Hội chứng ngưng thuốc chống trầm cảm và những điều cần biết

Việc sử dụng thuốc chống trầm cảm thường phải tuân theo chỉ định cụ thể của bác sĩ chuyên khoa. Do đó, khi bệnh nhân tự ý cai thuốc có thể gây ra một số triệu chứng của hội chứng ngưng thuốc, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và quá trình điều trị bệnh. 

Hội chứng ngưng thuốc chống trầm cảm là gì?

Hội chứng ngưng thuốc chống trầm cảm thường sẽ xuất hiện khi bệnh nhân dừng sử dụng thuốc đột ngột. Đặc biệt là ở những đối tượng đã sử dụng thuốc trong thời gian kéo dài ̣̣(trung bình từ khoảng 4 đến 6 tuần trở lên). Các triệu chứng của hội chứng này có thể xuất hiện sau khi bệnh nhân ngừng sử dụng thuốc chống trầm cảm khoảng 1 đến 2 ngày và sẽ kéo dài liên tục trong vài tuần.

Các chuyên gia cho biết rằng, nguy cơ gây ra hội chứng ngưng thuốc sẽ có phần khác nhau ở từng loại thuốc. Một số thuốc chống trầm cảm sẽ có tỉ lệ làm xuất hiện hội chứng nhiều hơn so với các loại thuốc khác. Trong thực tế, từng người bệnh sẽ có những sự khác biệt về mặt cảm xúc khi ngưng sử dụng các loại thuốc chống trầm cảm, mức độ biểu hiện nặng nhẹ của từng người cũng sẽ khác nhau, thông thường sẽ từ mức trung bình cho đến nặng.

Một số biểu hiện thường gặp ở những đối tượng ngưng sử dụng thuốc trầm cảm như:

• Rối loạn giấc ngủ, chủ yếu là khó ngủ, ngủ không sâu giấc, thường xuyên mơ gặp ác mộng hoặc tỉnh giấc nhiều lần trong đêm nhưng khó ngủ trở lại.
• Cảm thấy lo lắng, căng thẳng quá mức
• Chóng mặt, đau đầu dữ dội
• Dễ cáu gắt, nóng giận
• Cơ thể mệt mỏi, uể oải
• Buồn nôn, mắc ói
• Một số dấu hiệu giống như đang bị cảm cúm, điển hình như ớn lạnh, đau nhức cơ bắp
• Cảm giác tê bì giống như bị giật điện
• Các triệu chứng trầm cảm bắt đầu tái phát, thậm chí biểu hiện ở mức độ nghiêm trọng hơn.

Các triệu chứng của hội chứng ngưng thuốc chống trầm cảm khá giống với tình trạng tái phát bệnh trầm cảm, do đó rất khó để phân biệt chính xác. Vì thế, ngay khi nhận thấy các biểu hiện bất thường ở người bệnh, cần thông báo ngay với bác sĩ điều trị để được xem xét kỹ lưỡng. Đối với những trường hợp bị tái phát bệnh, các bác sĩ có thể chỉ định người bệnh sử dụng thêm một số thuốc chống trầm cảm hoặc áp dụng thêm các phương pháp điều trị mới.

Nguyên nhân gây ra hội chứng ngưng thuốc chống trầm cảm

Đối với những bệnh nhân bị trầm cảm hoặc gặp phải những chứng rối loạn tâm thần có liên quan sẽ được bác sĩ chỉ định sử dụng một số loại thuốc chống trầm cảm. Mục đích của phương pháp này đó chính là kiểm soát tốt các triệu chứng bệnh và dần cải thiện được cảm xúc, tâm trạng của bệnh nhân. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, sau một thời gian sử dụng thuốc, người bệnh cảm thấy tâm trạng đã dần tốt lên và cho rằng bản thân đã khỏi bệnh, từ đó dẫn đến việc ngưng sử dụng thuốc đột ngột.

