Biểu hiện rối loạn tâm lý, hành vi ở người già

Rối loạn tâm lý, hành vi là tình trạng bệnh được đặc trưng bởi sự lặp đi lặp lại liên tục và kéo dài dai dẳng của các hành vi xâm phạm, ảnh hưởng đến quyền lợi của mọi người xung quanh. Chứng rối loạn này không chỉ xảy ra ở trẻ em, trẻ vị thành niên mà còn có thể khởi phát ở những đối tượng người trưởng thành, người già. 

Nguyên nhân gây ra chứng rối loạn tâm lý, hành vi ở người già

Rối loạn hành vi được viết tắt là CD – Conduct Disorder, đây là chứng rối loạn tâm thần rất phổ biến ở trẻ em và các trẻ vị thành niên. Tuy nhiên chúng vẫn có khả năng khởi phát ở những người trưởng thành, đặc biệt là người già. Các chuyên gia cho biết rằng, dù tỉ lệ người già bị rối loạn tâm lý, hành vi khá thấp nhưng các triệu chứng của bệnh sẽ biểu hiện ở mức độ nghiêm trọng hơn. Cũng bởi nhận thức của những người trưởng thành cao hơn so với trẻ nhỏ, họ cũng có xu hướng thực hiện các hành vi mang tính chất nguy hiểm, nghiêm trọng hơn.

Thông thường các triệu chứng của rối loạn hành vi sẽ khởi phát từ sớm, tuy nhiên nhiều người lại không thể phát hiện, điều trị không triệt để khiến cho bệnh tình cứ kéo dài liên tục hoặc bệnh khởi phát vào một thời gian nào đó khiến họ không thể xác định được. Bên cạnh đó, chứng rối loạn hành vi ở người già cũng có thể xuất phát từ các nguyên nhân như:

• Sự tổn thương ở thùy trán: Thùy trán là cơ quan rất quan trọng, nó nắm giữ chức năng xử lý và biểu đạt tình huống cùng với khả năng ghi nhớ. Vì thế, nếu cơ quan này bị tác động hoặc tổn thương sẽ khiến cho khả năng giải quyết các xung đột, thực hiện các kế hoạch như học hỏi, ghi nhớ,…bị suy giảm trầm trọng. Thông thường, tình trạng tổn thương thùy trán thường xuất hiện sau các chấn thương, đột quỵ hoặc những vấn đề bệnh lý về thoái hóa thần kinh. Đối với những người cao tuổi thì thoái hóa thần kinh và đột quỵ là hai nguyên nhân phổ biến nhất, từ đó gây ra chứng rối loạn hành vi.
• Các nguyên nhân khác: Tình trạng rối loạn hành vi sẽ có nguy cơ cao mắc phải ở những đối tượng thường xuyên lạm dụng chất kích thích, bia rượu; những người sống trong gia đình thường xuyên có mâu thuẫn, xung đột; đời sống không hạnh phúc kéo dài dai dẳng; người bị bóc lột, bạo hành; các đối tượng đã có tiền sử mắc phải những vấn đề tâm lý; những người phải đối diện với những sự kiện gây sang chấn tâm lý bất ngờ;….

Thực tế. xã hội hiện nay đang ngày càng phát triển, đòi hỏi con người phải nỗ lực và cố gắng hơn nhiều lần để có thể thích ứng tốt với cuộc sống. Chính vì thế mà họ phải chịu nhiều sức ép, áp lực đến từ nhiều khía cạnh khác nhau như gia đình, xã hội, kinh tế, con cái,….Những gánh nặng cứ tăng dần khiến cho con người không thể vận hành đúng theo những gì họ mong muốn, lâu dần dẫn đến sự bất ổn trong tâm lý và hành vi, nhất là những người trưởng thành, người cao tuổi.

Biểu hiện rối loạn tâm lý, hành vi ở người già

Những đối tượng mắc phải chứng CD thường sẽ gặp khó khăn trong vấn đề kiểm soát hành vi, cảm xúc của chính mình, họ không thể tuân thủ đúng theo các luật lệ, nguyên tắc đã được quy định cụ thể. Thông thường, các triệu chứng rối loạn hành vi dù xuất hiện ở đối tượng nào cũng biểu hiện cụ thể và rõ ràng. Tuy nhiên đa phần mọi người thường cho rằng đó chỉ là tính cách riêng biệt của một người chứ không phải xuất phát từ bất kì bệnh lý nào.

