Hội chứng Pica: chứng thèm ăn các thứ không phải thực phẩm

Hội chứng Pica là một trong những chứng bệnh cực kỳ kỳ lạ, khi người bệnh thèm ăn những thứ không thể ăn được như đất cát, đá, kim loại hay thậm chí cả bột giặt. Nếu không sớm kiểm soát, căn bệnh này có thể gây ra những hệ lụy nghiêm trọng đến sức khỏe , thậm chí là tổn thương nội tạng do dung nạp các thực phẩm không phù hợp.

Hội chứng Pica là gì?

Trên thế giới có vô vàn các căn bệnh kỳ lạ mà ngay cả những nhà khoa học cũng không thể nào giải đáp được, trong đó phải nhắc đến hội chứng (Pica Syndrome). Căn bệnh này còn được biết đến với những cái tên khác như chứng thèm ăn những thứ không phải thực phẩm hay chứng ăn bậy.

Đặc trưng của hội chứng Pica chính là những người này luôn cảm giác thèm những thứ rất kỳ dị, từ đinh ốc, đất cát, bột giặt, giấy vệ sinh hay sơn móng tay. Ban đầu chỉ là cảm giác thèm nhưng dần dần họ sẽ chuyển sang thực sự ăn thử và có cảm giác như “nghiện” các thứ đồ kỳ dị này. Các hành vi ăn của họ không giống trẻ sơ sinh thường bỏ đồ vào miệng vô tội vạ mà bản chất họ hoàn toàn có chủ đích ăn từ đầu.

Một số dạng điển hình của hội chứng Pica như

• Cautopyreiophagia (ăn que diêm đã cháy).
• Foophagia (ăn lá, cỏ).
• Geophagia (ăn cát, đất, bụi bẩn).
• Lignophagia (ăn gỗ, vỏ cây, cành cây).
• Lithophagia (ăn đá, sỏi).
• Pagophagia (nước đá, sương tuyết tủ lạnh).
• Thể đau nửa đầu (ăn đồ có chì).
• Tobaccophagia (ăn thuốc lá, tàn thuốc)
• Trichophagia (ăn tóc).
• Ăn kim loại.

Các dấu hiệu của Pica Syndrome đã được đề cập trong các văn tự bằng tiếng Latin của người Hy Lạp và La Mã ngay từ thế kỷ 13, tuy nhiên phải đến năm 1563, các triệu chứng mới chính thức được mô tả trong các tài liệu y học chính thống. Theo các tài liệu này, ở thế kỷ 17, người da đen có xu hướng ăn đất cát để.. bổ sung khoáng chất, trong khi đến thế kỷ 20, người ta vẫn cho rằng căn bệnh này có liên quan đến hội chứng halasimia do thiếu máu.

Hiện nay, hội chứng kỳ lạ này đã chính thức được đưa vào Sổ tay Chẩn đoán và Thống kê về Rối loạn Tâm thần xuất bản tại Hoa Kỳ với tên gọi là Pica và được xếp vào nhóm rối loạn chức năng ăn uống. Bệnh có liên quan đến các vấn đề tâm thần nhưng không phải tất cả bệnh nhân tâm thần đều mắc hội chứng Pica nên cần có hướng thăm khám chính xác hơn.

Triệu chứng hội chứng Pica

Bất cứ ai cũng có thể là nạn nhân của Pica Syndrome, từ trẻ nhỏ đến người già, từ nam giới đến phụ nữ có thai, từ người da trắng đến người da màu.. Tuy nhiên bệnh có xu hướng khởi phát nhiều hơn ở trẻ em và phụ nữ có thai nên dễ kèm theo rất nhiều hệ lụy nghiêm trọng nếu không nhanh chóng kiểm soát kịp thời.

Bản thân những người mắc hội chứng Pica hoàn toàn có thể nhìn nhận được họ đang thèm ăn những thứ không được phép, tuy nhiên để thỏa mãn cơn thèm của mình nên họ thường cố gắng dấu diếm sở thích của mình. Do đó mặc dù các dấu hiệu của hội chứng Pica thường khá rõ rệt nhưng phải rất lâu sau những người thân mới phát hiện hoặc chỉ khi có các triệu chứng đau đớn bên trong thì người bệnh mới đi bệnh viện.

