Diễn biến tâm lý của bệnh nhân ung thư và vấn đề liên quan

Diễn biến tâm lý của bệnh nhân ung thư thường phức tạp với nhiều cung bậc cảm xúc khác nhau qua từng giai đoạn. Vậy nên hiểu được sự thay đổi này chính là biện pháp để mọi người có cách chăm sóc phù hợp giúp bệnh nhân vượt qua tổn thương tinh thần khi đối mặt với căn bệnh nguy hiểm này.

Diễn biến tâm lý của bệnh nhân ung thư

Ung thư là căn bệnh quái ác khiến bất kỳ ai đối mặt với nó cũng đều lo lắng, sợ hãi. Nhiều người cảm thấy tuyệt vọng, mất phương hướng khi mắc bệnh. Từ lúc nghi ngờ đến khi điều trị và chờ kết quả, bệnh nhân phải trải qua nhiều giai đoạn diễn biến tâm lý phức tạp, cụ thể như sau:

1. Diễn biến tâm lý của bệnh nhân ung thư sau khi biết bệnh

Khi người bệnh được chẩn đoán mắc phải chứng ung thư, nhất là trường hợp tình cờ phát hiện ra lúc tiến hành thăm khám sức khỏe thì nghi ngờ kết quả chính là tâm lý đầu tiên. Bệnh nhân tự hỏi liệu bác sĩ có chẩn đoán đúng không, liệu có sai sót trong kết quả xét nghiệm. Thậm chí còn tìm đến các cơ sở y tế khác với hy vọng kết quả sẽ khác đi.

Sau giai đoạn phủ nhận và nghi ngờ, nhiều bệnh nhân rơi vào trạng thái phẫn nộ và thất vọng. Họ tỏ ra cáu kỉnh, bực tức với mọi người xung quanh và cảm thấy bất công vì căn bệnh này xảy ra với mình. Lúc này, người bệnh tự nói với bản thân, cầu nguyện với thần thánh chỉ mong kéo dài thời gian sống thêm một chút để thực hiện những ước nguyện còn dang dở.

Khi đã chấp nhận thực tế về căn bệnh, bệnh nhân bắt đầu hy vọng vào các phương pháp điều trị như phẫu thuật hay hóa trị, tin rằng mình có cơ hội khỏi bệnh. Đây là giai đoạn mà các bác sĩ và gia đình nên tích cực hỗ trợ, giúp bệnh nhân cảm thấy an tâm hơn về quá trình điều trị. Tinh thần lạc quan trong giai đoạn này có thể giúp người bệnh vượt qua những khó khăn trong việc đối phó với bệnh tật.

Khi đã chấp nhận thực tế về tình trạng này, bệnh nhân bắt đầu hy vọng vào các phương pháp điều trị như phẫu thuật và hóa trị, tin rằng mình có cơ hội khỏi bệnh. Đây là giai đoạn mà các bác sĩ và gia đình tích cực hỗ trợ để người bệnh an tâm hơn về quá trình điều trị. Tinh thần lạc quan trong giai đoạn này sẽ giúp bệnh nhân vượt qua khó khăn khi đối phó với bệnh tật.

Đến giai đoạn cuối, khi mà bệnh nhân được cho về nhà thì họ coi như đã chấp nhận sự thật về cái chết. Lúc này, người bệnh không còn nghĩ nhiều về bệnh tật mà tập trung giải quyết công việc còn dang dở. Một số người thấy thanh thản khi biết rằng đau đớn do bệnh tật sẽ kết thúc khi mình qua đời. Gia đình và bác sĩ không nên cấm cản bệnh nhân trong giai đoạn này để họ có thể trải qua những ngày cuối đời trong an yên.

2. Diễn biến tâm lý của bệnh nhân ung thư theo quá trình điều trị

Sau khi chấp nhận sự thật, nhiều người bắt đầu lấy lại tinh thần và đặt niềm tin vào các phương pháp điều trị, đặc biệt là trong các giai đoạn đầu. Giai đoạn này nếu bác sĩ và đội ngũ y tế biết cách hỗ trợ, trấn an tâm lý và tạo động lực thì bệnh nhân sẽ tuân thủ tốt hơn các phác đồ điều trị.

Mỗi người bệnh ung thư sẽ có phác đồ điều trị riêng biệt, cùng chung một bệnh lý những ở các giai đoạn khác nhau thì cũng sẽ có biện pháp can thiệp khác nhau. Vì thế, việc lựa chọn và kết hợp giữa xạ trị, phẫu thuật, hóa trị sẽ tùy thuộc vào sự chỉ định của các bác sĩ chuyên khoa.

