Thuốc điều trị rối loạn lưỡng cực và những lưu ý khi dùng
Sử dụng thuốc điều trị rối loạn lưỡng cực cần thận trọng để nhận được kết quả tốt và tránh rủi ro không mong muốn phát sinh. Tùy thuộc vào từng trường hợp cụ thể mà bác sĩ sẽ kê toa các loại thuốc khác nhau. Hãy tuân thủ chỉ định bác sĩ và kết hợp với các giải pháp hỗ trợ khác để kiểm soát triệu chứng rối loạn lưỡng cực nhanh chóng.
Vai trò của thuốc trong điều trị rối loạn lưỡng cực
Nếu bạn bị rối loạn lưỡng cực thì thuốc có thể sẽ là một phần trong kế hoạch điều trị. Thuốc sẽ giúp kiểm soát chứng hưng cảm và trầm cảm. Đồng thời ngăn ngừa tái phát các triệu chứng khi tâm trạng của bạn đã ổn định.
Bạn có thể không hài lòng với kế hoạch dùng thuốc lâu dài, đặc biệt là khi bạn đang phải vật lộn với các tác dụng phụ khó chịu. Tuy nhiên, cũng giống như việc dùng insulin đối với bệnh nhân tiểu đường là rất quan trọng để duy trì sức khỏe thì việc sử dụng thuốc điều trị rối loạn lưỡng cực kéo dài sẽ giúp bạn duy trì tâm trạng ổn định.
Đối với điều trị rối loạn lưỡng cực bằng thuốc thì việc tìm kiếm loại thuốc và liều lượng phù hợp có thể sẽ rất phức tạp. Điều quan trọng là bạn cần hợp tác với bác sĩ chuyên khoa và thường xuyên đánh giá các loại thuốc đang sử dụng.
Bạn cần nhớ rằng, dùng thuốc chỉ là một phần của một chương trình điều trị thành công. Bạn có thể thực hiện nhiều giải pháp hỗ trợ khác để kiểm soát các triệu chứng. Thậm chí là giảm lượng thuốc cần phải sử dụng.
Song song với dùng thuốc thì thay đổi lối sống lành mạnh, các chiến lược tự lực hay áp dụng các liệu pháp cũng rất quan trọng trong việc đối phó với các triệu chứng rối loạn lượng cực. Đồng thời giúp bạn có được cuộc sống tốt đẹp hơn.
Các loại thuốc điều trị rối loạn lưỡng cực được dùng phổ biến
Đối với điều trị rối loạn lưỡng cực, tùy thuộc vào triệu chứng mà người bệnh gặp phải và nhiều vấn đề liên quan khác mà bác sĩ có thể chỉ định sử dụng các loại thuốc khác nhau. Trong đó các thuốc thường được kê toa phổ biến bao gồm:
1. Lithium
Thuốc ổn định tâm trạng là loại thuốc có khả năng kiểm soát mức độ tâm trạng cao và thấp của rối loạn lưỡng cực. Chúng chính là nền tảng của việc điều trị, đối với cả giai đoạn hưng cảm và trầm cảm.
Lithium là chất ổn định tâm trạng lâu đời nhất, đem lại hiệu quả cao trong việc điều trị chứng hưng cảm. Ngoài ra, Lithium cũng có thể giúp làm giảm chứng trầm cảm lưỡng cực.
Tuy nhiên, Lithium lại không hiệu quả đối với các đợt hỗn hợp hoặc các dạng rối loạn lưỡng cực theo chu kỳ nhanh. Loại thuốc này có thể sẽ phải mất từ một cho đến hai tuần để phát huy hết tác dụng.
– Tác dụng phụ:
Một số tác dụng phụ thông thường của Lithium có thể biến mất khi cơ thể bạn đã thích nghi với thuốc. Tác dụng phụ thường gặp bao gồm:
- Buồn ngủ
- Tăng cân
- Mệt mỏi hoặc suy nhược
- Khát, tăng đi tiểu
- Đau bụng
- Các vấn đề về tuyến giáp
- Buồn nôn, chóng mặt
- Các vấn đề về trí nhớ và khả năng tập trung
- Tiêu chảy
– Tầm quan trọng của xét nghiệm máu thường xuyên:
Nếu bạn sử dụng Lithium thì điều quan trọng là cần phải xét nghiệm máu thường xuyên. Điều này giúp đảm bảo liều lượng của bạn luôn nằm trong phạm vi hiệu quả. Liều quá cao có thể sẽ gây độc.
