Phương pháp ABA chữa tự kỷ có hiệu quả không? Cách ứng dụng

Phương pháp ABA là một trong những phương pháp hiệu quả giúp cải thiện được các hành vi của bệnh nhân tự kỷ. Phương pháp này giúp bệnh nhân phát triển và nâng cao được các kỹ năng xã hội của mình. Giúp tình trạng bệnh diễn biến khả quan và tích cực hơn, sớm có thể hòa nhập với xã hội.

Phương pháp ABA là gì?

Phương pháp ABA (Applied Behavioral Analysis) hay còn được gọi là phương pháp trị liệu phân tích hành vi ứng dụng. Hiện nay, phương pháp này đang được nghiên cứu thêm để dần cải thiện và áp dụng rộng rãi hơn trong quá trình can thiệp hành vi cho người bệnh tự kỷ.

Phương pháp ABA được nghiên cứu và phát triển bởi một giáo sư tâm lý tại một trường đại học – Giáo sư Ivar Lovaas (1927-2010). Đây được xem là cha đẻ của phương pháp này. Ông cho rằng việc mỗi lần tương tác với trẻ tự kỷ sẽ là một cơ hội để có thể củng cố và phát triển được các hành vi tốt cho trẻ.

Đây là một phương pháp trị liệu khoa học, phương pháp này đang được ứng dụng nhiều vào việc chữa cho trẻ em. Phương pháp này cho phép can thiệp và hiểu rõ hơn về hành vi và xu hướng hành động của trẻ tự kỷ. Từ những kết quả thu thập được, sẽ có biện pháp phù hợp để thay đổi hành vi, kỹ năng mang tính xã hội quan trọng.

Ngoài tự kỷ thì phương pháp này cũng được ứng dụng rộng rãi trên các chứng bệnh tâm lý khác, giúp họ có thể tích cực thay đổi hành vi của mình. Phương pháp ABA được hình thành dựa trên các nguyên tắc hành vi, các lý thuyết khoa học, cùng với sự tiến bộ đã được chuyển đổi từ đó có thể can thiệp và thay đổi hành vi.

Không chỉ có trẻ em, mà phương pháp này cũng có thể sử dụng cho tất cả những ai mắc chứng tự kỷ. Vì trẻ em là đối tượng dễ thay đổi và bệnh lý cũng không phát triển trong thời gian kéo dài, nên việc ứng dụng sẽ dễ dàng hơn. Bên cạnh đó, nếu kịp thời chữa trị hợp lý, bệnh tình sẽ giảm và trẻ vẫn có thể phát triển bình thường.

Một số vấn đề xã hội quan trọng mà trẻ tự kỷ không thể phát triển bình thường như: kỹ năng giao tiếp, ứng xử, ngôn ngữ, khả năng tập trung, kỹ năng thích ứng, vận động, vệ sinh cá nhân,… Phương pháp ABA sẽ tiếp cận và từ đó can thiệp giúp thay đổi hành vi theo hướng tích cực hơn.

Xem thêm: Tự kỷ ở người lớn – Dấu hiệu, nguyên nhân và cách điều trị

Mục đích của phương pháp ABA

Mục đích chính yếu của phương pháp trị liệu can thiệp hành vi ABA với trẻ tự kỷ đó là giúp trẻ có thể phát triển và kiểm soát được các hành vi và kỹ năng quan trọng trong xã hội. Tự kỷ khiến trẻ không thể hòa nhập cùng cộng đồng, vì thể khi cải thiện được các vấn đề về xã hội, trẻ sẽ có thể tự tin và chủ động hơn trong cuộc sống.

Chứng tự kỷ khiến trẻ chậm phát triển và không thể theo kịp sự phát triển của xã hội. Vì thế việc áp dụng phương pháp này sẽ là cơ hội để giúp trẻ có khả năng độc lập, tự chủ và phát triển hành vi một cách tích cực hơn. Phương pháp này có thể kéo dài rất lâu, tùy vào khả năng tiếp nhận của mỗi đứa trẻ.