Điều này gây ảnh hưởng rất nhiều đối với quá trình điều trị bệnh, cũng bởi càng phát hiện bệnh muộn thì tỉ lệ phục hồi càng thấp. Nhất là những trường hợp rối loạn hành vi ở người già thì các biểu hiện bệnh càng ở mức độ nghiêm trọng hơn, người bệnh có thể thực hiện các hành động gây hại đối với bản thân và những người xung quanh.

Một số biểu hiện của người già bị rối loạn hành vi, tâm lý như:

• Có những hành vi bạo lực, hung hăng, có xu hướng muốn gây hấn với những người bên cạnh (cả lời nói lẫn hành động).
• Không có sự đồng cảm, không cảm nhận được tình thương.
• Có những cử chỉ độc ác với động vật họ có thể giết hại, đánh đập, trêu đùa một cách quá mức đối với những vật nuôi.
• Có xu hướng lạm dụng bia rượu, thuốc lá, các chất gây nghiện, chất kích thích. Nếu không được sử dụng họ sẽ trở nên kích động và mất kiểm soát hơn.
• Thường xuyên nói dối, trộm cắp tài sản.
• Hay gây sự, đánh nhau, cãi cọ với những người xung quanh, kể cả những vấn đề nhỏ nhặt.
• Không thể hòa nhập hoặc làm việc ở những môi trường có quá nhiều quy tắc, tôn nghiêm.
• Gặp phải nhiều khó khăn trong việc thích ứng với những khuôn khổ đúng đắn về mặt đạo đức.
• Có thể ép buộc, cưỡng hiếp người khác quan hệ tình dục hoặc làm thỏa mãn nhu cầu của bản thân.
• Có những lời nói, hành vi đe dọa, xúc phạm, bạo hành với người khác.
• Thực hiện những hành vi làm tổn hại đến bản thân và xã hội.

Những đối tượng mắc chứng rối loạn hành vi thường sẽ được nhìn nhận và đánh giá là các thành phần xấu và nguy hiểm trong xã hội. Họ có thể là những người thực hiện các hành vi phạm pháp như bắt cóc, trộm cắp, bạo lực, hành hung, đột nhập nhà cửa, đua xe,….Đối với những người trưởng thành, người già đã lập gia đình thì sẽ có xu hướng muốn đánh đập vợ/ chồng/ con cái, sử dụng vụ khí để tấn công người thân, đốt nhà, phá hoại tài sản gia đình.

Cũng chính vì thế mà những đối tượng mắc phải chứng bệnh này thường gặp nhiều cản trở và khó khăn trong việc tìm kiếm công việc. Bởi họ không thể tuân thủ theo các quy tắc, luật lệ của công ty và xã hội. Hơn thế, họ cũng sẽ có những hành vi trái với quy luật tự nhiên khiến cho những người bên cạnh khó có thể chấp nhận được. Những đối tượng người trưởng thành, nhất là người già bị rối loạn hành vi sẽ khó có thể hòa nhập tốt với cộng đồng, họ luôn bị xa lánh và nhận được những lời đánh giá tiêu cực từ mọi người xung quanh.

Những người mắc chứng rối loạn tâm lý, hành vi thường cảm thấy lạc lõng, cô đơn và càng dễ kích động, nhạy cảm hơn khi không nhận được sự đồng cảm, giúp đỡ từ mọi người xung quanh. Một số trường hợp người bệnh có thể trở nên hung hăng hơn, các hành vi bạo loạn trở nên nguy hiểm, thậm chí có thể giết hại người khác.

Nhìn chung, triệu chứng rối loạn hành vi ở người già thường biểu hiện một cách rõ ràng, tuy nhiên nhiều người lại hay chủ quan và cho rằng đó chỉ là một phần tính cách bình thường của con người. Điều này không chỉ làm ảnh hưởng đến sức khỏe người bệnh mà còn có thể gây ra nhiều hậu quả vô cùng nghiêm trọng.

Đặc biệt hơn quá trình điều trị rối loạn hành vi ở người già lại gặp rất nhiều khó khăn bởi mức độ biểu hiện khá nghiêm trọng. Do đó, ngay khi nhận thấy các dấu hiệu bất thường, đặc biệt là việc liên tục thực hiện các hành vi sai trái bạn cần nhanh chóng tìm đến những cơ sở chuyên khoa để được thăm khám và điều trị kịp thời.

