Bệnh rối loạn lưỡng cực: Nguyên nhân, biểu hiện và điều trị

Diễn biến của bệnh rối loạn lưỡng cực khá phức tạp và có nhiều nguy cơ phát triển thành dạng mãn tính. Các triệu chứng của bệnh chủ yếu sẽ liên quan đến trạng thái biến đổi từ mức độ thấp của trầm cảm đến mức độ cao của giai đoạn hưng cảm. 

Rối loạn lưỡng cực là bệnh gì?

Rối loạn lưỡng cực hay còn được gọi là bệnh rối loạn hưng – trầm cảm, đây là một căn bệnh tâm lý khá phổ biến hiện nay. Biểu hiện đặc trưng của bệnh đó chính là sự thay đổi từ trạng thái trầm cảm đến hưng cảm ở người bệnh. Bệnh nhân sẽ có hai trạng thái tâm lý hoàn toàn trái ngược nhau, vừa trầm cảm, vừa hưng cảm.

Nói một cách đơn giản đó chính là người bệnh sẽ có sự thay đổi liên tục về các trạng thái cảm xúc của mình. Có khi họ sẽ có những biểu hiện của trầm cảm như mệt mỏi, chán nản, buồn bã, không muốn tham gia bất kì hoạt động vui chơi nào. Nhưng cũng có khi trạng thái tâm lý lại thay đổi thành giai đoạn hưng cảm với các biểu hiện như dư thừa năng lượng, vui vẻ, hạnh phúc, phấn khích quá mức, đôi lúc không thể tự kiểm soát được.

Những sự thay đổi này được gọi là bệnh rối loạn lưỡng cực. Các triệu chứng của bệnh thường sẽ xuất hiện nhiều lần trong ngày hoặc vài tuần, vài tháng, thậm chí là vài năm tùy vào mức độ nghiêm trọng của mỗi người bệnh.

Nguyên nhân dẫn đến rối loạn lưỡng cực

Hiện nay, rối loạn lưỡng cực vẫn chưa thể xác định được chính xác nguyên nhân gây ra bệnh. Tuy nhiên, các chuyên gia cũng đã tìm ra được một số yếu tố có khả năng làm khởi phát các triệu chứng bệnh, cụ thể như:

• Di truyền: Cũng như các bệnh rối loạn tâm thần khác, rối loạn hưng – trầm cảm cũng chịu ảnh hưởng từ yếu tố di truyền. Qua nghiên cứu nhận thấy những người sinh sống trong gia đình có người thân như ông bà, cha mẹ, anh chị em ruột,…có tiền sử hoặc đang mắc phải chứng bệnh này thì sẽ có nguy cơ bị bệnh cao hơn so với người bình thường.
• Rối loạn nội tiết tố: Nội tiết tố là một trong các yếu tố có vai trò cực kì quan trọng đối với việc cân bằng và kiểm soát cảm xúc, tâm lý của con người. Tuy nhiên, khi nội tiết tố bị thay đổi đột ngột hoặc rối loạn cũng sẽ khiến cho cảm xúc con người bị biến đổi, nhiều nguy cơ dẫn đến rối loạn lưỡng cực.
• Sự biến đổi của quá trình sinh học: Khi quá trình sinh học bên trong cơ thể bị tác động và thay đổi đột ngột cũng sẽ làm gia tăng khả năng mắc bệnh rối loạn lưỡng cực và ngược lại.
• Sự thay đổi các chất dẫn truyền thần kinh: Đây được xem là một trong các nguyên nhân hàng đầu có thể gây ra tình trạng rối loạn lưỡng cực cùng rất nhiều các bệnh tâm thần có liên quan.
• Yếu tố môi trường: Những người thường xuyên phải đối mặt với những áp lực, căng thẳng hoặc lớn lên trong môi trường không lành mạnh cũng sẽ dễ khởi phát căn bệnh rối loạn lưỡng cực.

