Rối loạn ác mộng: Nguyên nhân và cách thoát khỏi

Ác mộng là một hiện tượng bình thường mà nhiều người gặp phải, kể cả trẻ em cho đến người già lớn tuổi. Tuy nhiên, rối loạn ác mộng lại là một vấn đề nguy hiểm, nó khiến bạn liên tục có những giấc mơ đáng sợ, làm gián đoạn và suy giảm chất lượng giấc ngủ. 

Rối loạn ác mộng là gì?

Ác mộng chính là những giấc mơ đem đến cho bạn các cảm xúc tiêu cực như lo lắng, bất an, hoảng sợ, ám ảnh. Nó thường xuất hiện vào khoảng nửa sau của giấc ngủ, có thể xuất hiện nhiều lần hoặc một vài lần. Những cơn ác mộng thường kéo dài trong thời gian ngắn nhưng cũng đủ khiến bạn cảm thấy khó ngủ, tim đập nhanh, ra nhiều mồ hôi và giật mình khó ngủ lại ngon giấc.

Những cơn ác mộng thường diễn ra một cách sinh động và chân thật. Nó có thể là phản ứng bình thường tương thích với những suy nghĩ tiêu cực, những lo âu trong đời sống hàng ngày. Các nội dung của cơn ác mộng thường sẽ có liên quan đến sự chết chóc, những tình huống đe dọa đến tính mạng hoặc ti tỉ các chủ đề gây sợ hãi khác.

Tuy nhiên, đây được xem là một trong các hiện tượng hết sức bình thường mà ai cũng đã ít nhất một lần trải qua trong suốt cuộc đời. Theo chia sẻ từ chuyên gia thì trẻ em từ 3 đến 6 tuổi sẽ thường xuyên gặp phải những cơn ác mộng trong lúc ngủ và tình trạng này sẽ dần giảm đi khi chúng hơn 10 tuổi. Thống kê nhận thấy, ở tuổi dậy thì, bé gái sẽ có nhiều khả năng gặp phải ác mộng nhiều hơn so với bé trai.

Rối loạn ác mộng (Nightmare Disorder) là một rối loạn giấc ngủ trong đó một người thường xuyên gặp phải những cơn ác mộng, gây ra sự khó chịu và ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng giấc ngủ mỗi đêm. Những cơn ác mộng này thường rất sống động, đầy rùng rợn, và có thể khiến người trải qua cảm thấy rất lo lắng và sợ hãi. Sau khi tỉnh dậy từ cơn ác mộng, người bệnh thường nhớ rõ từng chi tiết và có thể gặp khó khăn khi quay trở lại giấc ngủ.

Đây là một tình trạng nguy hiểm, đáng được quan tâm và cần chữa trị kịp thời. Những trường hợp mắc phải bệnh lý này sẽ thường xuyên mơ thấy ác mộng, những cơn ác mộng này khiến họ cảm thấy lo lắng, buồn bã và suy sụp, ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt hàng ngày.

Người mắc chứng rối loạn ác mộng sẽ luôn sợ hãi và lo lắng về việc sẽ gặp phải ác mộng thêm nhiều lần nữa, họ không thể kiểm soát được suy nghĩ của mình và luôn tồn tại những hình ảnh, nội dung của giấc mơ đáng sợ. Cơ thể sẽ dần bị hao mòn, mệt mỏi, giảm sinh lực và làm ảnh hưởng đến khả năng học tập, làm việc, các mối quan hệ xã hội.

Triệu chứng của rối loạn ác mộng

Theo thống kê, con người dành hơn 1/3 thời gian để ngủ và trong giấc ngủ đôi khi xuất hiện những giấc mơ. Có những giấc mơ vui vẻ, hạnh phúc, giấc mơ dự báo về tương lai, giấc mơ gợi nhớ về kí ức nhưng cũng có những giấc mơ tồi tệ, đau khổ. Các chuyên gia cho biết rằng, cơn ác mộng thường xuất hiện vào nửa cuối giấc ngủ. Tùy vào mỗi người mà ác mộng có thể xuất hiện ít hoặc thường xuyên hơn hoặc có những trường hợp xuất hiện nhiều lần trong một giấc ngủ.

