Rối loạn lo âu theo Đông y và các bài thuốc chữa trị hiệu quả

Bên cạnh các phương pháp từ y học hiện đại, nhiều bệnh nhân lựa chọn điều trị rối loạn lo âu bằng các bài thuốc Đông y. Ưu điểm của thuốc Đông y là lành tính, độ an toàn cao và hầu như không gây ra tình trạng phụ thuộc.

Bệnh rối loạn lo âu theo quan niệm Đông y

Rối loạn lo âu là căn bệnh tâm thần phổ biến bên cạnh trầm cảm và các rối loạn tâm thần liên quan đến chất gây nghiện. Chứng bệnh này đặc trưng bởi cảm giác căng thẳng, sợ hãi và lo âu quá mức về những vấn đề xoay quanh cuộc sống. Nỗi sợ có thể xảy ra do một vài đối tượng cụ thể hoặc mơ hồ không rõ nguyên nhân.

Theo Tây y, rối loạn lo âu có liên quan đến di truyền, rối loạn sinh hóa trong não bộ, stress trường diễn, lạm dụng rượu bia, chất kích thích và tác động từ môi trường. Những yếu tố này tương tác dẫn đến tâm lý căng thẳng, lo âu quá mức và kéo dài. Sự lo lắng thái quá so với mức độ nghiêm trọng của vấn đề khiến chất lượng cuộc sống của người bệnh bị ảnh hưởng đáng kể. Về lâu dài, người bệnh dễ hình thành tâm lý bi quan, buồn bã, mất hy vọng và có xu hướng tự cô lập bản thân.

Trong Đông y, rối loạn lo âu thuộc phạm trù chứng uất. Với nguyên nhân là do tính khí uất kết làm cho khí cơ uất trệ, sau đó gây uất kết đờm, nhiệt, huyết và thực. Chứng bệnh này gặp nhiều ở phụ nữ – đặc biệt là người có tính tình dễ cáu gắt và hay suy nghĩ.

Khi tâm trạng lo lắng, sợ hãi và căng thẳng quá độ sẽ gây uất ức và bực dọc. Về lâu dài, tình trạng này gây rối loạn cơ, can (gan). Khí uất lâu ngày có thể gây hỏa uất, huyết uất, sinh đờm thấp và giảm khả năng kiện vệ. Đờm và khí uất kết hợp biến thành đờm khí uất kết dẫn đến thực uất, thực trệ, tổn thương can thận, tỳ hư, tâm hư,… Mặc dù là bệnh về tâm nhưng nếu không được điều trị, chứng uất có thể phức tạp và nặng dần theo thời gian gây ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe tổng thể.

Đông y điều trị rối loạn lo âu bằng cách dùng thuốc để tuyên thông và lương nhuận. Bên cạnh đó, thầy thuốc phải khuyên nhủ người bệnh tự tháo gỡ những vướng mắc về mặt tinh thần mới có thể giải quyết triệt để phiền uất. Có như vậy, thuốc mới phát huy tác dụng tốt.

Có thể thấy, mặc dù quan niệm và phương pháp điều trị có sự khác biệt. Nhưng nhìn chung, cả Đông y và Tây y đều dùng thuốc và tác động đến tâm lý để kiểm soát rối loạn lo âu (chứng uất ức). Ngoài rối loạn lo âu, chứng uất trong Đông y còn bao gồm cả căng thẳng, rối loạn mãn kinh và suy nhược thần kinh.

Các bài thuốc Đông y chữa trị rối loạn lo âu

Đông y chia chứng uất thành nhiều thể tùy theo triệu chứng lâm sàng. Dưới đây là các bài thuốc được lưu truyền và áp dụng rộng rãi:

1. Bài thuốc Đông y trị chứng uất thể can khí uất kết

Can khí uất kết là thể bệnh có những đặc điểm như tâm trí không yên, luôn căng thẳng, lo âu và suy nghĩ quá nhiều. Các triệu chứng tâm lý đi kèm với tổn thương chức năng gan (ợ hơi, ngực sườn đầy tức, rêu trắng, kém ăn, rêu lưỡi trắng,…). Với chứng uất thể can khí uất kết, bệnh nhân cần sử dụng bài thuốc có tác dụng giải uất và sơ can, lí khí để cải thiện.