Tuy không thể bảo đảm tuyệt đối rằng, phương pháp ABA chữa tự kỷ sẽ khỏi hoàn toàn. Nhưng với những nỗ lực can thiệp và thay đổi của phương pháp, chắc chắn sẽ khiến trẻ có sự cải thiện đáng kể và làm chủ được cuộc sống của mình. Việc khắc phục dần sẽ cho ra kết quả tốt khi trẻ có thể nâng cao được các kỹ năng của mình.

Điều khó khăn nhất khi trẻ mắc chứng tự kỷ đó là không thể tự chăm sóc và phát triển bản thân mình, tương tác xã hội cũng kém. Cần rất nhiều sự hỗ trợ đến từ những người xung quanh và dần mất đi khả năng làm chủ cuộc sống. Việc ứng dụng phương pháp ABA có thể cải thiện được rất nhiều vấn đề hạn chế đang tồn tại trong trẻ

Phương pháp ABA ngoài việc giúp thay đổi hành vi và giúp trẻ phát triển bình thường, còn có thể khiến trẻ dần loại bỏ được các hành vi xấu. Qua quá trình thực hiện ABA trẻ sẽ thay thế những thói quen, hành vi tiêu vi tiêu cực bằng những hành vi tốt và tích cực hơn. Giúp trẻ có thể phát triển các kỹ năng bình thường như các trẻ khác.

Nhấn mạnh thêm, mục đích của phương pháp này không chỉ dành riêng cho trẻ em mà còn phù hợp với tất cả những bệnh nhân mắc chứng tự kỷ. Vì các hành vi và biểu hiện đều khá giống nhau, nhưng do trẻ em sẽ có khả năng hồi phục cao hơn do mới ở giai đoạn đầu. Vì thế việc can thiệp sớm khi bệnh vừa phát triển là rất quan trọng.

Xem thêm: Trẻ chậm nói không tập trung: Dấu hiệu cần đặc biệt chú ý

Cách ứng dụng phương pháp ABA vào việc chữa tự kỷ

Mọi phương pháp đều cần thời gian và sự nghiên cứu để phù hợp với từng bệnh nhân, phương pháp ABA cũng vậy. Trước khi bắt đầu vào các bước trọng tâm của phương pháp, thì việc kiểm tra sơ bộ để nắm rõ tình hình cũng được được xem là rất quan trọng. Nó cho cho phép các chuyên gia biết rõ được vấn đề hiện tại của bệnh nhân.

Bệnh nhân tự kỷ sẽ được kiểm tra và đánh giá cẩn thận về các kỹ năng hoặc sự phát triển nhận thức hiện tại. Để từ đó biết rõ được người bệnh đang có hoặc không có những kỹ năng nào, sau đó sẽ lên phác đồ biện pháp điều trị phù hợp. Mỗi bệnh nhân sẽ có tình trạng và khả năng khác nhau, không áp dụng chung cho tất cả trường hợp.

Sau khi đã phân tích và hiểu được khả năng của bệnh nhân, các chuyên gia sẽ bắt đầu thiết kế chương trình cho các buổi học. Khóa học sẽ được tiến hành dựa trên các bước để dễ đánh giá được sự phát triển và cải thiện của bệnh nhân. Tuy mỗi bệnh nhân sẽ có cách tiếp cận khác nhau, nhưng đều theo chung nguyên tắc thông qua các bước:

• Bước 1: Đánh giá và kiểm tra khả năng và tình trạng sức khỏe hiện tại của bệnh nhân. Xem xét các kỹ năng hiện có và kỹ năng còn thiếu để có thể lên chương trình điều trị hiệu quả hơn.
• Bước 2: Mỗi cá nhân sẽ có mục tiêu điều trị khác nhau. Dựa trên sự đánh giá của bước đầu sẽ cho ra được các mục tiêu phù hợp với từng bệnh nhân.
• Bước 3: Sau khi xác định được mục tiêu điều trị, chuyên gia sẽ bắt đầu lên kế hoạch nội dung điều trị chung và riêng từng buổi học. Nội dung càng chi tiết càng tốt, nêu cụ thể các kỹ năng cho từng lĩnh vực. Theo đó, sẽ khắc phục từng kỹ năng qua từng giai đoạn theo một trình tự khoa học, phù hợp với khả năng tiếp nhận của mỗi người.