Thông thường thì cơn ác mộng sẽ diễn ra rất ngắn nhưng cũng đủ khiến bạn bị gián đoạn giấc ngủ, thức giấc, lo lắng và rất khó để ngủ lại ngon giấc. Các giấc mơ có thể xuất hiện một cách sinh động, chân thực gần giống với hiện thực. Cụ thể sẽ bao gồm các yếu tố như:

• Sinh động nhưng cũng rất khủng khiếp, kinh hoàng.
• Giấc ngủ bị gián đoạn, tỉnh giấc do ác mộng.
• Nội dung của giấc mơ thường sẽ có sự liên quan đến những tình huống, sự việc đe dọa đến tính mạng, sự an toàn hoặc các hình ảnh đáng sợ, ám ảnh.
• Giấc mơ khiến bạn cảm thấy lo sợ, hoảng loạn, đau khổ, tức giận, kích động.
• Bạn có thể nhớ rõ từng chi tiết trong giấc mơ và thuật lại một cách rõ ràng.
• Khi mơ gặp ác mộng, cơ thể sẽ tiết ra nhiều mồ hôi, tim đập mạnh.
• Sau khi giật mình tỉnh giấc sẽ cảm thấy lo lắng, bất an, khó ngủ lại.

Khi bị rối loạn ác mộng, các triệu chứng sẽ biểu hiện một cách rõ ràng và thường xuyên hơn, gây ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ, sức khỏe và cả đời sống sinh hoạt hàng ngày của người bệnh. Cụ thể một số dấu hiệu giúp nhận biết như:

• Những cơn ác mộng xuất hiện thường xuyên và liên tục, đôi lúc xảy ra nhiều lần trong cùng một giấc ngủ.
• Người bệnh luôn cảm thấy lo lắng, sợ hãi cả ngày lẫn đêm và luôn có cảm giác bất an, lo sợ việc sẽ mơ thấy ác mộng khi ngủ.
• Có xu hướng ngủ ngày, cơ thể luôn trong trạng thái lờ đờ, mệt mỏi, thiếu sức sống.
• Có vấn đề về trí nhớ, liên tục suy nghĩ và liên tưởng đến những hình ảnh, tình huống đã gặp trong giấc mơ.
• Giảm hiệu suất làm việc, học tập.
• Kỹ năng giao tiếp bị hạn chế gây ảnh hưởng đến các mối quan hệ xã hội.
• Xuất hiện một số vấn đề về rối loạn hành vi có liên quan đến giấc ngủ.
• Một số người hình thành nỗi sợ giấc ngủ, sợ bóng tối.

Nguyên nhân gây rối loạn ác mộng

Theo nghiên cứu thì rối loạn ác mộng là một trong các dạng rối loạn giấc ngủ có liên quan mật thiết đối với chứng mất ngủ. Thông thường thì các cơn ác mộng sẽ xuất hiện trong giai đoạn cử động mắt nhanh – REM. Về nguyên nhân gây bệnh thì cho đến hiện nay vẫn chưa thể xác định cụ thể và rõ ràng. Dựa vào tìm hiểu và các thông tin nghiên cứu, các chuyên gia đã đưa ra được một vài yếu tố có khả năng kích hoạt chứng rối loạn này như sau:

1. Do căng thẳng, lo lắng kéo dài

Căng thẳng, stress là nguyên nhân hàng đầu khiến chúng ta dễ gặp phải ác mộng trong giấc ngủ. Và nếu tình trạng này kéo dài dai dẳng sẽ là một trong các yếu tố có thể làm gia tăng khả năng phát triển chứng rối loạn ác mộng. Đặc biệt là trong xã hội hiện nay, con người phải liên tục đối diện với hàng loạt các yếu tố gây áp lực, lo lắng.