Tuy nhiên, hầu hết các loại thuốc chống trầm cảm đều hoạt động dựa vào cách điều chỉnh sự mất cân bằng các chức năng của những chất dẫn truyền thần kinh bên trong bộ não, điển hình như serotonin và norepinephrine. Các chuyên gia sức khỏe tâm thần đã từng đưa ra nhiều giả thuyết về tình trạng đột ngột ngưng sử dụng thuốc chống trầm cảm đồng nghĩa với việc não bộ người bệnh không có thời gian để thích nghi với những sự thay đổi bất ngờ. Từ đó gây ra các triệu chứng của hội chứng ngưng thuốc, làm ảnh hưởng đến sức khỏe người bệnh rất nhiều.

Tóm lại, hội chứng ngưng thuốc hình thành là do tình trạng dừng uống thuốc một cách đột ngột. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa với việc bệnh nhân bị nghiện các loại thuốc điều trị. Khái niệm nghiện sẽ tương đồng với những thay đổi hóa học gây hại, kéo dài của não bộ, nó được đặc trưng bởi cảm giác thèm ăn không kiểm soát, không có khả năng khống chế bản thân và những hậu quả nghiêm trọng đến từ việc lạm dụng các chất gây nghiện. Tuy nhiên, việc ngừng sử dụng thuốc chống trầm cảm lại không gây ra các hiện tượng này.

Các loại thuốc hỗ trợ điều trị bệnh trầm cảm sẽ tác động đến những chất dẫn truyền thần kinh, khi người bệnh tự ý dừng sử dụng thuốc sẽ khiến cho cơ thể tự phản ứng bằng cách hình thành các triệu chứng về cảm xúc và thể chất. Tình trạng này có thể lý giải bởi sự gia tăng đột ngột của nồng độ serotonin. Xét về mặt sinh lý thì các biểu hiện này hoàn toàn không giống với tình trạng thiếu thuốc. Các triệu chứng của nghiện sẽ xảy ra khi đối tượng sử dụng một chất gây nghiện nào đó, khi thiếu thuốc sẽ dẫn đến cảm giác thèm muốn và luôn cố gắng tìm kiếm chất đó.

Chẩn đoán hội chứng ngưng thuốc chống trầm cảm

Các chuyên gia cho biết rằng, có khoảng 1/5 trong tổng số bệnh nhân trầm cảm điều trị bằng thuốc liên tục trên 6 tuần sẽ có khả năng mắc phải hội chứng ngưng thuốc khi dừng sử dụng thuốc đột ngột. Thông thường, trước khi cho bệnh nhân ngưng thuốc, các bác sĩ sẽ từ từ giảm liều lượng sử dụng và theo dõi các biểu hiện của người bệnh để hạn chế các triệu chứng bất thường.

Tuy nhiên, trong thực tế vẫn có những trường hợp gặp phải hội chứng ngưng thuốc mặc dù người bệnh đã được sự chỉ định giảm liều dùng của bác sĩ chuyên khoa. Để chẩn đoán được tình trạng này, các chuyên gia sẽ dựa vào một số tiêu chí sau đây:

• Người bệnh bất chợt xuất hiện các triệu chứng khác lạ sau khoảng 1 đến 2 ngày ngưng sử dụng thuốc chống trầm cảm.
• Các triệu chứng này sẽ nhanh chóng thuyên giảm và biến mất sau khi bệnh nhân sử dụng lại thuốc.

Hiện nay, vẫn chưa có bất kì nghiên cứu nào hỗ trợ các bác sĩ trong việc dự đoán các nguy cơ xuất hiện hội chứng ngưng thuốc chống trầm cảm ở người bệnh. Các nhà khoa học cũng chưa thể xác định được cụ thể nguyên nhân tại sao ở một số đối tượng lại phát triển hội chứng này  nhưng ở một số khác lại không có.

Một số loại thuốc chống trầm cảm khó ngưng sử dụng nhất

Tất cả những loại thuốc chống trầm cảm đều có nguy cơ gây ra hội chứng ngưng thuốc, tuy nhiên một số loại sẽ có khả năng cao hơn. Trên tất cả các bao bì sản phẩm của những loại thuốc này đều có cảnh báo về tình trạng dừng sử dụng thuốc đột ngột hoặc quá nhanh có thể làm xuất hiện các triệu chứng gây khó chịu.