Phương pháp ABA chỉ phát huy được hiệu quả khi được thực hiện đúng theo các bước. Không đảo thứ tự, cũng không nên nôn nóng, thúc ép bệnh nhân, sẽ khiến tình trạng bệnh xấu hơn. Phương pháp này cần phải được thực hiện bởi các chuyên gia tâm lý đã qua đào tạo để đảm bảo được sự an toàn và hiệu quả nhất.

Ngoài 3 bước cần diễn ra trong một chương trình học, thì chi tiết của việc các chuyên gia sẽ làm gì để giúp người bệnh có thể phát triển hơn qua từng buổi học cũng rất quan trọng. Phương pháp ABA thường được ứng dụng hiệu quả dựa trên nguyên tắc vừa có thể thỏa hiệp vừa giúp thay đổi hành vi tiêu cực của bệnh nhân:

• Tiên đề: Là một câu nói trước khi hành vi của bệnh nhân diễn ra. Câu nói này có thể là một lời yêu cầu, đề nghị hoặc một nhiệm vụ đưa ra cho bệnh nhân thực hiện.
• Hành vi: Là phản ứng của bệnh nhân đối với lời nói yêu cầu trước đó. Phản ứng này có thể được thể hiện qua lời nói, hành động hoặc thái độ. Bệnh nhân có thể đồng ý hoặc không đồng ý thực hiện yêu cầu đó. Đối với trẻ tự kỷ sẽ hay la hét và tỏ thái độ không hợp tác hoặc làm ngược lại với yêu cầu.
• Hệ quả: Là những kết quả xảy ra sau hành vi. Hệ quả có thể là thưởng hoặc phạt tùy vào phản ứng và hành vi của bệnh nhân đối với yêu cầu được đưa ra. Nếu bệnh nhân thực hiện đúng đề nghị được đưa ra, có thể khuyến khích bằng cách khen thưởng để củng cố tích cực. Ngược lại, nếu không đúng, bệnh nhân sẽ bị phạt.

Lưu ý chỉ thưởng hoặc phạt trong giới hạn giúp bệnh nhân hiểu rõ được giá trị khi thực hiện đúng hành vi đã yêu cầu và thấy được sự tốt đẹp của hành vi đó để dần thay đổi. Không nên trách phạt quá nghiêm khắc có thể gây sang chấn tâm lý và khiến bệnh nhân sợ hãi, bệnh sẽ nghiêm trọng hơn.

Buổi học sẽ được hiệu quả hơn nếu trung bình kéo dài từ 2-3 tiếng, trong đó cần cách 5 phút nên cho bệnh nhân thực hiện nhiệm vụ. Giải lao khoảng 15 phút sau mỗi 45 phút học. Một khóa học có thể hiệu quả nếu mỗi tuần học được khoảng từ 25 – 40 giờ.

Phương pháp ABA có thể linh hoạt thay đổi để thích ứng với từng đối tượng bệnh nhân khác nhau. Phương pháp này có thể thực hiện áp dụng ở nhiều địa điểm và mọi môi trường. Khóa học can thiệp 1-1 (một chuyên gia và một bệnh nhân) hoặc chữa trị theo nhóm tùy vào nhu cầu và khả năng thay đổi của mỗi bệnh nhân.