Những vấn đề liên quan đến gia đình, công việc, học tập, con cái, tài chính, các mối quan hệ khiến cho nhiều người liên tục cảm thấy căng thẳng, mệt mỏi. Hoặc một số sự kiện gây tổn thương nặng nề như sự ra đi đột ngột của người thân, phá sản, thất nghiệp, chia tay người yêu,…cũng khiến cho tâm lý con người bị tác động nghiêm trọng, gây nên những sự lo lắng, ám ảnh và dẫn đến những cơn ác mộng kinh hoàng.

2. Rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD)

Theo chia sẻ của các nhà khoa học thì rối loạn ác mộng sẽ có khả năng cao xuất hiện ở những người bị rối loạn stress sau chấn thương. Những trải nghiệm tồi tệ gây ám ảnh tâm lý dữ dội có thể dẫn đến những sự gián đoạn trong giấc ngủ, người bệnh sẽ liên tục suy nghĩ, hồi tưởng lại những hình ảnh tồi tệ trong quá khứ. Nếu đã từng bị sang chấn do bị lạm dụng tình dục, tai nạn giao thông, bạo lực học đường thì nguy cơ bị rối loạn ác mộng sẽ cao hơn so với bình thường.

3. Mất ngủ, thiếu ngủ

Mất ngủ được xem là yếu tố có sự liên quan mật thiết đối với tình trạng rối loạn ác mộng. Khi những sinh hoạt đời sống bị thay đổi, thời gian ngủ và thức không đảm bảo sẽ khiến cho chất lượng giấc ngủ bị giảm đi đáng kể. Điều này khiến cho thời gian ngủ bị giảm hoặc tăng đáng kể và nhiều khả năng gây ra các cơn ác mộng trong lúc ngủ. Bên cạnh đó, các chuyên gia còn cho biết thêm, mất ngủ thường sẽ có sự liên quan đến các vấn đề sức khỏe thần kinh, nó là triệu chứng thường gặp nhất trong các bệnh trầm cảm, rối loạn lo âu, rối loạn giấc ngủ,…

4. Do lạm dụng thuốc

Việc sử dụng các loại thuốc chống trầm cảm, thuốc chống lo âu, thuốc huyết áp hoặc các loại thuốc sử dụng trong quá trình điều trị bệnh Parkinson cũng có khả năng gây ra chứng rối loạn ác mộng. Hầu hết những loại thuốc này đều có khả năng gây ra một số tác dụng phụ ngoài mong muốn, trong đó có nguy cơ kéo dài cơn ác mộng nếu sử dụng liều lượng cao trong thời gian dài.

Bên cạnh đó, việc sử dụng thường xuyên các chất gây nghiện, chất kích thích như rượu bia, thuốc lá, ma túy,…cũng có thể là nguyên nhân hình thành các cơn ác mộng kinh hoàng. Việc liên tục sử dụng các chất này sẽ khiến bạn khó kiểm soát được suy nghĩ, hành vi, gây tác động đến não bộ và làm cho bạn chìm vào những cơn ác mộng kéo dài dai dẳng.

5. Các vấn đề sức khỏe tâm thần

Kết quả của nhiều cuộc nghiên cứu cho biết, trầm cảm và một vài các rối loạn sức khỏe tâm thần khác có sự liên quan chặt chẽ đối với những cơn ác mộng tái diễn. Ngoài ra, những trường hợp mắc bệnh ung thư, các vấn đề về tim mạch cũng có nhiều khả năng phát triển chứng rối loạn này. Đa phần thì các bệnh lý này đều sẽ làm suy giảm chất lượng giấc ngủ, khiến người bệnh gặp nhiều vấn đề trong thời gian ngủ, đặc biệt là tình trạng mơ gặp ác mộng.

6. Do phim ảnh, truyện kinh dị

Thói quen hay xem những bộ phim, đọc những quyển truyện có nội dung đáng sợ, kinh dị cũng có thể là nguyên nhân dẫn đến việc hình thành các cơn ác mộng trong lúc ngủ. Nếu thói quen này không được khắc phục và cải thiện sớm sẽ dễ dẫn đến chứng rối loạn ác mộng, gây nên nhiều ảnh hưởng tiêu cực đối với đời sống, sức khỏe người bệnh.