Khi bạn mới bắt đầu sử dụng Lithium thì bác sĩ có thể kiểm tra nồng độ Lithium trong máu của bạn 1 – 2 lần/ tuần. Khi liều lượng phù hợp đã được xác định và nồng độ đã ổn định thì vẫn cần xét nghiệm máu 2 – 3 tháng/lần.
– Mẹo giúp tránh nồng độ Lithium độc hại phát triển:
- Đi xét nghiệm máu theo yêu cầu
- Giữ một lượng muối ổn định trong chế độ ăn uống
- Uống nhiều nước
- Tránh uống rượu, bia khiến bạn mất nước
- Giữ lượng caffeine ổn định
- Trao đổi với bác sĩ hoặc dược sĩ nếu bạn đang dùng Lithium trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc mới nào
2. Thuốc ổn định tâm trạng chống co giật
Thuốc chống co giật ban đầu được phát triển để điều trị chứng động kinh. Tuy nhiên nó cũng đã được chứng minh là có khả năng làm giảm các triệu chứng hưng cảm và giúp làm giảm tâm trạng thất thường. Một số loại thuốc ổn định tâm trạng chống co giật có thể dùng trong điều trị rối loạn lưỡng cực bao gồm:
– Axit valproic (Depakote):
Axit valproic còn được gọi là divalproex hoặc valproate. Đây là một chất ổn định tâm trạng hiệu quả cao. Nó thường là lựa chọn đầu tiên cho các trường hợp hưng cảm, hưng cảm hỗn hợp hoặc hưng cảm với ảo giác hay ảo tưởng.
Axit valproic là một lựa chọn thuốc điều trị rối loạn lưỡng cực tốt nếu bạn không thể chịu đựng được các tác dụng phụ của Lithium. Tuy nhiên, Axit valproic vẫn có thể gây ra các tác dụng phụ như buồn ngủ, tăng cân, buồn nôn, chóng mặt, tiêu chảy,…
– Các loại thuốc chống co giật khác:
Ngoài Axit valproic thì bác sĩ cũng có thể kê toa một số loại thuốc khác. Bao gồm:
- Lamotrigine (Lamictal)
- Topiramate (Topamax)
- Carbamazepine (Tegretol)
3. Điều trị trầm cảm lưỡng cực bằng thuốc ổn định tâm trạng
Mặc dù thuốc chống trầm cảm từ trước đến nay thường được dùng để điều trị các đợt trầm cảm lưỡng cực nhưng việc sử dụng chúng đang ngày càng gây ra nhiều tranh cãi. Các nghiên cứu gần đây đã đặt ra vấn đề về sự an toàn cũng như hiệu quả của chúng.
Thuốc chống trầm cảm không có tác dụng rất tốt đối với chứng trầm cảm lưỡng cực. Hơn nữa nó còn có thể gây hưng cảm ở những người bị rối loạn lưỡng cực và làm tâm trạng mất ổn định. Đồng thời làm gia tăng tần suất các giai đoạn hưng cảm và trầm cảm.
Trọng tâm mới trong điều trị trầm cảm lưỡng cực là tối ưu hóa liều lượng của thuốc ổn định tâm trạng. Nếu bạn có thể ngừng thay đổi tâm trạng thì bạn có khả năng ngừng hoàn toàn các giai đoạn trầm cảm.
Nếu bạn có thể ngừng chu kỳ tâm trạng nhưng các triệu chứng trầm cảm vẫn còn thì một số loại thuốc sau đây có thể giúp ích:
- Zyprexa (olanzapine)
- Lamictal (lamotrigine)
- Seroquel (quetiapine)
- Symbyax (một loại thuốc kết hợp olanzapine với fluoxetine chống trầm cảm)
4. Thuốc chống loạn thần
Nếu bạn bị xa rời khỏi thực tế trong giai đoạn hưng cảm hoặc trầm cảm thì bác sĩ có thể cân nhắc kê đơn thuốc chống loạn thần. Nhóm thuốc này đã được chứng minh là có thể giúp làm giảm các cơn hưng cảm thường xuyên,
Thuốc chống loạn thần có thể hữu ích trong các trường hợp bạn đã thử sử dụng thuốc ổn định tâm trạng nhưng không thành công. Thông thường, thuốc chống loạn thần sẽ được kết hợp với một chất ổn định tâm trạng như lithium hoặc axit valproic.