Những đối tượng dễ mắc bệnh rối loạn lưỡng cực

Trong một số nghiên cứu gần đây cho biết rằng, bệnh rối loạn lưỡng cực có thể hình thành ở bất kì đối tượng nào, không phân biệt độ tuổi hay giới tính. Căn bệnh này hiện đang chiếm tỉ lệ 1% toàn dân số trên thế giới. Các triệu chứng của bệnh không chỉ gây ảnh hưởng đến sức khỏe tâm lý mà còn làm suy giảm chất lượng cuộc sống, cản trở sinh hoạt hàng ngày của người bệnh.

Như đã nêu trên, căn bệnh này có thể khởi phát bởi rất nhiều nguyên nhân khác nhau. Tuy nhiên, các chuyên gia cũng chỉ ra được một số đối tượng dễ mắc bệnh như sau:

• Những đối tượng trẻ tuổi, trung bình từ khoảng 18 đến 24 tuổi.
• Phụ nữ đang mang thai hoặc trong giai đoạn nuôi con bằng sữa mẹ, chủ yếu là các mẹ bỉm sau sinh khoảng 6 đến 12 tháng đầu tiên.
• Những người thường xuyên phải chịu áp lực từ học tập, công việc, cuộc sống nhưng không tìm được cách giải tỏa.
• Những người đã có tiền sử mắc phải chứng trầm cảm hoặc gia đình có người từng mắc căn bệnh này.
• Những đối tượng đã từng chịu nhiều đả kích trong quá khứ hoặc gặp phải các tổn thương nặng nề về mặt tâm lý.
• Các đối tượng lạm dụng quá nhiều rượu bia, các chất kích thích, chất gây nghiện.

Các triệu chứng đặc trưng của bệnh rối loạn lưỡng cực

Các triệu chứng của rối loạn lưỡng cực được đánh giá là tương đồng với nhiều bệnh tâm lý khác. Người bệnh sẽ tồn tại hai trạng thái hoàn toàn trái ngược nhau, điển hình là trầm cảm và hưng cảm.

1. Các biểu hiện đặc trưng của giai đoạn trầm cảm

Ở giai đoạn trầm cảm, người bệnh sẽ có những triệu chứng giống với căn bệnh trầm cảm thông thường. Bệnh nhân sẽ rơi vào trạng thái buồn bã, chán nản, bi quan. Các triệu chứng này sẽ kéo dài trong khoảng vài tuần, vài tháng tùy vào mức độ bệnh của mỗi người.

• Khí sắc trầm buồn, cảm giác chán nản, suy sụp, bất lực về chính mình.
• Không cảm nhận được sự vui vẻ, hạnh phúc.
• Mất dần những sự hứng thú đối với các hoạt động xảy ra xung quanh, ngay cả những điều mà trước đây bản thân từng yêu thích.
• Cơ thể luôn cảm thấy mệt mỏi, không có sức sống, mất dần năng lượng và hầu như không thể làm được bất cứ việc gì.
• Cảm thấy bế tắc về cuộc sống, không còn niềm tin vào những dự định của tương lai.
• Rối loạn giấc ngủ, người bệnh có thể khó ngủ, trằn trọc không ngủ được, ngủ không sâu giấc hoặc có thể ngủ nhiều hơn 8 tiếng một ngày.
• Rối loạn ăn uống, cảm thấy chán ăn, ăn không được ngon miệng hoặc ăn uống quá mức. Từ đó cân nặng cũng sẽ có sự thay đổi đột ngột.
• Rối loạn chức năng sinh dục, mất dần ham muốn, không còn cảm giác thăng hoa, khoái cảm khi quan hệ.
• Mất tập trung, khó khăn trong việc đưa ra quyết định hoặc lựa chọn việc gì đó.
• Hay quên, suy giảm trí nhớ, không thể ghi nhớ được khối lượng công việc phải làm trong ngày.
• Thường xuyên đau đầu, đau nhức chân tay, đau vai gáy,…
• Suy nghĩ tiêu cực, xuất hiện các hành vi gây tổn thương đến bản thân và những người xung quanh.
• Suy nghĩ về cái chết và có ý định muốn tự sát để giải thoát bản thân.

2. Các biểu hiện đặc trưng của giai đoạn hưng cảm

Khi người bệnh bắt đầu chuyển sang giai đoạn hưng cảm, thì khoảng thời gian đó họ sẽ cảm thấy tâm trạng cực kì vui vẻ và phấn khích. Họ sẽ trở nên hưng phấn hơn, cảm thấy bị dư thừa năng lượng và luôn cười nói. Tuy nhiên, đôi lúc người bệnh cũng có thể dễ kích động, cáu kỉnh.