Một số triệu chứng điển hình của hội chứng Pica như

• Luôn có cảm giác thèm ăn những thứ kỳ lạ như bột giặt, đất cá, đá, đinh ốc, bút chì.. nói chung là tất cả những thứ không phải thực phẩm và không thể ăn được
• Các triệu chứng kéo dài ít nhất 1 tháng, sau đó bắt đầu nặng hơn, để thỏa mãn cơn thèm trong tâm trí thì những người này cũng bắt đầu ăn thật sự.
• Mức độ và cấp độ ăn ngày càng tăng lên, chẳng hạn một người thèm ăn bột giặt có thể đi thử tất cả loại bột giặt để đánh giá xem đâu là loại có mùi vị ngon nhất
• Ngày càng có cảm giác “nghiện”, không làm chủ được các hành vi của mình, cố gắng tìm cách ăn những thứ vô bổ này mặc dù họ hoàn toàn tự ý thức được có thể gây hại cho bản thân
• Cảm giác thèm thuồng xâm chiếm mọi suy nghĩ, hành vi, cảm xúc của người bệnh, thậm chí ngay cả trong giấc ngủ

Bên cạnh đó, do ăn các loại đồ không phải thực phẩm này cũng gây ra một số triệu chứng về mặt thể chất, sức khỏe như

• Thường xuyên đau bụng do tắc nghẽn đường ruột, thậm chí là nhiễm ký sinh trùng vì sử dụng các loại đồ ăn bẩn thỉu, không đảm bảo
• Đi ngoài ra máu, khó tiêu, chướng bụng
• Răng bị hỏng hoặc dù có vệ sinh răng miệng hằng ngày
• Tăng hoặc giảm cân một cách bất thường. Ở một số bệnh nhân mắc hội chứng Pica, việc cơ thể thèm những đồ vật này giống như một cách để bổ sung lượng dinh dưỡng bị thiếu hụt. Tuy nhiên phần lớn bệnh nhân thường thèm ăn các thứ đồ kỳ lạ, không thể dung nạp các loại thực phẩm bình thường hằng ngày nên thường có xu hướng giảm cân, thậm chí là suy dinh dưỡng nếu phát hiện quá muộn.

Nguyên nhân gây hội chứng Pica

Theo thống kê, hội chứng Pica có tỉ lệ cao xuất hiện ở những đối tượng như trẻ em, phụ nữ có thai, trẻ tự kỷ, hay những người mắc các rối loạn tâm thần trước đó. Ngoài ra ở một số đất nước, quốc gia, dân tộc cho rằng việc ăn đất là bình thường (chẳng hạn như miền Trung châu Phi, những thổ dân châu Mỹ, hoặc một số vùng miền ở Châu Âu và Trung Quốc) thì nguy cơ mắc bệnh cũng rất cao.

Thực tế các nghiên cứu khoa học hiện đại hiện nay vẫn chưa thể tìm ra chính xác đâu là nguyên nhân dẫn đến hội chứng Pica, thèm những thứ không phải thực phẩm này, đây vẫn là một bí ẩn rất lớn. Tuy nhiên theo các chuyên gia, một số yếu tố sau có liên quan trực tiếp đến tác nhân gây bệnh