Dù vậy, khi trải qua những liệu trình dài này, tâm lý bệnh nhân có thể bị ảnh hưởng nặng nề bởi các tác dụng phụ như đau đớn, rụng tóc, thay đổi hình thể. Sự lo lắng và thất vọng dễ nảy sinh, khiến  người bệnh mất niềm tin vào hiệu quả điều trị. Lúc này, bác sĩ và các chuyên gia cần giải thích cụ thể về quy trình và tác dụng phụ để bệnh nhân sẵn sàng tâm lý, đồng thời tăng giao tiếp để tránh cảm giác bị bỏ rơi trong quá trình chữa trị.

Ở giai đoạn cuối khi các phương pháp điều trị không còn hiệu quả, bệnh nhân thường đối mặt với cảm giác bất lực, lo sợ về cái chết. Người bệnh hay trăn trở về ước nguyện chưa hoàn thành, cảm thấy đau đớn cả về thể xác lẫn tinh thần. Đội ngũ y tế lúc này cần chăm sóc giảm đau, hỗ trợ tâm lý và tạo điều kiện cho bệnh nhân thực hiện công việc dang dở để ra đi thanh thản hơn.

Ngoài gia đình và người thân, các chuyên gia tâm lý, tôn giáo cũng có thể hỗ tinh thần để người bệnh tìm thấy sự an yên vào những ngày cuối đời, chấp nhận sự vô thường của cuộc sống và giảm bớt nỗi sợ hãi khi đối mặt với cái chết.

Các vấn đề tâm lý của bệnh nhân ung thư cần biết

Khi biết mình mắc bệnh ung thư, nhiều bệnh nhân phải đối mặt với cả vấn đề tâm lý phức tạp. Những cảm xúc như lo âu, trầm cảm sợ hãi có thể xuất hiện ở bất kỳ giai đoạn nào trong quá trình điều trị. Tình trạng này tác động lớn đến sức khỏe tổng thể, quá trình điều trị và chất lượng cuộc sống.

1. Lo âu

Lo âu là một phản ứng tự nhiên khi người mắc ung thư phải đối mặt với tin dữ về sức khỏe. Nghe tin mình mắc bệnh đã đủ khiến bất kỳ ai cũng cảm thấy lo lắng. Các triệu chứng xuất hiện khi đó thường là tim đập nhanh, rối loạn nhịp tim và khó thở. Khoảng 48% bệnh nhân ung thư gặp tình trạng lo lắng quá mức, đặc biệt là ở những giai đoạn chẩn đoán và điều trị.

Những bệnh nhân sống độc thân có xu hướng lo lắng nhiều hơn so với những người có gia đình, người thân bên cạnh. Tình trạng này đã làm suy giảm tinh thần, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả điều trị, làm giảm khả năng tập trung và ngăn cản bệnh nhân thực hiện các hoạt động hàng ngày. Nhiều người bệnh cảm thấy mình mất dần năng lượng và ý chí chiến đấu với bệnh tật khi phải đối mặt với lo âu kéo dài.

2. Trầm cảm

Trầm cảm là một trong những vấn đề tâm lý phổ biến ở bệnh nhân ung thư, với tỷ lệ từ 16% – 25% người bệnh có dấu hiệu trầm cảm. Điều đáng lo ngại là có khoảng 35% trong số đó không được phát hiện kịp thời, dẫn đến bệnh tình trở nên nặng hơn. Những triệu chứng như tâm trạng chán nản, mất hứng thú với cuộc sống và suy nghĩ tiêu cực kéo dài trong nhiều ngày là dấu hiệu cảnh báo rõ ràng.

Tâm lý này có thể xuất phát từ căng thẳng đến phản ứng phụ của thuốc điều trị ung thư cùng sự thay đổi sinh lý trong cơ thể. Những bệnh nhân phải chịu đựng đau đớn, không nhận được đủ sự hỗ trợ từ gia đình thường có nguy cơ bị trầm cảm cao hơn. Những nghiên cứu đã chỉ ra rằng nó còn làm tăng nguy cơ tử vong, đặc biệt là ở bệnh nhân ung thư vú và ung thư thận.

3. Suy nghĩ tiêu cực

Bệnh nhân ung thư thường có suy nghĩ tiêu cực khi phải đối mặt với tương lai bất định, lo lắng về việc liệu mình có thể vượt qua bệnh tật hay không, quá trình điều trị kéo dài khiến bản thân không thể lập kế hoạch cho cuộc sống một cách rõ ràng.

Những suy nghĩ tiêu cực ấy thậm chí đẩy bệnh nhân vào trạng thái trầm cảm. Khi suy nghĩ không lạc quan, người bệnh bị mất phương hướng và trở nên bất lực. Điều này làm giảm khả năng tương tác với bác sĩ và gia đình, khiến việc điều trị trở nên khó khăn hơn.