– Các thuốc chống loạn thần được dùng cho rối loạn lưỡng cực bao gồm:
- Aripiprazole (Abilify)
- Ziprasidone (Geodon)
- Clozapine (Clozaril)
- Olanzapine (Zyprexa)
- Quetiapine (Seroquel)
- Risperidone (Risperdal)
– Tác dụng phụ thường gặp bao gồm:
- Buồn ngủ
- Tăng cân
- Nhìn mờ
- Khô miệng
- Táo bón
- Rối loạn chức năng tình dục
5. Các loại thuốc khác
Một số loại thuốc khác mà bác sĩ có thể đề nghị để điều trị chứng rối loạn lưỡng cực bao gồm:
– Benzodiazepines:
Các loại thuốc ổn định tâm trạng có thể sẽ mất đến vài tuần để phát huy tác dụng. Trong khi chờ đợi, bác sĩ có thể kê toa thuốc Benzodiazepines để làm giảm các triệu chứng lo lắng, kích động hoặc mất ngủ.
Benzodiazepines là thuốc an thần có tác dụng nhanh, trong vòng 30 phút cho đến một giờ. Tuy nhiên vì khả năng gây nghiện cao nên bạn chỉ sử dụng Benzodiazepines cho tới khi thuốc ổn định tâm trạng phát huy tác dụng. Những người có tiền sử lạm dụng chất kích thích cần đặc biệt thận trọng.
– Thuốc đối kháng canxi:
Thuốc đối kháng canxi được sử dụng để điều trị vấn đề huyết áp cao và tim mạch cũng có tác dụng ổn định tâm trạng. Mặc dù có ít tác dụng phụ hơn các chất ổn định tâm trạng truyền thống nhưng chúng lại kém hiệu quả hơn. Tuy nhiên, đây có thể là một lựa chọn cho những người không có khả năng dung nạp lithium hoặc thuốc chống co giật.
– Thuốc tuyến giáp:
Những người bị rối loạn lưỡng cực thường sẽ có nồng độ hormone tuyến giáp bất thường. Đặc biệt là những người bị rối loạn lưỡng cực chu kỳ nhanh. Ngoài ra, điều trị bằng lithium cũng có thể gây ra mức độ hormone tuyến giáp thấp.
Trong những trường hợp này, thuốc tuyến giáp sẽ được bác sĩ thêm vào phác đồ điều trị bằng thuốc. Nhiều nghiên cứu vẫn đang được tiến hành cho thấy thuốc tuyến giáp là một phương pháp điều trị rối loạn lưỡng cực với tác dụng phụ tối thiểu.
Lưu ý khi sử dụng thuốc điều trị rối loạn lưỡng cực
Như đã đề cập, sử dụng thuốc là một phần quan trọng của kế hoạch điều trị rối loạn lưỡng cực. Tuy nhiên cần chú ý tìm kiếm loại thuốc phù hợp và dùng đúng liều lượng để nhận được hiệu quả tối ưu. Dưới đây là một số vấn đề cần chú ý khi dùng thuốc chữa rối loạn lưỡng cực:
1. Mẹo tận dụng tối đa hiệu quả của thuốc
Để các loại thuốc phát huy tối đa công dụng thì bạn cần chú ý:
- Tránh sử dụng thuốc chống trầm cảm: Điều trị rối loạn lưỡng cực rất khác với trầm cảm thông thường. Việc dùng thuốc chống trầm cảm có thể khiến cho bệnh tồi tệ hơn hoặc gây ra một giai đoạn hưng cảm. Trước tiên hãy thử dùng thuốc ổn định tâm trạng. Tuyệt đối không bao giờ được sử dụng thuốc chống trầm cảm mà không có thuốc ổn định tâm trạng.
- Tận dụng các giải pháp ổn định tâm trạng tự nhiên: Lối sống có thể tác động rất lớn tới các triệu chứng. Nếu bạn thực hiện các lựa chọn lành mạnh trong cuộc sống hằng ngày thì bạn có thể làm giảm lượng thuốc cần sử dụng. Tập thể dục thường xuyên, giữ một lịch trình ngủ nghiêm ngặt, thực hành các kỹ thuật thư giãn,… có thể giúp bạn ổn định tâm trạng một cách tự nhiên.
- Thêm các liệu pháp vào kế hoạch điều trị: Điều này sẽ giúp làm tăng tốc độ phục hồi và kiểm soát tâm trạng tốt hơn. Bởi trị liệu sẽ cung cấp cho bạn nhiều công cụ để đối phó với các vấn đề mà bệnh rối loạn lưỡng cực gây ra. Đồng thời giúp bạn có khả năng đối phó tốt hơn với những khó khăn trong cuộc sống.
- Tiếp tục dùng thuốc, ngay cả khi bạn đã cảm thấy tốt hơn: Khả năng bị tái phát là rất cao nếu bạn ngừng sử dụng thuốc điều trị rối loạn lưỡng cực. Hơn nữa việc ngừng thuốc một cách đột ngột là đặc biệt nguy hiểm. Do đó, ngay cả khi tâm trạng đã dần ổn định trở lại thì bạn vẫn nên tiếp tục dùng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ.
