Hội chứng sợ chuột (Musophobia) và liệu pháp khắc phục

Tác giả Nguyễn Thảo

31/07/2024

Hầu hết tất cả mọi người đều cảm thấy ghê tởm loài chuột và một số loài động vật gặm nhấm khác. Tuy nhiên, nỗi sợ thông thường không giống với hội chứng sợ chuột (Musophobia). Bởi ngoài cảm giác sợ hãi, người mắc hội chứng này còn gặp phải các triệu chứng thể chất như tăng nhịp tim, run rẩy, đổ mồ hôi và thậm chí là ngất xỉu khi nhìn thấy chuột.

Hội chứng sợ chuột (Musophobia) là gì?

Chuột là loài gặm nhấm có khả năng sinh sản nhanh chóng. Mặc dù có kích thước nhỏ bé nhưng loài động vật này có thể phá hoại mùa màng, cắn phá đồ đạc và gây ra mùi hôi khó chịu cho không gian sống. Chuột sống ở những nơi ẩm thấp, tối tăm nên thường mang theo nhiều virus, vi khuẩn có hại. Trong đó, bệnh dịch hạch do vi khuẩn Yersinia pestis từ chuột đã gây ra cái chết cho hàng chục triệu người.

Vì những lý do này, đa số mọi người đều ghét và thậm chí là sợ hãi về loài chuột. Khi có chuột xuất hiện trong nhà, mọi người đều tìm cách để xóa sổ loài gặm nhấm này để bảo vệ sức khỏe và không gian sống. Tuy nhiên, cảm giác ghét bỏ loài chuột là phản ứng bình thường, không giống với hội chứng sợ chuột.

Hội chứng sợ chuột (Musophobia) là một dạng ám ảnh sợ cụ thể. Người mắc hội chứng này có nỗi sợ dai dẳng, tột độ và quá mức về loài chuột. Khi nhìn thấy chuột, bệnh nhân thường sẽ xuất hiện các triệu chứng thể chất như run rẩy, choáng váng, sợ hãi tột độ, tăng nhịp tim và thậm chí là ngất xỉu. Người mắc chứng Musophobia cũng có thể sợ hãi ngay cả với các loài gặm nhấm khác như chuột túi, sóc, sóc chuột, chuột lang,…

Chứng sợ chuột là hội chứng tâm lý rất phổ biến, ảnh hưởng đến khoảng hàng trăm nghìn người trên toàn thế giới. Chuột là loài vật có khả năng sinh sản nhanh chóng nên thường xuyên xuất hiện ở ngoài đường phố, công viên,… Do đó, người mắc hội chứng này sẽ gặp rất nhiều phiền toái trong cuộc sống. Để ngăn chặn những hậu quả nghiêm trọng, cần thăm khám và điều trị chứng Musophobia trong thời gian sớm nhất.

Nhận biết hội chứng sợ chuột

Chứng sợ chuột (Musophobia) thực chất là một dạng rối loạn lo âu ám ảnh sợ hãi hay còn gọi là chứng ám ảnh sợ cụ thể. Người mắc chứng bệnh này thường trực sự sợ hãi vô lý, cực đoan về đối tượng/ tình huống không thực sự nguy hiểm. Các triệu chứng gặp phải sẽ phụ thuộc vào mức độ nỗi sợ của từng bệnh nhân.

Các triệu chứng nhận biết hội chứng sợ chuột:

Cảm thấy căng thẳng, lo sợ, bất an khi nghĩ về loài chuột
Ý nghĩ về loài chuột cũng gây ra sự sợ hãi và căng thẳng nhất định
Cảm thấy choáng ngợp, sợ hãi tột độ, hoảng loạn,… khi nhìn thấy chuột và các loài động vật gặm nhấm.
Khi nhìn thấy chuột, bệnh nhân sẽ xuất hiện các triệu chứng thể chất như đổ mồ hôi, tăng nhịp tim, chóng mặt, choáng váng, buồn nôn, nôn mửa,…
Một số trường hợp có thể ngất xỉu khi nhìn thấy chuột
Nhiều bệnh nhân có thể trở nên sợ hãi, hoảng loạn ngay cả khi nhìn thấy hình ảnh của chuột trong tivi, video clip hoặc hình ảnh trên sách báo
Vì sợ hãi quá mức về loài chuột nên người bệnh thường chủ động né tránh đến những khu vực có chuột như nhà hoang, gầm cầu, đồng thời hạn chế ra đường vào buổi tối và không đến các cửa hàng thú cưng,… Ngoài ra, bệnh nhân cũng đặc biệt chú ý đến việc đóng kín cửa sổ để tránh chuột vào nhà.

Thông thường, mọi người đều cố gắng tránh xa chuột vì lo sợ sẽ nhiễm bệnh. Tuy nhiên, khi nhìn thấy loài động vật này, phần lớn mọi người đều không quá sợ hãi. Trong khi đó, người mắc hội chứng sợ chuột (Musophobia) thường cảm thấy choáng ngợp, mất kiểm soát và có thể ngất xỉu. Trong các cơn hoảng loạn, người bệnh thường xuất hiện các suy nghĩ tiêu cực như:

Sợ sắp có thảm họa xảy ra
Sợ sẽ bị chuột tấn công
Sợ bị lây nhiễm bệnh từ chuột
Sợ bản thân sẽ mất trí nhớ, sợ chết và sợ mất kiểm soát

Người mắc chứng sợ chuột (Musophobia) có thể bị đồng thời với chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế. Bởi người bệnh sợ rằng sẽ lây nhiễm bệnh từ chuột nên sẽ cố gắng rửa tay mọi lúc và vệ sinh nhà cửa quá mức cần thiết. Ngoài hội chứng sợ chuột, người mắc hội chứng sợ gián cũng có nguy cơ phát triển chứng bệnh này.

Nguyên nhân gây ra hội chứng sợ chuột

Chuột là loài động vật gây hại cho con người nên đa số mọi người đều không thích chuột. Tuy nhiên, nỗi sợ vô lý, cực đoan về loài chuột không phải là nỗi sợ tự nhiên mà xuất phát từ những trải nghiệm tiêu cực trong quá khứ. Cho đến nay, các chuyên gia vẫn chưa thể xác định được nguyên nhân gây ra chứng sợ chuột nhưng một số yếu tố sau đây được cho là có liên quan.

Các yếu tố, nguyên nhân có liên quan đến hội chứng sợ chuột:

Trải nghiệm tiêu cực trong quá khứ: Hầu hết các nỗi ám ảnh sợ đều phát triển từ những trải nghiệm tiêu cực trong quá khứ. Hội chứng sợ chuột thường gặp ở những người từng bị chuột cắn hoặc nhiễm bệnh từ chuột. Do những trải nghiệm tiêu cực này nên người bệnh hình thành nỗi sợ vô lý về chuột để bản thân có thể né tránh các tình huống tương tự.
Hành vi học được: Ngoài những trải nghiệm tiêu cực, nỗi sợ cực đoan và vô lý về loài chuột có thể là hành vi học được từ gia đình và bạn bè. Nếu sống chung với người mắc chứng Musophobia, trẻ nhỏ khi lớn lên cũng sẽ hình thành nỗi sợ và phản ứng tương tự khi nhìn thấy chuột.
Do mức độ nguy hiểm của chuột: Trên thực tế, chuột, gián và một số loài động vật khác có thể lây nhiễm vi khuẩn nguy hiểm cho con người. Đại dịch hạch do chuột gây ra được ví như là “cái chết đen” vì gây tử vong cho hàng chục triệu người. Do đó, một số người có thể bị ám ảnh và sợ hãi quá mức về loài động vật gặm nhấm này.
Thông tin tiêu cực: Những thông tin tiêu cực về loài chuột từ các chương trình truyền hình, phim ảnh và sách báo có thể “tiêm nhiễm” nỗi sợ vô lý, quá mức cho một số người (thường là trẻ em).
Do ảnh hưởng của các hội chứng ám ảnh sợ khác: Hội chứng sợ chuột có thể là hậu quả của một số hội chứng ám ảnh sợ khác như chứng sợ vi trùng, hội chứng sợ bẩn và chứng sợ động vật. Ngoài ra, người có các vấn đề tâm lý như stress mãn tính, trầm cảm và rối loạn lo âu sẽ có nguy cơ mắc hội chứng này cao hơn so với bình thường.