• Thiếu dinh dưỡng: một số nghiên cứu chỉ ra ở những người thiếu hụt chất như sắt, kẽm, đồng, selen, mangan, coban (chẳng hạn như thiếu sắt ở bà bầu) chính là nguyên nhân kích hoạt chứng thèm ăn kỳ dị này. Nếu liên quan đến thiếu hụt chất thì bệnh giun móc hay Celiac cũng có thể liên quan.
• Thay đổi nội tiết tố ở bà bầu: rõ ràng khi mang thai phụ nữ thường bị ốm nghén do ảnh hưởng của sự thay đổi hormone, điều này khiến phụ nữ thường thèm ăn nhiều thứ hơn bình thường, kể cả những thứ mà trước đó họ không thể ăn. Thậm chí một số phụ nữ mang thai còn chia sẻ rằng họ cực kỳ thèm ăn phân gà, tuy nhiên hầu hết bà bầu đều có thể kiểm soát được, một số ít chuyển thành hội chứng Pica và họ thực sự đã ăn thử phân gà. Hầu hết với thói quen thèm những thứ kỳ lạ này vẫn được bà bầu cho là do ốm nghén nên ít đi thăm khám.
• Các rối loạn tâm thần: thống kê cũng cho thấy, đa phần những người mắc Pica Syndrome đều có liên quan đến một rối loạn tâm thần nào đó, chẳng hạn như tự kỷ ở trẻ em, trầm cảm hay rối loạn lo âu.
• Tình trạng phát triển: Nhóm trẻ bị chậm phát triển trí tuệ hay tự kỷ cũng là đối tượng có tỷ lệ cao mắc hội chứng này. Tuy nhiên vẫn cần phải thực hiện đầy đủ chẩn đoán bởi do những đối tượng này có nhận thức chưa hoàn chỉnh, thiếu sót nên có thể dễ nhầm lẫn những thứ xung quanh với đồ ăn và vô tình cho vào mồm.
• Ý thức méo mó: ở một số bệnh nhân cho biết, việc cho ăn bột giặt, kem đánh răng, kim loại có thể khiến họ giữ được vóc dáng hình thể chuẩn, không lo bị tăng cân nhưng vẫn có thể mang đến cảm giác no, thậm chí họ có thể cho rằng những thứ như kim loại còn cung cấp đầy đủ dinh dưỡng cho họ.
• Điều kiện sống thấp: điều này xảy ra ở các nước Nam Phi, người da đen do có mức sống thấp, luôn trong tình trạng thiếu ăn khiến rất nhiều người chọn ăn tất cả những thứ gì họ đang có để thỏa mãn được cơn đói của bản thân.

Hệ lụy nghiêm trọng từ hội chứng Pica

Có thể thấy rõ hội chứng Pica có thể gây ra rất nhiều ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sức khỏe và tinh thần mỗi người. Các cơ quan nội tạng của những người mắc bệnh này thường bị ảnh hưởng một cách nghiêm trọng, một số trường hợp gây hoang mang như

• Một bệnh nhân tại Rampurhat, ở Ấn Độ đã được bác sĩ gắp ra các dị vật gồm 80 hoa tai, 90 đồng xu, 2 đồng bạc, 11 chiếc khuyên mũi, 8 cái móc khóa, 4 chiếc chìa khóa, 5 chiếc lắc chân và có cả mặt đồng hồ. Số kim loại này nặng đến 1,6kg và có giá trị tương đương đến 53.000 bảng (1,5 tỷ VND).
• Một bệnh nhân tại Kolkata đã được tìm thấy hơn 150 chiếc đinh dài khoảng 2,5 cm trong dạ dày.
• Tại Sanjay Gandhi ở Satna, Madhya Pradesh, Ấn Độ các bác sĩ cũng đã phẫu thuật và đưa ra hơn 7kg dị vật gồm 263 đồng xu và 1,5kg móng tay, các lưỡi dao cạo râu, còng sắt và có cả các mảnh thủy tinh trong dạ dày của một người đàn ông.

Rõ ràng có thể thấy mức độ nguy hiểm của hội chứng Pica đến sức khỏe nếu không sớm có biện pháp kiểm soát kịp thời. Theo các chuyên gia, một số biến chứng có thể xảy ra với bệnh nhân mắc hội chứng này gồm