2. Tìm thuốc điều trị rối loạn lưỡng cực phù hợp
Có thể sẽ mất một khoảng thời gian để tìm ra được loại thuốc và liều lượng thuốc điều trị rối loạn lưỡng cực phù hợp. Mọi người phản ứng với thuốc là khác nhau. Do đó bạn có thể sẽ phải thử một số loại thuốc trước khi tìm được loại phù hợp với mình. Hãy kiên nhẫn nhưng đừng chấp nhận một loại thuốc điều trị rối loạn lưỡng cực khiến bạn cảm thấy tệ hại.
Khi đã phát hiện ra đúng loại thuốc thì bạn vẫn có thể sẽ mất thêm thời gian để xác định liều lượng tối ưu. Trong trường hợp sử dụng thuốc ổn định tâm trạng như lithium thì sự khác biệt giữa liều lượng có lợi và có hại là rất nhỏ.
Bạn nên thường xuyên thăm khám bác sĩ để đánh giá lại nhu cầu về thuốc của mình. Đồng thời chú ý theo dõi các triệu chứng và tác dụng phụ một cách cẩn thận sẽ giúp bạn giữ an toàn. Khi bắt đầu dùng một loại thuốc mới, bạn hãy tự học cách dùng thuốc một cách an toàn.
Bạn có thể hỏi bác sĩ về bất cứ đơn thuốc mới nào với một số câu hỏi như sau:
- Có bất cứ tình trạng y tế nào có thể gây ra hay làm trầm trọng thêm tâm trạng thất thường của tôi không?
- Các tác dụng phụ và rủi ro của thuốc là gì?
- Tôi nên dùng thuốc khi nào và dùng như thế nào?
- Có bất cứ loại thực phẩm hay chất nào khác mà tôi phải tránh không?
- Thuốc mới này sẽ tương tác với các đơn thuốc khác của tôi như thế nào?
- Tôi sẽ phải dùng thuốc trong bao lâu?
- Việc ngừng dùng thuốc có khó khăn không?
- Các triệu chứng có quay trở lại khi ngừng dùng thuốc không?
3. Sử dụng thuốc một cách có trách nhiệm
Tất cả các loại thuốc kê đơn đều tiềm ẩn rủi ro. Tuy nhiên nếu bạn dùng thuốc điều trị rối loạn lưỡng cực một cách có trách nhiệm và kết hợp chúng với liệu pháp cũng như lựa chọn lối sống lành mạnh thì có thể làm giảm thiểu rủi ro. Hơn nữa còn tối đa hóa cơ hội điều trị thành công.
Các vấn đề cần lưu ý bao gồm:
- Uống thuốc theo chỉ định: Trước khi bạn thực hiện bất cứ thay đổi nào đối với thuốc điều trị rối loạn lưỡng cực của mình thì hãy nói chuyện với bác sĩ. Nếu bạn không thích các cảm giác mà thuốc gây ra hoặc thấy nó không hiệu quả thì bạn có thể thử các lựa chọn khác. Nếu bạn thấy rằng thuốc không phù hợp thì bác sĩ sẽ giúp bạn cắt giảm thuốc một cách an toàn.
- Theo dõi tác dụng phụ: Bạn nên sử dụng nhật ký để ghi lại bất cứ tác dụng phụ nào bạn gặp phải. Đồng thời ghi chép cụ thể khi nào chúng xảy ra cũng như mức độ tồi tệ của chúng. Mang nhật ký này đến bác sĩ để được giúp đỡ. Bác sĩ sẽ đề xuất giảm tác dụng phụ bằng cách thay đổi liều lượng hoặc chuyển sang loại thuốc khác.
- Nhận biết về các tương tác thuốc tiềm ẩn: Bạn cần chú ý kiểm tra tương tác thuốc trước khi sử dụng một loại thuốc theo toa khác, thuốc không kê đơn hoặc viên uống bổ sung. Tương tác thuốc có thể làm cho thuốc điều trị rối loạn lưỡng cực kém hiệu quả, gây ra tác dụng phụ hoặc thậm chí gây nguy hiểm. Ngoài ra, sử dụng một số loại thực phẩm và đồ uống cùng với thuốc cũng có thể gây ra vấn đề. Hãy nói chuyện với bác sĩ về tương tác thuốc và đọc nhãn thuốc cẩn thận.