Hội chứng sợ chuột (Musophobia) là chứng ám ảnh sợ cụ thể tương đối phổ biến. Trong hầu hết các trường hợp, bác sĩ đều không thể xác định được nguyên nhân cụ thể. Tuy nhiên, điều này không quá quan trọng bởi can thiệp điều trị có thể giúp bệnh nhân giảm bớt sự sợ hãi vô lý về loài chuột.

Chứng sợ chuột có nguy hiểm không?

Chứng sợ chuột (Musophobia) cần phải được điều trị sớm để ngăn chặn những hậu quả tiêu cực đối với sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Hội chứng này khiến người bệnh khó có thể thư giãn do bị chi phối bởi nỗi sợ quá mức về loài chuột. Người mắc chứng Musophobia luôn ở trong trạng thái căng thẳng, lo lắng và bất an.

Ngoài ra, do thường xuyên phải né tránh chuột nên bệnh nhân hiếm khi ra ngoài vào buổi tối và thường đóng kín tất cả các cửa vì sợ chuột xuất hiện trong nhà. Tình trạng này ít nhiều sẽ gây cản trở trong cuộc sống và khiến người bệnh khó có thể tận hưởng, trải nghiệm cuộc sống một cách trọn vẹn.

Người mắc hội chứng sợ chuột cũng có thể phát triển các vấn đề tâm lý, tâm thần khác như rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD), rối loạn lo âu lan tỏa, rối loạn lo âu xã hội, hội chứng sợ động vật, hội chứng sợ vi trùng,… Ngoài ra, vì liên tục từ chối ra ngoài vào ban đêm nên người bệnh cũng khó có thể duy trì các mối quan hệ thân thiết.

Chẩn đoán hội chứng sợ chuột

Chứng sợ chuột được chẩn đoán thông qua biểu hiện lâm sàng. Hội chứng này gây ra sự sợ hãi và ám ảnh dai dẳng. Vì thế, các bác sĩ sẽ đánh giá mức độ của nỗi sợ, xem xét ảnh hưởng của bệnh đối với cuộc sống và tìm hiểu các hành vi né tránh để đưa ra chẩn đoán cuối cùng.

Hội chứng sợ chuột chỉ được chẩn đoán khi người bệnh luôn sợ hãi, ám ảnh về loài chuột và nỗi sợ phải đủ nghiêm trọng để gây ra những cản trở trong cuộc sống. Bên cạnh đó, bệnh nhân cần có các hành vi né tránh những khu vực có chuột, hạn chế ra ngoài vào ban đêm vì lo sợ sẽ gặp phải loài động vật này. Ngay cả âm thanh chuột kêu cũng gây ra sự lo lắng và sợ hãi nhất định.

Ngoài ra, bác sĩ cũng sẽ xác định một số vấn đề đi kèm với chứng sợ chuột như rối loạn lo âu lan tỏa, trầm cảm, rối loạn ám ảnh cưỡng chế,…

Các phương pháp điều trị chứng sợ chuột

Chứng sợ chuột sẽ gây ra nhiều phiền toái trong cuộc sống và có thể dẫn đến một loạt các vấn đề tâm lý, tâm thần khác. Vì lý do này, bệnh nhân cần thăm khám và điều trị trong thời gian sớm nhất. Hội chứng sợ chuột thường sẽ được điều trị bằng thuốc và trị liệu tâm lý. Ngoài ra, người bệnh cũng nên chủ động thực hiện các biện pháp hỗ trợ để mang lại kết quả khả quan nhất.