• Ở những bệnh nhân có thói quen ăn kim loại có thể tăng khả năng nhiễm độc chì dẫn tới các dị tật thận, tim mạch và não bộ nghiêm trong
• Thường xuyên bị táo bón, nhiễm ký sinh trùng, tắc ruột do cơ thể không thể đào thải các vật lạ trong dạ dày
• Thiếu hụt dinh dưỡng, đặc biệt là thiếu sắt và kẽm khiến cơ thể ngày càng sụt cân, hốc hác, kiệt quệ trong khi bụng có cảm giác phình to bất thường
• Răng bị mẻ, nứt răng thậm chí ảnh hưởng đến cấu trúc xương hàm do phải thường xuyên nhai các loại đồ vật quá cứng
• Những người ăn đất hoặc ăn các loại đồ vật đã bị nhiễm trùng, nhiễm độc trước đó còn có thể làm tăng nguy cơ tử vong
• Nghẹt thở do cát bụi hay các dị vật chèn ép đường hô hấp
• Ở phụ nữ mang thai nếu ăn các loại đồ ăn kỳ dị này sẽ làm tăng nguy cơ dị tật bẩm sinh ở thai nhi, khiến con sinh ra cũng mang nhiều rối loạn bất thường khác
• Tăng nguy cơ stress, trầm cảm hay các rối loạn tâm thần khác do luôn phải tìm cách dấu diếm sở thích của bản thân, căng thẳng vì quá thèm thuồng những thứ kỳ dị này.

Hầu hết các bệnh nhân này đều nhập viện trong trạng thái nguy kịch, người hốc hác, gầy mòn vì suy dinh dưỡng. Chỉ đến khi các bác sĩ thăm khám, tiến hành chụp X quang ổ bụng mới có thể phát hiện ra bệnh.

Hướng điều trị hội chứng Pica

Hiện nay không có bất cứ phương pháp nào có thể chẩn đoán sớm hội chứng Pica, chỉ tạm đánh giá bệnh có khả năng cao gặp ở người suy dinh dưỡng và phụ nữ mang thai. Ngoài ra nhóm trẻ dưới 18 tháng tuổi cũng chưa đủ tiêu chuẩn nhận định là bệnh do ở độ tuổi này con chưa có đầy đủ nhận thức nên dễ có xu hướng cho vào miệng tất cả những thứ gì xung quanh mà còn thấy.

Trong một vài trường hợp, hội chứng Pica có thể tự biến mất sau vài tháng, chẳng hạn phụ nữ mang thai có thể hết bệnh sau khi sinh, tuy nhiên cũng có những trường hợp nghiêm trọng hơn. Gia đình ngay khi thấy người thân có các dấu hiệu kỳ lại cần nhanh chóng đưa con đến các bệnh viện chuyên khoa thần kinh hoặc các trung tâm tâm lý để có hướng thăm khám và điều trị kịp thời.

Điều trị y tế

Bác sĩ sẽ khám sàng lọc để tìm ra nguyên nhân chính xác gây ra cơn “nghiện” này, chẳng hạn như thiếu hụt dinh dưỡng, thay đổi hormone hay có các vấn đề tâm thần khác. Một nhiệm vụ quan trọng khác của các bác sĩ chính là xác định và đưa các dị vật ra khỏi cơ thể, phòng tránh các biến chứng nguy hiểm khác có thể xảy ra.

Xử lý các biến chứng cũng là điều mà các bác sĩ cần thực hiện ngay lập tức. Chẳng hạn với bệnh nhân ăn kim loại gây nhiễm độc chì thì cần uống hoặc thuốc tiêm  axit ethylenediaminetetraacetic để thải độc chì qua đường nước tiểu hoặc phân. Sau đó bệnh nhân cần phải truyền máu và khoáng chất để cân bằng dinh dưỡng, cân bằng thể trạng cho cơ thể.

Một số bệnh nhân có thể phải phẫu thuật dạ dày do bị nhiễm trùng hay tắc nghẽn, một số khác nếu nhiễm độc chì nặng cũng phải lọc máu và chạy thận. Có những bệnh nhân mắc hội chứng pica nặng phải sống phụ thuộc vào truyền máu, truyền thuốc, truyền dinh dưỡng suốt cả đời, khó lấy lại cuộc sống bình thường.

Nếu liên quan đến việc thiếu chất, bác sĩ cũng chỉ định bổ sung nhanh chóng những dưỡng chất cần thiết , thường là sắt và kẽm. Bệnh nhân khi được cung cấp đầy đủ dưỡng chất có thể giảm cảm giác thèm ăn các vật kỳ dị đáng kể, tuy nhiên còn tùy vào từng trường hợp khác nhau.