Nhiều người cho rằng, người bệnh đã dần thoát khỏi được các triệu chứng trầm cảm và dần ổn định được tâm trạng của mình. Thế nhưng trong thực tế, sự gia tăng về khí sắc diễn ra một cách thái quá và mạnh mẽ sẽ làm cho bệnh tình càng trở nên nghiêm trọng. Bệnh nhân có thể xuất hiện các nhận định sai lệch, gây ra những lời nói, hành vi mất kiểm soát.

• Dư thừa năng lượng, tăng động quá mức
• Giàu năng lượng, luôn muốn vận động, vui chơi, thậm chí có thể giảm bớt nhu cầu ngủ nghỉ của bản thân.
• Cảm giác hạnh phúc, vui vẻ tột độ, luôn muốn trò chuyện với mọi người, nói rất nhanh, đôi khi không tự kiểm soát được.
• Suy nghĩ rất lạc quan, đơn giản quá mọi vấn đề, thậm chí có thể xuất hiện các ý tưởng táo bạo.
• Đối với những trường hợp bệnh nặng, người bệnh có thể xuất hiện kèm theo một số biểu hiện của ảo tưởng hoặc ảo giác.

Phương pháp chẩn đoán bệnh rối loạn lưỡng cực

Các triệu chứng của bệnh rối loạn lưỡng cực khá giống với những bệnh tâm lý khác, do đó việc chẩn đoán cũng gặp không ít khó khăn. Người bệnh nên chủ động tìm đến các bệnh viện, cơ sở y tế chuyên khoa để thăm khám ngay khi nhận thấy các biểu hiện của bệnh.

Trước tiên, các bác sĩ sức khỏe tâm thần sẽ tiến hành kiểm tra triệu chứng bệnh thông qua một bài test trắc nghiệm. Sau đó, người bệnh sẽ được khai thác thông tin về tiền sử bệnh lý của bản thân và gia đình. Cuối cùng là tiến hành một số xét nghiệm có liên quan để chẩn đoán chính xác hơn.

• Kiểm tra người bệnh có sự xuất hiện của các biểu hiện mệt mỏi, chán nản, tuyệt vọng, rối loạn giấc ngủ hay không?
• Xác định cụ thể các triệu chứng trầm cảm có đi kèm với giai đoạn hưng cảm không?
• Người bệnh có sử dụng loại thuốc khắc phục nào không? Quá trình dùng thuốc có mang lại kết quả tốt không?
• Bắt đầu đánh giá trạng thái cảm xúc, tâm lý của bệnh nhân.
• Tiến hành xét nghiệm nước tiểu, xét nghiệm máu để loại trừ những bệnh lý khác.
• Cho các thành viên trong gia đình thực hiện bài test nhằm có cái nhìn khách quan về tình trạng bệnh.

Khi bác sĩ thu thập được càng nhiều thông tin về người bệnh thì kết quả chẩn đoán sẽ càng chuẩn xác hơn. Việc chẩn đoán đúng tình trạng bệnh của mỗi bệnh nhân đóng vai trò rất quan trọng trong việc lựa chọn các phương pháp điều trị bệnh, giúp quá trình hồi phục sức khỏe được thuận lợi hơn.

Các biện pháp điều trị bệnh rối loạn lưỡng cực

Sau khi có kết quả chẩn đoán cụ thể về tình trạng rối loạn lưỡng cực, các bác sĩ sẽ cân nhắc để lựa chọn phương pháp điều trị thích hợp nhất cho từng bệnh nhân. Tuy nhiên, quá trình cải thiện bệnh cần phải mất rất nhiều thời gian, thậm chí có những trường hợp người bệnh phải sống cùng căn bệnh này suốt đời.