Các phương pháp điều trị hội chứng sợ chuột:

1. Liệu pháp tâm lý

Liệu pháp tâm lý là phương pháp điều trị chính đối với hội chứng sợ chuột. Phương pháp này có nhiều hướng tiếp cận để có thể giúp bệnh nhân giảm bớt sự sợ hãi vô lý. Hiện nay, các chuyên gia thường ưu tiên liệu pháp tiếp xúc và liệu pháp nhận thức hành vi trong điều trị chứng Musophobia.

Các liệu pháp tâm lý thường được áp dụng cho bệnh nhân mắc hội chứng sợ chuột:

Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT): Liệu pháp nhận thức hành vi được thực hiện bằng hình thức giao tiếp. Trong liệu pháp này, chuyên gia sẽ yêu cầu bệnh nhân viết ra những suy nghĩ của bản thân về loài chuột và cùng đề cập đến vấn đề này. Chuyên gia sẽ giúp người bệnh thay đổi suy nghĩ tiêu cực, đồng thời có thêm kỹ năng đối phó với nỗi sợ và cảm giác lo lắng, căng thẳng. Sau khi can thiệp trị liệu, bệnh nhân sẽ giảm bớt sự sợ hãi vô lý và tránh tình trạng hoảng loạn, mất kiểm soát khi nhìn thấy chuột.
Liệu pháp tiếp xúc: Liệu pháp tiếp xúc được thực hiện bằng cách cho người bệnh tiếp xúc với chuột lặp đi lặp lại trong một thời gian dài. Trước tiên, người bệnh sẽ đề cập về chuột trong cuộc trò chuyện, sau đó nhìn hình ảnh, video clip về chuột và cuối cùng là tiếp xúc trực tiếp với loài chuột. Trong suốt quá trình trị liệu, chuyên gia sẽ đồng hành và định hướng giúp bệnh nhân biết cách đối phó với nỗi sợ. Thông qua liệu pháp tiếp xúc, người bệnh sẽ giảm cảm giác sợ hãi quá mức và có thể phản ứng bình thường khi nhìn thấy chuột.

Ngoài hai liệu pháp trên, một số trường hợp sẽ phải can thiệp thêm một số liệu pháp khác chẳng hạn như liệu pháp thôi miên. Trị liệu tâm lý mang lại hiệu quả rõ rệt trong điều trị các rối loạn ám ảnh sợ nói chung và chứng sợ chuột nói riêng. Tuy nhiên, người bệnh có thể bỏ dở điều trị nên rất cần sự hỗ trợ, động viên từ gia đình và bạn bè.

2. Dùng thuốc

Nỗi sợ quá mức về loài chuột có thể làm tăng hormone adrenaline và cortisol dẫn đến một loạt các triệu chứng thể chất như đau đầu, choáng váng, buồn nôn, tăng nhịp tim, nhịp thở,… Ngoài ra, tình trạng lo lắng và căng thẳng khi nhìn thấy chuột cũng khiến người bệnh bị stress, lo âu, mất ngủ và phiền muộn. Để làm giảm các triệu chứng này, bác sĩ sẽ xem xét sử dụng một số loại thuốc.

Các loại thuốc được sử dụng cho người bị hội chứng sợ chuột:

Thuốc chẹn beta: Thuốc chẹn beta được sử dụng để giảm các triệu chứng có liên quan đến tăng hormone adrenaline như tăng nhịp tim, tăng huyết áp, chóng mặt, đau đầu, choáng váng,… Loại thuốc này thường được dùng ngắn hạn vì có thể gây ra nhiều tác dụng phụ.
Thuốc chống trầm cảm: Thuốc chống trầm cảm thường được sử dụng để giảm tình trạng phiền muộn và đau khổ do hội chứng sợ chuột gây ra. Nhóm thuốc này cho hiệu quả khá chậm nên thường phải sử dụng lâu dài khoảng 6 – 12 tháng. Trong đó, chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRIs) là nhóm thuốc được sử dụng phổ biến nhất.
Thuốc an thần: Thuốc an thần được sử dụng để giảm căng thẳng, lo âu và cải thiện các vấn đề giấc ngủ do hội chứng sợ chuột gây ra. Thuốc mang lại hiệu quả rõ rệt và tác dụng nhanh. Tuy nhiên, do có nguy cơ gây nghiện nên nhóm thuốc này chỉ được sử dụng trong trường hợp thật sự cần thiết.
Vitamin, khoáng chất: Giống như các rối loạn ám ảnh sợ khác, hội chứng sợ chuột sẽ khiến bệnh nhân bị căng thẳng mãn tính. Vì vậy, một số trường hợp sẽ được chỉ định dùng viên uống chứa khoáng chất và vitamin để hỗ trợ nâng cao tâm trạng, giảm stress, lo âu.

3. Các biện pháp hỗ trợ

Ngoài các phương pháp y tế, chuyên gia cũng sẽ hướng dẫn các biện pháp hỗ trợ để bệnh nhân có thể kiểm soát căng thẳng và lo âu. Các biện pháp tự cải thiện sẽ giúp tối ưu hiệu quả của trị liệu tâm lý và thuốc, đồng thời giúp bệnh nhân có thêm kinh nghiệm trong việc quản lý căng thẳng và những cảm xúc tiêu cực.

Các biện pháp hỗ trợ dành cho bệnh nhân mắc hội chứng sợ chuột:

Các kỹ thuật thư giãn giúp ích đáng kể trong việc kiểm soát căng thẳng và lo lắng. Do đó, bệnh nhân nên trang bị các biện pháp thư giãn như yoga, ngồi thiền, châm cứu, xoa bóp bấm huyệt, sử dụng một số thảo dược có tác dụng thư giãn, an thần,…
Tập thể dục mỗi ngày cũng có thể giảm bớt sự căng thẳng do hội chứng sợ chuột gây ra. Khi luyện tập, não bộ sẽ tăng sản xuất endorphin giúp thư giãn, giải tỏa phiền muộn, lo âu và căng thẳng. Ngoài ra, thói quen này còn giúp cải thiện một số vấn đề thể chất do chứng Musophobia gây ra như đau đầu, mất ngủ, tăng nhịp tim,…
Thể trạng khỏe mạnh sẽ giúp nâng đỡ tinh thần, tránh tình trạng suy nhược và mệt mỏi. Do đó, người mắc hội chứng sợ chuột nên cố gắng duy trì lối sống lành mạnh, hạn chế stress, tránh thức khuya, ăn uống điều độ và không sử dụng rượu bia hay chất gây nghiện.
Xem xét tham gia các hội nhóm hỗ trợ để có thêm kinh nghiệm đối phó với hội chứng sợ chuột. Ngoài ra, chỉ có những người mắc chứng bệnh này mới thấu hiểu sâu sắc sự ám ảnh và nỗi sợ quá mức. Do đó, bệnh nhân sẽ có cơ hội được chia sẻ, đồng cảm và thấu hiểu hơn so với việc trò chuyện với người thân và bạn bè.

Chứng sợ chuột (Musophobia) là chứng ám ảnh sợ cụ thể tương đối phổ biến. Mặc dù nghe không có vẻ nghiêm trọng nhưng hội chứng này gây ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Do đó, người bệnh nên can thiệp trị liệu sớm để có thể chiến thắng nỗi sợ và bình thường hóa cuộc sống trong thời gian sớm nhất.

Tham khảo thêm:

Chứng sợ nuốt (Phagophobia): gây ám ảnh mỗi khi ăn

Hội chứng sợ màu sắc (Chromophobia) gây ra khó khăn gì?

Hội chứng sợ lỗ (Trypophobia): nỗi sợ phi lý của con người