Cách khắc phục chứng rối loạn tâm lý, hành vi ở người già

So với trẻ em thì việc điều trị chứng rối loạn hành vi ở người già sẽ phức tạp và gặp nhiều khó khăn hơn. Các triệu chứng bệnh ở đối tượng này cũng biểu hiện ở mức độ nghiêm trọng hơn vì thế quá trình khắc phục cần phải có thời gian lâu dài.

Nếu nghi ngờ một người đang mắc chứng rối loạn hành vi, các bác sĩ có thể cho họ thực hiện một bài trắc nghiệm tâm lý để đánh giá cụ thể hơn. Sau đó người bệnh có thể được yêu cầu chụp CT, xét nghiệm để phát hiện ra những vấn đề bất thường đang diễn ra trong não bộ.

Sau khi chẩn đoán chính xác được tình trạng bệnh thì bác sĩ sẽ cân nhắc để đưa ra phác đồ điều trị phù hợp nhất. Ngoài ra, gia đình và bản thân người bệnh cũng cần phải nỗ lực kiên trì theo đúng chỉ định điều trị của chuyên gia mới giúp có thể mang lại kết quả điều trị như mong muốn.

Một số phương pháp có thể được áp dụng cho trường hợp bệnh rối loạn hành vi ở người già như:

1. Điều trị y khoa

Tùy vào tình trạng bệnh của mỗi người mà các bác sĩ sẽ cân nhắc lựa chọn những loại thuốc điều trị phù hợp nhất. Thông thường, các loại thuốc này sẽ hỗ trợ kiểm soát và làm thuyên giảm các cảm xúc, hành vi bất ổn ở người bệnh, hạn chế việc thực hiện các hành động nguy hiểm.

Một số loại thuốc thường được chỉ định áp dụng cho các trường hợp bị rối loạn hành vi ở người già như:

• Thuốc an thần: Bệnh nhân sẽ được cải thiện chất lượng giấc ngủ, tinh thần cũng được nâng cao, trở nên minh mẫn và tỉnh táo hơn
• Thuốc kích thích: Thường thì người bệnh sẽ được hướng dẫn dùng nhóm thuốc Methylphenidate và alpha agonist để hạn chế và kiểm soát các hành vi kích động, gây rối.
• Thuốc chống tâm thần đặc biệt: Nhóm thuốc này sẽ được chỉ định sử dụng cho các trường hợp bị rối loạn hành vi ở người già nhằm mục đích giúp kiểm soát các sự hung hăng, quá khích, đồng thời giảm bớt xu hướng bạo lực ở người bệnh.
• Thuốc ổn định cảm xúc: Thường sẽ sử dụng Lithium và Acid Valproic ( Depakote).

Việc sử dụng thuốc cần phải được hướng dẫn và theo dõi từ bác sĩ chuyên khoa. Người bệnh tuyệt đối không được tự ý mua thuốc về sử dụng và không ngừng sử dụng thuốc đột ngột. Thời gian dùng thuốc có thể được duy trì trong thời gian dài. Nếu trong quá trình sử dụng người bệnh nhận thấy có những triệu chứng bất thường xảy ra thì nên thông báo với bác sĩ điều trị để được hướng dẫn xử lý kịp thời.

2. Tâm lý trị liệu

Tâm lý trị liệu là một trong các biện pháp được ưu tiên hàng đầu để điều trị cho các chứng rối loạn tâm thần, đặc biệt là rối loạn hành vi ở trẻ em và người già. Đây là biện pháp sử dụng ngôn ngữ để tác động trực tiếp vào cảm xúc, tinh thần, hành vi, nhận thức của con người.

Thông qua các buổi trò chuyện trực tiếp với chuyên gia tâm lý, người bệnh sẽ dần nhìn nhận được những vấn đề mà mình đang gặp phải và các hành vi sai lệch của bản thân. Nhờ đó mà họ có thể thay đổi chúng theo chiều hướng tích cực và lành mạnh hơn. Biện pháp này sẽ giúp cho bệnh nhân được phục hồi sức khỏe tự nhiên, đối với các trường hợp nhẹ và vừa sẽ không cần đến sự can thiệp của thuốc điều trị.