Phác đồ điều trị bệnh rối loạn hưng – trầm cảm thường sẽ dựa trên các nguyên tắc sau đây:

• Giúp các triệu chứng bệnh dần được cải thiện, kiểm soát tốt cả hai giai đoạn trầm cảm và hưng cảm.
• Phòng ngừa tình trạng tái phát bệnh.
• Hỗ trợ người bệnh hồi phục chức năng

Để điều trị bệnh rối loạn lưỡng cực các bác sĩ sẽ áp dụng một số biện pháp phổ biến sau đây:

1. Tâm lý trị liệu

Tâm lý trị liệu được xem là phương pháp điều trị bệnh tâm lý hiệu quả và an toàn nhất hiện nay. Người bệnh sẽ được trao đổi trực tiếp với các chuyên gia để dần tháo gỡ những khúc mắc trong lòng, từ đó đưa ra hướng khắc phục phù hợp nhất cho bản thân. Các chuyên gia tâm lý sẽ áp dụng một số liệu pháp điều trị chuyên môn để hỗ trợ bệnh nhân nhìn nhận được những biểu hiện bất thường của bản thân.

Một số ưu điểm của phương pháp tâm lý trị liệu như:

• Không có sự can thiệp của thuốc điều trị nên đảm bảo an toàn cho người bệnh, đồng thời có thể áp dụng được cho nhiều đối tượng khác nhau.
• Người bệnh sẽ dần được phục hồi sức khỏe một cách tự nhiên.
• Hạn chế tối đa tình trạng tái phát sau khi điều trị.
• Bệnh nhân sẽ học được cách kiểm soát và cân bằng cảm xúc, tâm trạng của bản thân để hòa nhập cuộc sống tốt hơn.

2. Sử dụng thuốc điều trị

Trong một số trường hợp cần thiết, đặc biệt là tình trạng người bệnh có những biểu hiện, hành vi gây tổn thương đến bản thân hoặc những người xung quanh thì sẽ được cân nhắc áp dụng đồng thời giữa phương pháp tâm lý trị liệu và sử dụng thuốc. Trong hầu hết các chứng bệnh về tâm lý thì việc dùng thuốc sẽ mang lại hiệu quả tốt, giúp bệnh nhân dần kiểm soát được các triệu chứng của bản thân.

Đối với những trường hợp bị rối loạn lưỡng cực, người bệnh phải sử dụng khá nhiều loại thuốc khác nhau. Trung bình đối với một bệnh nhân sẽ được kết hợp khoảng 3 loại thuốc để giúp khống chế các triệu chứng trầm cảm và hưng cảm tốt hơn. Thời gian điều trị bằng thuốc cũng cần phải kéo dài, các bác sĩ sẽ cho bệnh nhân bắt đầu với nhiều loại thuốc để đánh giá xem loại thuốc nào là phù hợp nhất, sau đó mới áp dụng điều trị lâu dài.

Tuy nhiên, hầu hết các loại thuốc hỗ trợ điều trị bệnh tâm lý đều có khả năng gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn. Do đó, người bệnh tuyệt đối không được tự ý mua thuốc về uống hoặc sử dụng đơn thuốc của bệnh nhân khác. Đồng thời trong quá trình sử dụng cần tuân thủ nghiêm ngặt các chỉ định dùng thuốc của bác sĩ, không được tự ý tăng giảm liều dùng hoặc ngưng sử dụng thuốc đột ngột.

Một số loại thuốc thường được chỉ định sử dụng cho bệnh nhân rối loạn lưỡng cực như:

• Thuốc chống trầm cảm 3 vòng
• Thuốc chống trầm cảm đa vòng
• Thuốc an thần
• Thuốc điều chỉnh khí sắc
• Thuốc chống trầm cảm ức chế tái hấp thu chọn lọc Serotonin (SSRI)

3. Điều trị bằng phương pháp sốc điện

Bên cạnh hai phương pháp phổ biến nêu trên thì bệnh rối loạn lưỡng cực cũng có thể được điều trị bằng biện pháp sốc điện. Tùy vào mong muốn trị bệnh và mức độ nghiêm trọng của mỗi người mà các chuyên gia sẽ cân nhắc về cách điều trị này.