Ngoài ra với những người có dấu hiệu trầm cảm, rối loạn lo âu hay một số rối loạn tâm lý khác cũng có thể chỉ định dùng kèm theo các loại thuốc an thần, thuốc chống trầm cảm để hạn chế tối đa các hệ lụy khác, đẩy nhanh tiến độ điều trị cho bệnh nhân.

Tâm lý trị liệu

Các biện pháp điều trị y tế hay phẫu thuật hầu hết chỉ giải quyết được một phần của hội chứng Pica, thường là những biến chứng. Tuy nhiên nếu bệnh nhân vẫn không hoàn toàn nhận thức được hành vi của mình là không phù hợp, không dứt được cơn “nghiện” thì việc điều trị chắc chắn không hiệu quả. Do đó tâm lý trị liệu chính là biện pháp có thể giúp ích cho điều này.

Bằng chuyên môn của mình, nhà tham vấn tâm lý sẽ giúp người bệnh nhìn nhận rõ các hành vi, nhận thức của bản thân là không phù hợp và thay thế bằng các hành vi đúng đắn hơn. Nhà trị liệu cũng có thể hướng dẫn người bệnh sử dụng một vài thực phẩm phù hợp khác để làm giảm cảm giác thèm nhai của họ, chẳng hạn như kẹo cao su.

Nếu đáp ứng tốt với các liệu pháp tâm lý, người bệnh dần trở về chế độ ăn lành mạnh, phù hợp, kiểm soát được trạng thái kích thích khi xuất hiện được cơn thèm ăn những thứ không phải thực phẩm. Vẫn cần kết hợp với các biện pháp y tế khác như bổ sung dinh dưỡng để có thể chấm dứt hội chứng Pica hoàn toàn.

Đặc biệt với những bệnh nhân có liên quan đến các rối loạn tâm thần khác thì việc trị liệu tâm lý càng trở nên cần thiết để ngăn chặn các hành vi tự hại bản thân khác có thể xuất hiện. Người bệnh sau khi khỏi bệnh có thể vẫn phải duy trì gặp gỡ với nhà trị liệu để ngăn ngừa nguy cơ tái phát tối đa.

Sự hỗ trợ từ gia đình

Người mắc hội chứng Pica không nhất thiết phải điều trị nội trú tại bệnh viện, tuy nhiên nếu điều trị tại nhà nhất định cần có người hỗ trợ để phòng tránh nguy cơ bệnh nhân không kiểm soát được các hành vi của bản thân. Gia đình sẽ được bác sĩ và các chuyên gia hướng dẫn cách chăm sóc và kiểm soát người bệnh tốt nhất.

Một số việc gia đình nên thực hiện để hỗ trợ bệnh nhân như

• Dọn dẹp vệ sinh nhà cửa sạch sẽ, tránh để các đồ vật thuộc nhóm “nghiện” của người bệnh xung quanh hoặc trong tầm mà họ có thể thấy
• Hướng người bệnh đến các hoạt động khác để đánh lạc hướng khi lên cơn nghiện, chẳng hạn như các hoạt động thể thao, vận động..
• Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh, khoa học, bổ sung đầy đủ các dưỡng chất cần thiết để nhanh chóng phục hồi về thể lực
• Hạn chế gây ra các tiêu cực cho tâm trí người bệnh, cố gắng hướng họ đến cuộc sống, suy nghĩ, lạc quan hơn.

Hội chứng pica có thể gây ra những vấn đề nghiêm trọng về cả mặt tinh thần và thể chất nên cần nhanh chóng được phát hiện và điều trị kịp thời. Để phòng tránh căn bệnh này, tạm thời cách tốt nhất chính là đảm bảo bổ sung đầy đủ dưỡng chất cho cơ thể, chăm sóc đời sống tinh thần khỏe mạnh đồng thời chủ động thăm khám ngay lập tức khi bản thân có những ham muốn thèm ăn những thứ bất thường.

Có thể bạn quan tâm:

• Hội chứng sợ yêu (Philophobia): Nguyên nhân và cách vượt qua
• Hội chứng sợ bóng tối: Nguyên nhân, dấu hiệu, cách khắc phục
• Hội chứng sợ thất bại (Atychiphobia): khiến bạn khó thành công