Xem thêm: Dùng thuốc chữa bệnh tự kỷ nên hay không? Ý kiến từ chuyên gia

Đánh giá về phương pháp ABA chữa tự kỷ

Các phương pháp trị liệu tâm lý đều tồn tại những mặt tốt và mặt hạn chế. Trước khi áp dụng bất kỳ phương pháp nào cũng cần phải nghiên cứu cẩn thận để biết rõ được ưu và nhược điểm. Từ đó, có thể biết được bệnh nhân có thực sự phù hợp với phương pháp không và đưa ra được quyết định đúng đắn hơn.

Mỗi tình trạng của bệnh nhân đều phù hợp với mỗi cách trị liệu khác nhau, không áp dụng đồng bộ vì sẽ không cho ra các kết quả giống nhau. Phương pháp ABA cũng vẫn có những ưu điểm tồn tại song song với nhược điểm. Cần nhìn nhận và cân nhắc để việc trị liệu được hiệu quả hơn.

Ưu điểm

• Có sự nhất quán và đồng bộ trong suốt quá trình chữa trị.
• Tiến trình được phát triển theo thứ tự khoa học dựa trên khả năng của mỗi cá nhân.
• Chương trình và nội dung dạy rõ ràng, có kế hoạch, dựa trên các nguyên tắc hành vi tích cực.
• Các nhiệm vụ ngắn gọn, đơn giản, hiệu quả cao, được phân bổ hợp lý theo cấp độ.
• Chuyển hóa và thay đổi được các hành vi tiêu cực.
• Ứng dụng được vào nhiều đối tượng bệnh nhân, cả trẻ em và người lớn.
• Củng cố và nâng cao các kỹ năng cơ bản về xã hội để bệnh nhân có thể chủ động trong cuộc sống.
• Có thể ứng dụng ở nhiều nơi, nhiều tình huống như: ở nhà, trường học, công viên, siêu thị, trên xe, khu vui chơi
• Linh hoạt điều chỉnh để phù hợp với hoàn cảnh, thời gian, nhu cầu, điều kiện, kỹ năng, tình trạng của bệnh nhân.
• Hỗ trợ 1-1 hoặc nhóm tùy vào khả năng tiếp nhân của bệnh nhân.

Nhược điểm

• Cần một khoảng thời gian dài, có thể là vài năm cho mỗi khóa học.
• Tập trung rất nhiều công sức, kỹ năng và tâm huyết của người dạy.
• Người dạy cần có chuyên môn, là các chuyên gia hoặc bác sĩ tâm lý đã qua đào tạo và huấn luyện.
• Đòi hỏi sự kiên trì, bình tĩnh, cảm thông với bệnh nhân.
• Tình trạng bệnh sẽ phát triển và cải thiện rất chậm, cần thời gian dài.
• Cần có sự kết hợp và hỗ trợ từ gia đình, xã hội và chính bản thân bệnh nhân.
• Kinh phí thực hiện cao, đòi hỏi tài chính kinh tế ổn định.
• Không giúp bệnh nhân thích ứng với sự thay đổi môi trường mới, chỉ có thể giúp hòa nhập xã hội như những người bình thường.
• Thiết kế khóa học đòi hỏi phải tỉ mỉ, khoa học, chi tiết và có thể linh hoạt tùy hoàn cảnh.

Phương pháp ABA ngày càng phát triển và phổ biến trong việc chữa trị bệnh tự kỷ. Đã có nhiều trường hợp thành công và chứng minh rằng phương pháp này mang lại những hiệu quả nhất định. Gia đình nên quan tâm và theo dõi bệnh nhân nếu có dấu hiệu của tự kỷ, cần được can thiệp và điều trị kịp thời để khả năng hồi phục cao hơn.

Có thể bạn quan tâm:

• Bài Test Nhanh Kiểm Tra Trẻ Tự Kỷ Cha Mẹ Nên Biết
• Trẻ tự kỷ bẩm sinh – Những điều cha mẹ nhất định phải biết