Bài thuốc 1:

• Chuẩn bị: Cam thảo, sài hồ và chỉ thực mỗi thứ 6g, uất kim và hương phụ chế mỗi thứ 4g, thược dược 9g, thanh bì 3g.
• Thực hiện: Cho tất cả dược liệu vào ấm sắc với 800ml đến khi còn 200ml. Sắc 2 lần và trộn 2 lần nước với nhau. Ngày dùng 1 thang chia đều 2 lần uống.

Bài thuốc này sử dụng sài hồ để sơ uất thâu tà, cam thảo để kiện tỳ ích khí, thược dược để dưỡng huyết và ích âm. Ngoài ra, dùng thêm chỉ thực để phá kết và hành khí, uất kim, thanh bì và hương phụ có tác dụng lý khí giải quyết.

Ngoài bài thuốc chính trên, người bệnh cũng có thể lựa chọn một số bài thuốc khác như:

• Bài thuốc 2: Chuẩn bị thục địa, bạch thược và xuyên khung mỗi thứ 12g, đào nhân và hồng hoa mỗi thứ 8g, đương quy 16g, táo nhân 10g. Đem sắc lấy nước uống, ngày dùng 1 thang chia đều thành 2 lần uống.
• Bài thuốc 3: Dùng xuyên khung, thược dược, chỉ xác và phụ chế mỗi thứ 4g, cam thảo 2g, sài hồ và trần bì mỗi thứ 6g. Đem tất cả cho vào ấm sắc lấy nước uống, ngày dùng 1 thang chia thành 2 lần uống.
• Bài thuốc 4: Chuẩn bị phục linh, bạch thược, bạch truật, đương quy và sài hồ mỗi thứ 30g, cam thảo 16g. Đem các vị tán mịn rồi sấy khô. Mỗi lần sử dụng 8g bột thuốc cùng với bạc hà 2g và sinh khương 1g cho vào vải xô. Cho vào ấm sắc với 400ml nước đến khi còn 300ml thì tắt bếp. Chia thành nước sắc thành 2 lần uống và dùng hết trong ngày.

2. Thuốc Đông y chữa rối loạn lo âu thể khí uất hóa hỏa

Thể khí uất hóa hỏa xảy ra sau một thời gian can khí uất kết không được điều trị. Thể bệnh này đặc trưng bởi tình trạng đau đầu từng cơn, dễ cáu gắt, miệng khô, đắng, cơ thể mệt mỏi và đau bụng. Nữ giới thường gặp phải tình trạng kinh nguyệt không đều kèm theo mạch huyền sắc và lưỡi đỏ, rêu vàng.

Đối với rối loạn lo âu thể khí uất hóa hỏa, bệnh nhân có thể lựa chọn 1 trong 2 bài thuốc sau:

Bài thuốc 1:

• Chuẩn bị: Dùng chi tử, thần khúc và thương truật mỗi thứ 20g, xuyên khung 16g và hương phụ chế 8g.
• Thực hiện: Cho tất cả sấy khô và tán thành bột mịn, sau đó trộn với mật ong làm thành hoàn mỗi viên nặng 3g. Mỗi lần dùng 2 viên và ngày dùng đều đặn 2 lần cho đến khi triệu chứng thuyên giảm.
• Bài thuốc này sử dụng thương truật có tác dụng vận tỳ, táo thấp để chữa thấp uất, xuyên khung có đặc tính khử ứ, hoạt huyết để chữa huyết uất, hương phụ có tác dụng giải uất, hành khí để chữa khí uất, thần khúc để tiêu thực đạo trệ chữa thực uất và chi tử để tả hỏa, thanh nhiệt chữa hỏa uất.

Bài thuốc 2:

• Chuẩn bị: Ngô thù du 30g, hoàng liên 150g.
• Thực hiện: Đem 2 vị trên sấy khô và tán thành bột mịn. Sau đó, trộn với mật ong làm thành hoàn mỗi viên nặng 2g. Mỗi lần dùng 4 viên, ngày sử dụng 2 lần.
• Bài thuốc này dùng ngô thù du để điều hòa can vị và hoàng liên để tả hỏa.