Bên cạnh đó, sau quá trình trị liệu tâm lý, các chuyên gia còn hướng dẫn cho người bệnh biết cách kiểm soát cảm xúc, hành vi của bản thân. Đồng thời họ còn dạy cho bạn cách đối mặt và xử lý với những khó khăn, vướng mắc trong cuộc sống để bạn dễ dàng hòa nhập và hạn chế tối đa tình trạng tái phát về sau.

Để có quá trình trị liệu tâm lý mang lại kết quả tốt nhất, người bệnh cũng cần phải chủ động phối hợp với chuyên gia, cởi mở chia sẻ và trao đổi về những vấn đề mà bản thân đang gặp phải. Bên cạnh đó, gia đình cũng được khuyến khích cùng tham gia vào các buổi trị liệu để có thể biết được tình trạng bệnh của người thân và cách hỗ trợ, chăm sóc họ tốt hơn.

3. Sự nỗ lực của chính người bệnh

Như đã chia sẻ, người trưởng thành và người già đã có những suy nghĩ và ý kiến riêng của mình. Họ hoàn toàn có khả năng tự lên kế hoạch cho những hành vi sai lệch của bản thân. Đôi lúc họ cũng tự nhận thức được nhưng điều đó nhưng càng thực hiện những điều sai trái họ lại càng cảm thấy thoải mái và thích thú hơn.

Do đó, bên cạnh việc áp dụng các biện pháp điều trị nêu trên, đặc biệt là quá trình trị liệu tâm lý, người bệnh cần phải cố gắng điều chỉnh lại hành vi của bản thân và nỗ lực thật nhiều. Hãy đưa ra mục tiêu và lên kế hoạch cụ thể cho những việc mà bản thân cần làm để hạn chế việc thực hiện những điều sai trái.

Một số thói quen mà người bệnh nên áp dụng như:

• Rèn luyện và duy trì thói quen tập luyện thể dục mỗi ngày để tăng cường sức khỏe thể chất lẫn tinh thần. Việc cơ thể được vận động mỗi ngày sẽ giúp bạn cảm thấy thoải mái và vui vẻ hơn.
• Học cách kiểm soát cảm xúc, giữ bình tĩnh và tự trấn an bản thân. Đối với những trường hợp bị rối loạn hành vi ở người già có thể kiểm soát tốt hành vi bằng cách hít thở sâu, ngồi thiền,…
• Chú ý nhiều hơn đến giấc ngủ và đảm bảo chất lượng giấc ngủ của mình. Người già thường rất dễ rơi vào tình trạng khó ngủ, thời gian ngủ cũng bị hạn chế đi. Do đó, bạn cần nâng cao giấc ngủ bằng các biện pháp như ngồi thiền, ngâm chân với nước ấm, sử dụng tinh dầu thơm, uống trà thảo mộc, massage, xoa bóp,…
• Tìm kiếm niềm vui tích cực và lành mạnh để giảm bớt các cơn tức giận, kích động. Bạn có thể lựa chọn thư giãn bằng cách chăm sóc cây cảnh, dạo bộ, nấu ăn, đọc sách, nghe nhạc,….
• Bên cạnh đó, những người thân trong gia đình cũng nên chú ý quan tâm và dành nhiều tình thương cho bệnh nhân. Cũng bởi những người bị rối loạn hành vi, nhất là người già luôn cảm thấy cô đơn. Họ rất cần sự cảm thông, động viên và khích lệ từ mọi người để có thêm động lực vượt qua được giai đoạn khó khăn này.

Bài viết trên đây đã giúp cho bạn đọc biết được những biểu hiện của chứng rối loạn hành vi ở người già và các thông tin cần thiết về bệnh. Hi vọng bạn có thể kịp thời phát hiện bệnh và nhanh chóng tiến hành điều trị để hòa nhập tốt hơn với cộng động và phòng tránh các hậu quả nghiêm trọng có thể xảy ra.

Tham khảo thêm:

• Hội chứng ADHD ở người lớn là gì? Nguyên nhân và cách xử lý
• Rối loạn hành vi ở lứa tuổi thanh thiếu niên và những điều cần lưu ý
• Rối loạn hành vi ở trẻ em: Biểu hiện thường gặp và cách xử lý