4. Nên nói chuyện với bác sĩ bao lâu một lần?
Trong giai đoạn hưng cảm hoặc trầm cảm cấp tính, bạn có thể cần nói chuyện với bác sĩ ít nhất 1 lần mỗi tuần. Mục đích là để theo dõi các triệu chứng, thuốc hay bất cứ tác dụng phụ nào mà bạn đang gặp phải.
Việc nói chuyện với bác sĩ sẽ trở nên ít thường xuyên hơn khi mà bạn đã bắt đầu hồi phục. Mặc dù đã tốt hơn thì bạn cũng vẫn cần phải xem xét mọi thứ với bác sĩ vài tháng một lần.
Nếu bạn gặp phải bất cứ trường hợp nào sau đây thì hãy chủ động đến gặp bác sĩ ngay:
- Thay đổi tâm trạng, cách ngủ hoặc mức năng lượng
- Các tác dụng phụ mới hoặc bạn cảm thấy tồi tệ hơn do thuốc điều trị rối loạn lưỡng cực
- Cần sử dụng thuốc giảm đau hoặc thuốc cảm lạnh không kê đơn
- Cảm giác muốn tự sát hoặc bạo lực
- Có thai
- Bị bệnh nội khoa cấp tính hoặc cần phẫu thuật
Chỉ sử dụng thuốc điều trị rối loạn lưỡng cực là không đủ
Các chuyên gia cho biết, chỉ sử dụng một mình thuốc điều trị rối loạn lưỡng cực sẽ không mang lại hiệu quả tối ưu. Các loại thuốc sẽ mang đến tác dụng tốt nhất khi sử dụng kết hợp cùng với các phương pháp điều trị khác. Bao gồm:
- Trị liệu: Những người sử dụng thuốc điều trị rối loạn lưỡng cực có xu hướng phục hồi và kiểm soát tâm trạng của họ tốt hơn nhiều nếu họ cũng được trị liệu. Trị liệu sẽ cung cấp cho bạn công cụ để đối phó với những khó khăn trong cuộc sống cũng như các vấn đề mà rối loạn lưỡng cực đang gây ra.
- Bài tập: Tập thể dục thường xuyên có thể làm giảm các triệu chứng rối loạn lưỡng cực. Đồng thời giúp bạn ổn định tâm trạng thất thường. Ngoài ra tập thể dục còn là một cách an toàn và hiệu quả để giải phóng năng lượng bị dồn nén có liên quan tới các giai đoạn hưng cảm của rối loạn lưỡng cực.
- Lịch ngủ ổn định: Ngủ không đủ giấc có thể sẽ gây ra các cơn hưng cảm ở người bị rối loạn lưỡng cực. Để tốt cho quá trình kiểm soát bệnh thì bạn cần duy trì một lịch trình ngủ ổn định. Điều quan trọng là cần điều chỉnh độ tối và sự tiếp xúc với ánh sáng vì chúng phá vỡ chu kỳ ngủ – thức và làm đảo lộn đồng hồ sinh học nhạy cảm của bạn.
- Chế độ ăn lành mạnh: Acid béo Omega-3 có thể giúp hỗ trợ làm giảm các triệu chứng rối loạn lưỡng cực. Tăng cân là một tác dụng phụ rất phổ biến của một số loại thuốc điều trị căn bệnh này. Do đó bạn cần duy trì thói quen ăn uống lành mạnh nhằm kiểm soát cân nặng. Hãy tránh xa caffeine, rượu và ma túy bởi chúng có thể tương tác bất lợi với thuốc điều trị và khiến bệnh trầm trọng hơn.
- Mạng lưới hỗ trợ xã hội: Sống chung với chứng rối loạn lưỡng cực là một thách thức. Do đó, việc có một hệ thống hỗ trợ vững chắc sẽ tạo nên sự khác biệt cho quá trình kiểm soát bệnh. Bạn có thể tham gia một nhóm hỗ trợ rối loạn lưỡng cực để có cơ hội chia sẻ và học hỏi kinh nghiệm. Ngoài ra sự hỗ trợ từ người thân cũng sẽ tạo ra khác biệt rất lớn. Bạn hãy luôn giữ liên hệ với gia đình và bạn bè của mình.
Sử dụng thuốc điều trị rối loạn lưỡng cực kết hợp với các phương pháp hỗ trợ khác sẽ giúp kiểm soát tốt các triệu chứng của bệnh. Tuy nhiên đối với bất cứ loại thuốc nào cũng cần dùng đúng chỉ định của bác sĩ. Tuyệt đối không tự ý mua thuốc về dùng hoặc thay đổi kế hoạch sử dụng thuốc khi bác sĩ chưa cho phép.
Tham khảo thêm:
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!