4. Tức giận, sợ hãi

Khi nghe tin mình mắc bệnh ung thư, phản ứng tự nhiên thường thấy là tức giận và sợ hãi. Người bệnh tức giận vì cuộc sống bị thay đổi đột ngột, trong khi sợ hãi lại xuất phát từ nỗi lo về tương lai bất định và đau đớn từ bệnh tật.

Nếu không được kiểm soát, tức giận có thể dẫn đến trầm cảm, thiếu động lực chiến đấu với bệnh tật. Người bệnh thấy mình dường như bị cô lập và khó mở lòng chia sẻ cảm xúc với người khác, dẫn đến tinh thần rơi vào mệt mỏi.

Cách hỗ trợ bệnh nhân ung thư cải thiện tâm lý

Việc phải đối diện và chấp nhận chung sống với căn bệnh ung thư là một thử thách vô cùng to lớn đối với bất kì ai. Để cải thiện tâm lý cho bệnh nhân được thoải mái hơn thì việc nắm được cách hỗ trợ sẽ đóng vai trò rất quan trọng. Một số phương pháp cần thực hiện như:

• Dành thời gian tìm hiểu thông tin của ung thư, cập nhật kiến thức cơ bản, trao đổi và tham vấn trực tiếp với bác sĩ điều trị để có được những thông tin hữu ích và chính xác nhất nhằm hỗ trợ người bệnh.
• Giúp bệnh nhân ung thư tiếp tục tham gia vào những hoạt động yêu thích, dù sức lực có hạn. Nếu không thể thực hiện chúng, hãy tìm các hoạt động thay thế để người bệnh vẫn cảm thấy vui vẻ và duy trì kết nối với mọi người. Điều này làm giảm bớt cảm giác tồi tệ và làm cho cuộc sống hiện tại dễ chịu hơn.
• Dành thời gian trò chuyện và lắng nghe bệnh nhân ung thư nhiều hơn. Khi đối mặt với căn bệnh hiểm nghèo, người bệnh thường trở nên bi quan và muốn thu mình lại. Hãy để họ chia sẻ suy nghĩ và cảm xúc của mình, đồng thời cảnh giác với những dấu hiệu tự sát để kịp thời can thiệp.

• Ngay khi nhận thấy sự bất ổn về cảm xúc, hãy nhanh chóng tìm sự giúp đỡ từ các chuyên gia. Đồng thời, người chăm sóc cần chú ý đến sức khỏe của bản thân để có thể hỗ trợ hiệu quả.
• Hãy thấu hiểu và thông cảm với những khó khăn mà bệnh nhân ung thư phải đối mặt. Người bệnh đang trải qua giai đoạn khủng hoảng và bị giới hạn trong nhiều khía cạnh cuộc sống. Sự cảm thông và hỗ trợ lúc này sẽ giúp họ vượt qua mọi khó khăn.
• Chủ động đề nghị đưa người bệnh thăm khám và tham vấn với bác sĩ chuyên khoa về những thắc mắc đối với tình trạng của người bệnh. Đồng thời cung cấp thông tin cần thiết cho bác sĩ để hỗ trợ tốt quá trình điều trị bệnh.
• Lưu giữ hồ sơ giúp người bệnh gồm tất cả các kết quả xét nghiệm, lịch tái khám, thuốc điều trị (cách dùng, liều dùng), các triệu chứng bệnh, tác dụng phụ trong quá trình điều trị và thông tin liên lạc trực tiếp với bác sĩ.
• Đối với các trường hợp bệnh ung thư nặng sẽ không thể tự chăm sóc mình. Vì thế, người chăm sóc cần biết cách giúp đỡ bệnh nhân trong việc này. Nếu chưa biết cách, có thể xem video hướng dẫn, nhờ sự chỉ dẫn của các chuyên gia, tìm hiểu qua các tài liệu hướng dẫn khác.

Khi nhận được sự đồng cảm từ mọi người và hỗ trợ đúng cách, diễn biến tâm lý của bệnh nhân ung thư có thể trở nên tích cực hơn để tự tin đối diện với bệnh tật. Chính sự thấu hiểu và chăm sóc tận tâm là yếu tố quan trọng để người bệnh vượt qua căn bệnh nghiêm trọng này nhằm tìm được bình yên trong những ngày tháng tiếp theo.

Có thể bạn quan tâm:

• Trầm cảm ở người bệnh ung thư: Nguyên nhân và cách phòng ngừa
• Chữa tự kỷ bằng phương pháp tâm lý trị liệu có hiệu quả không?
• Chế độ dinh dưỡng và chăm sóc người bệnh trầm cảm đúng cách