7. Yếu tố nguy cơ

Bên cạnh các nguyên nhân thường gặp nêu trên thì chứng rối loạn giấc ngủ còn có nhiều khả năng hình thành ở những gia đình có người thân từng mắc phải chứng rối loạn này hoặc các rối loạn giấc ngủ có liên quan, chẳng hạn như tình trạng nói mớ khi ngủ. Thông thường thì những trẻ dưới 6 tuổi sẽ có nhiều khả năng phát triển chứng rối loạn ác mộng, tuy nhiên nó sẽ thuyên giảm dần sau khi 10 tuổi. Nhưng cũng có nhiều trường hợp cơn ác mộng kéo dài liên tục, dai dẳng nếu không được can thiệp kịp thời.

Ảnh hưởng của rối loạn ác mộng

Trong thực tế thì chứng rối loạn ác mộng có thể không làm ảnh hưởng hoặc đe dọa đến tính mạng của con người. Tuy nhiên, nếu tình trạng này liên tục kéo dài và không được điều trị tốt sẽ khiến cho sức khỏe của bệnh nhân dần bị hao mòn, suy kiệt vì chất lượng giấc ngủ không được đảm bảo, từ đó tinh thần và thể chất dần suy giảm nghiêm trọng.

Bên cạnh đó, việc trải qua những giấc mơ tồi tệ, gây ám ảnh sẽ khiến người bệnh trở nên hoảng loạn, lo lắng, căng thẳng quá mức. Điều này gây ảnh hưởng đến tâm lý, tâm thần của họ, khiến họ dễ khởi phát các rối loạn nguy hiểm khác, chẳng hạn như trầm cảm, rối loạn giấc ngủ, rối loạn lo âu,….

Đồng thời, việc thường xuyên mơ gặp ác mộng vào ban đêm sẽ khiến người bệnh liên tục cảm thấy buồn ngủ vào ban ngày, gây nên nhiều khó khăn trong công việc, học tập, suy giảm hiệu suất. Hơn thế, tình trạng này còn có khả năng gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng hơn, người bệnh khó có thể tập trung cho việc lái xe, điều khiển các máy móc đòi hỏi sự tập trung cao độ.

Bên cạnh đó, do quá sợ hãi về những cơn ác mộng có thể xảy đến nên nhiều người còn có xu hướng né tránh giấc ngủ, họ gặp phải khó khăn trong việc đi vào giấc ngủ. Thậm chí có nhiều người còn tìm đến các chất kích thích, chất gây nghiện như rượu bia, cà phê, ma túy để khống chế nỗi sợ của mình, đồng thời giúp giấc ngủ được dễ dàng hơn.

Khi những cơn ác mộng liên tục xuất hiện và gây nên sự sợ hãi, lo lắng, hoảng sợ quá mức sẽ khiến cho nhiều người có xu hướng thực hiện các hành vi tiêu cực nhằm thoát khỏi cảm giác tồi tệ đó. Nhiều trường hợp nghiệm trọng còn có suy nghĩ về cái chết và có ý định muốn tự sát để tự giải thoát cho chính mình.

Chẩn đoán rối loạn ác mộng

Rối loạn ác mộng vẫn chưa có bất kì các xét nghiệm quy chuẩn nào có thể chẩn đoán chính xác. Nếu nghi ngờ một người mắc phải căn bệnh này thì bác sĩ chuyên khoa sẽ phải mất nhiều thời gian để chẩn đoán. Trước tiên, bác sĩ sẽ tiến hành xem xét và đánh giá về hồ sơ bệnh án, thăm khám về các triệu chứng điển hình để có cái nhìn tổng thể về tình trạng sức khỏe của người bệnh.

Một số biện pháp thường được áp dụng để chẩn đoán rối loạn ác mộng như:

1. Kiểm tra thể chất

Để chẩn đoán cho người bệnh rối loạn ác mộng thì trước tiên họ sẽ được thăm khám và kiểm tra về thể chất. Quá trình này sẽ hỗ trợ phần lớn đối với việc tìm kiếm và xác định được điều kiện gây ra những cơn ác mộng tồi tệ. Nếu nhận thấy những cơn ác mộng có nguồn gốc từ những tổn thương tâm lý, những nỗi ám ảnh, lo lắng tiềm ẩn thì bác sĩ sẽ tư vấn và giới thiệu cho bạn tìm gặp chuyên gia sức khỏe tâm thần để được hỗ trợ tốt hơn.