Tuy nhiên, trong một số nghiên cứu khoa học đã cho thấy, nguy cơ dẫn đến hội chứng ngưng thuốc dễ nhất đó chính là các thuốc chống trầm cảm được giữ lại bên trong cơ thể người bệnh trong một thời gian ngắn, chủ yếu là loại thuốc đó có tác động đến serotonin và norepinephrine, điển hình như duloxetine (Cymbalta) và venlafaxine (Effexor). Bên cạnh đó, một số loại thuốc như Citalopram, Escitalopram, Paroxetine, Sertraline,…cũng có tác dụng ngắn và gây ảnh hưởng đến nồng độ serotonin.

Ngược lại, hội chứng ngưng thuốc chống trầm cảm sẽ ít xảy ra đối với những loại thuốc có thời gian bán thải kéo dài, ví dụ như vortioxetine (Trintellix) và fluoxetine (Prozac). Tuy nhiên, điều này vẫn chưa được xác định cụ thể, một số trường hợp người bệnh sử dụng các loại thuốc chống trầm cảm có tác dụng kéo dài vẫn có khả năng gây ra những triệu chứng của hội chứng ngưng thuốc.

Ngoài ra, các triệu chứng của việc ngưng sử dụng thuốc đột ngột cũng đã được báo cáo trong các trường hợp sử dụng thuốc chống trầm cảm cũ như thuốc chống trầm cảm 3 vòng hoặc thuốc ức chế men monoamine oxidase (MAO).

Cách hạn chế hội chứng ngưng thuốc chống trầm cảm

Để hạn chế sự xuất hiện của các triệu chứng trên, người bệnh cần trao đổi và tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa trước khi có ý định muốn ngừng sử dụng thuốc chống trầm cảm. Thông thường, bác sĩ sẽ đề nghị bệnh nhân dần giảm liều lượng sử dụng trong khoảng vài tuần trước khi ngưng dùng thuốc hoàn toàn. Điều này sẽ giúp cho cơ thể có thời gian để thích nghi với việc không có sự hỗ trợ của thuốc, đặc biệt là đối với những người bệnh đã sử dụng thuốc trong thời gian kéo dài.

Trong một số trường hợp khác, các bác sĩ có thể chỉ định cho bệnh nhân chuyển sang dùng một loại thuốc chống trầm cảm khác hoặc sử dụng song song với một số loại thuốc hỗ trợ kiểm soát các triệu chứng của hội chứng ngưng thuốc trong khoảng thời gian cố định để giúp cho cơ thể được thích nghi tốt hơn. Tuy nhiên, đối với những người bệnh được chỉ định sử dụng một loại thuốc khác có thể phải bắt đầu sử dụng song song trước khi ngưng thuốc cũ hoàn toàn.

Thông thường, các triệu chứng của hội chứng ngưng thuốc chống trầm cảm chỉ diễn ra khoảng vài tuần và dần biến mất. Tuy nhiên đối với những trường hợp nghiêm trọng hơn, các triệu chứng cứ kéo dài liên tục thì bác sĩ có thể đề nghị bệnh nhân áp dụng một số biện pháp đặc hiệu kèm theo.

Hội chứng ngưng thuốc chống trầm cảm sẽ xảy ra khi người bệnh tự ý dừng sử dụng thuốc đột ngột. Điều này gây ra những triệu chứng khiến người bệnh khó chịu, thậm chí có thể làm tái phát bệnh và gia tăng mức độ nguy hiểm của bệnh trầm cảm. Do đó, trong quá trình điều trị, bệnh nhân cần tuân thủ đúng theo các chỉ định dùng thuốc của bác sĩ, trao đổi cụ thể nếu có ý định muốn ngưng sử dụng thuốc.

Tham khảo thêm:

• Tác hại của thuốc chống trầm cảm bạn nên cảnh giác
• Dấu hiệu nhận biết trầm cảm ở tuổi dậy thì và cách chữa trị
• Hội chứng trầm cảm cười là gì? Dấu hiệu nhận biết và điều trị