• Đối với giai đoạn trầm cảm: Phương pháp này sẽ được chỉ định trong các trường hợp người bệnh đang ở giai đoạn trầm cảm nhưng lại xuất hiện thêm các triệu chứng của loạn thần hoặc có những hành vi tự sát. Sốc điện sẽ không được áp dụng cho những người đang mắc phải các vấn đề về tim mạch, hô hấp hoặc tổn thương não bộ. Sau khi đánh giá cụ thể về mức độ nặng nhẹ của mỗi bệnh nhân, các bác sĩ sẽ cân nhắc để lựa chọn sốc điện đơn cực hay lưỡng cực.
• Đối với giai đoạn hưng cảm: Phương pháp sốc điện sẽ được chỉ định áp dụng đối với những tình trạng kháng thuốc, dị ứng thuốc hoặc người bệnh có những hành vi, lời nói tự làm tổn thương bản thân và những người xung quanh. Đối với người bệnh trong giai đoạn hưng cảm, việc áp dụng phương pháp sốc điện chỉ tiến hành trong thời gian ngắn, thông thường khoảng 4 đến 6 liệu trình đã nhận thấy được kết quả tốt.

4. Hỗ trợ cải thiện tại nhà

Song song với việc áp dụng các biện pháp điều trị nêu trên, người bệnh cũng cần thực hiện một số cách hỗ trợ cải thiện tại nhà. Cụ thể như:

• Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh, bổ sung nhiều thực phẩm tươi ngon, giàu vitamin, khoáng chất,…Đồng thời hạn chế các món ăn nhiều dầu mỡ, cay nóng, các thực phẩm đóng gói, chế biến sẵn.
• Rèn luyện thói quen ăn uống tích cực, ăn đủ 3 bữa chính trong ngày, tuyệt đối không được bỏ bữa. Nếu cảm thấy chán ăn thì nên chia nhỏ thành nhiều bữa để đảm bảo dinh dưỡng cho cơ thể.
• Duy trì chế độ vận động, tập luyện thể dục thể thao mỗi ngày. Các chuyên gia cho biết rằng, việc thường xuyên vận động sẽ giúp cơ thể nâng cao sức đề kháng, đồng thời gia tăng các hormone hạnh phúc, cân bằng tâm trạng tốt hơn. Mỗi ngày người bệnh nên dành ra khoảng 30 phút để tập yoga, thiền định, đi bộ, chạy bộ,…để hỗ trợ tốt cho quá trình cải thiện bệnh.
• Đảm bảo ngủ đủ 7 đến 8 tiếng mỗi ngày, tập thói quen ngủ trước 23 giờ. Giấc ngủ đóng vai trò quan trọng đối với việc cân bằng tâm trạng và cảm xúc của con người. Đồng thời, việc ngủ đủ giấc sẽ giúp cho bạn có được nguồn năng lượng tích cực hơn.
• Chủ động chia sẻ, tâm sự với những người xung quanh hoặc những ai mà bạn cảm thấy tin tưởng. Điều này sẽ giúp cho bạn giải tỏa được những áp lực, căng thẳng trong cuộc sống. Hơn thế, người bệnh cũng sẽ nhận được sự đồng cảm và những lời khuyên hữu ích.
• Tham gia vào các hoạt động vui chơi, câu lạc bộ mà mình yêu thích. Sau thời gian học tập, làm việc mệt mỏi bạn có thể lựa chọn những hoạt động thư giãn dựa trên sở thích của mình, ví dụ như ca hát, nhảy múa, hội họa, đọc sách, nghe nhạc,…

Hy vọng qua những thông tin trên đây sẽ giúp cho bạn đọc có được cái nhìn tổng quan về về chứng rối loạn lưỡng cực. Việc hiểu và biết rõ về bản chất của bệnh lý này sẽ giúp bạn kịp thời nhận biết và điều trị bệnh một cách tốt hơn. Nhờ đó mà người bệnh dần ổn định hơn về cảm xúc, tâm lý, dần hòa nhập với cuộc sống hiện tại.

CÓ THỂ BẠN QUAN TÂM:

• Bị Rối Loạn Lưỡng Cực Phải Điều Trị Trong Bao Lâu?
• Rối loạn lưỡng cực có nguy hiểm không? Có chữa khỏi được không?
• Thuốc điều trị rối loạn lưỡng cực và những lưu ý khi dùng
• Nhận biết và phòng ngừa rối loạn lưỡng cực tái phát