2. Thảo luận và đánh giá về triệu chứng

Thông thường việc chẩn đoán rối loạn ác mộng sẽ chủ yếu dựa vào các triệu chứng điển hình của bệnh nhân. Người bệnh sẽ gặp gỡ trực tiếp bác sĩ chuyên môn để chia sẻ và mô tả về những triệu chứng của mình. Bên cạnh đó, cũng cần khai thác về tiền sử bệnh lý của cá nhân và gia đình, các vấn đề có liên quan đến rối loạn hành vi, rối loạn giấc ngủ.

3. Nghiên cứu giấc ngủ về đêm (polysomnography)

Đối với các trường hợp bị ảnh hưởng nghiêm trọng về chất lượng giấc ngủ, thời gian ngủ bị xáo trộn và đảo lộn nặng nề thì bác sĩ có thể cân nhắc đề nghị về việc áp dụng nghiên cứu giấc ngủ về đêm. Quá trình này sẽ giúp cho bác sĩ xác định được cụ thể về việc các cơn ác mộng có liên quan của những rối loạn giấc ngủ không.

Phương pháp này sẽ được thực hiện bằng cách đặt các biến cảm trên cơ thể của bệnh nhân. Biến cảm sẽ có nhiệm vụ để theo dõi và ghi lại những sóng não, nhịp tim, nhịp thở, nồng độ oxy trong máu, chuyển động mắt và chân trong lúc ngủ. Đồng thời, bạn cũng có thể sử dụng thiết bị để quay lại những hành vi, cử chỉ của mình trong lúc ngủ.

Cách điều trị rối loạn ác mộng, lấy lại giấc ngủ ngon

Trong thực tế thì chứng rối loạn ác mộng không cần thiết phải được điều trị. Tuy nhiên, đối với các trường hợp ác mộng gây ảnh hưởng nặng nề đối với tâm lý, đời sống và sức khỏe của người bệnh thì sẽ được hỗ trợ cải thiện bằng một số biện pháp nhất định. Việc can thiệp y tế kết hợp với điều chỉnh lối sống lành mạnh được cho là rất cần thiết:

1. Điều trị y tế

Sau khi đã chẩn đoán và xác định cụ thể nguyên nhân gây ra những rối loạn ác mộng thì bác sĩ chuyên khoa sẽ cân nhắc để lựa chọn biện pháp điều trị phù hợp nhất cho từng tình trạng khác nhau. Cụ thể:

• Điều trị y khoa: Phương pháp này sẽ được áp dụng đối với các trường hợp bị rối loạn ác mộng do ảnh hưởng của những vấn đề sức khỏe y khoa. Tùy vào tình trạng bệnh của mỗi người mà bác sĩ sẽ có phác đồ cải thiện phù hợp, giúp cải thiện sức khỏe, từ đó làm thuyên giảm sự xuất hiện của các cơn ác mộng, chất lượng giấc ngủ cũng được nâng cao.
• Điều trị căng thẳng, lo âu: Nếu các cơn ác mộng đến từ những vấn đề tâm lý như căng thẳng, lo lắng kéo dài, trầm cảm, rối loạn lo âu thì sẽ được ưu tiên áp dụng liệu pháp trị liệu tâm lý. Với phương pháp này, người bệnh sẽ được tháo gỡ các nút thắt tâm lý và tìm ra hướng giải quyết hiệu quả hơn, từ đó điều chỉnh được suy nghĩ, hành vi hiệu quả. Đồng thời, chuyên gia tâm lý cũng áp dụng một vài liệu pháp thư giãn để giúp bệnh nhân nâng cao giấc ngủ, ngủ ngon và sâu giấc hơn.
• Liệu pháp tưởng tượng diễn tập (imagery rehearsal therapy): Đối với các trường hợp rối loạn ác mộng liên quan đến PTSD thì liệu pháp này sẽ mang đến hiệu quả tốt nhất. Đây là liệu pháp nhằm giả lập thay đổi kết thúc về những ám ảnh mà cơn ác mộng gây ra, giúp bạn không còn cảm thấy lo sợ, hoảng loạn sau khi tỉnh giấc. Mục đích chính đó chính là làm thuyên giảm đi tần suất xuất hiện của những cơn ác mộng khi ngủ.
• Điều trị bằng thuốc: Tuy rằng hiện nay vẫn chưa có bất kì loại thuốc nào được khẳng định về công dụng điều trị rối loạn ác mộng và bác sĩ cũng rất hiếm khi áp dụng biện pháp này. Tuy nhiên, đối với những tình trạng gặp ác mộng liên tục do rối loạn stress sau sang chấn thì sẽ được cân nhắc sử dụng để kiểm soát tốt các triệu chứng nguy hiểm.

2. Điều chỉnh lối sống lành mạnh hơn

Để khắc phục tốt chứng rối loạn ác mộng thì lời khuyên dành cho bạn đó chính là nhanh chóng thay đổi lối sống tích cực và lành mạnh hơn. Khi có được một thói quen sinh hoạt phù hợp, chất lượng giấc ngủ cũng sẽ được nâng cao, từ đó giảm thiểu tình trạng gặp ác mộng.

Cụ thể một số biện pháp nên thực hiện như để cải thiện chất lượng giấc ngủ, phòng ngừa rối loạn ác mộng như:

• Rèn luyện thói quen ngủ và thức dậy cùng một khung giờ, kể cả ngày nghỉ. Việc này sẽ giúp bạn có được đồng hồ sinh học hợp lý, tránh tình trạng mất ngủ, ngủ không ngon giấc.
• Xây dựng và duy trì thói quen thư giãn trước khi ngủ để cơ thể được thả lỏng, đầu óc và tâm trí được thoải mái. Để giấc ngủ được ngon và sâu hơn thì bạn nên nghe nhạc, đi bộ nhẹ nhàng, hít thở sâu, thiền định, yoga trước lúc ngủ.
• Vệ sạch phòng ngủ thường xuyên, lựa chọn không gian ngủ an tĩnh, thoải mái.
• Chú ý nhiều hơn về chế độ ăn uống hàng ngày, tăng cường bổ sung các loại thực phẩm dinh dưỡng hỗ trợ tốt cho sức khỏe và giấc ngủ.
• Hạn chế sử dụng các chất kích thích như rượu bia, thuốc lá, cà phê để không làm gián đoạn giấc ngủ.
• Thường xuyên tập luyện thể dục thể thao, vận động lành mạnh để nâng cao sức khỏe thể chất và tinh thần. Một chế độ tập luyện phù hợp sẽ giúp bạn có được giấc ngủ chất lượng hơn, hạn chế các cơn ác mộng.
• Học cách kiểm soát cảm xúc, điều chỉnh căng thẳng, lo lắng.
• Chủ động chia sẻ với người thân, bạn bè nhiều hơn, đặc biệt là những lúc mệt mỏi, căng thẳng, áp lực.

Trên đây là một số thông tin hữu ích giúp bạn hiểu rõ hơn về tình trạng rối loạn ác mộng. Tuy rằng, chứng rối loạn này không gây ảnh hưởng đến tính mạng của con người nhưng nó tác động tiêu cực đối với sức khỏe và đời sống hàng ngày của bạn. Chính vì thế bạn cần nhanh chóng can thiệp càng sớm càng tốt để chất lượng giấc ngủ được nâng cao, cải thiện tốt cuộc sống.

Tham khảo thêm:

• Hội chứng mệt mỏi kinh niên thường xuất hiện ở người nào?
• Dấu hiệu nhận biết bị quá tải công việc và Các hệ lụy gây ra
• 10 Cách kiềm chế cảm xúc khi tức giận
• Giải Mộng Việt Nam: Giải mã giấc mơ, khám phá tiềm thức