3. Bài thuốc Đông y chữa rối loạn lo âu thể đờm khí uất kết

Thể đờm khí uất kết đặc trưng bởi tình trạng cổ họng có cảm giác vướng nhưng khạc không ra và nuốt không xuống. Ngực đầy trướng, tinh thần không thoải mái và mệt mỏi. Với thể bệnh này, bệnh nhân nên dùng các bài thuốc có tác dụng sơ uất hóa đờm và lợi khí hóa đờm.

Bài thuốc 1:

• Chuẩn bị: Tô diệp 6g, phục linh 16g, hậu phác 12g, bán hạ chế 4g, sinh khương 20g.
• Thực hiện: Cho tất cả dược liệu vào ấm và sắc với 800ml nước đến khi còn 200ml thì tắt bếp. Sắc 2 lần và trộn 2 lần nước lại với nhau. Ngày dùng 1 thang, chia đều thành 2 lần uống.

Bài thuốc 2:

• Chuẩn bị: Trúc nhự, chỉ thực mỗi thứ 60g, bán hạ chế 8g, cam thảo và phục linh mỗi thứ 40g, đại táo 20g và trần bì 90g.
• Thực hiện: Đem tất cả sấy khô và tán thành bột mịn. Mỗi lần sử dụng 16g bột cho vào túi vải kèm theo 1 quả táo và 2g sinh khương. Cho tất cả dược liệu vào trong nồi cùng với 400ml nước sắc còn 200ml. Đem sắc 2 lần, ngày dùng 1 thang và chia đều thành 2 lần uống.

Cả hai bài thuốc đều dùng trần bì để lý khí táo thấp, bán hạ để giáng nghịch hòa vị và táo thấp hóa đàm. Đồng thời dùng trúc nhự để chỉ nôn trừ phiền, thanh nhiệt hóa đờm, chỉ thực để hành khí tiêu đờm, cam thảo và đại táo để điều hòa các vị thuốc và ích tỳ hòa vị.

4. Bài thuốc trị chứng uất thể tâm tỳ đều hư

Chứng uất thể tâm tỳ đều hư đặc trưng bởi tình trạng căng thẳng, hay suy nghĩ, ăn ít, đại tiện thất thường, mệt mỏi, hay quên và tim đập hồi hộp. Ngoài ra, chất lượng giấc ngủ cũng bị ảnh hưởng đáng kể, lưỡi trắng bệch và mạch tế nhược.

Đối với chứng uất thể tâm tỳ đều hư, người bệnh cần dùng bài thuốc có tác dụng kiện tỳ dưỡng tâm.

• Chuẩn bị: Hoàng kỳ, toan táo nhân, long nhãn và bạch truật mỗi thứ 32g, chích cam thảo 8g, đương quy và viễn chí mỗi thứ 6g, nhân sâm 16g, mộc hương 16g, phục thần 10g.
• Thực hiện: Cho tất cả các vị sấy khô và tán thành bột mịn. Sau đó, trộn với mật ong làm thành hoàn mỗi viên nặng 2g. Mỗi lần dùng 1 viên, ngày dùng 2 lần khi đói.

5. Bài thuốc Đông y trị rối loạn lo âu thể uất lâu thương thần

Rối loạn lo âu kéo dài có thể dẫn đến trầm cảm và các rối loạn tâm thần nặng. Thể uất lâu thương thần đặc trưng bởi tình trạng hay thở dài, hoảng hốt, hay than khóc, buồn rầu, mệt mỏi, mạch huyền tế và rêu lưỡi mỏng trắng. Đối với chứng bệnh đã chuyển biến nặng, bệnh nhân cần dùng bài thuốc có tác dụng an thần dưỡng tâm.

• Chuẩn bị: Đại táo 5 – 7 quả, tiểu mạch 16g và cam thảo 12g.
• Thực hiện: Cho tất cả vào ấm sắc với 800ml còn lại 200ml. Đem sắc 2 lần, ngày dùng 1 thang và chia nước sắc thành 2 lần uống hết trong ngày.

Điều trị rối loạn lo âu bằng Đông y có hiệu quả không?

Rối loạn lo âu là căn bệnh tâm thần rất phổ biến hiện nay. Bệnh không chỉ ảnh hưởng đến người trưởng thành mà còn có thể gặp ở trẻ nhỏ. Ban đầu, bệnh chỉ gây lo âu, căng thẳng nhưng về lâu dài, mức độ lo âu tăng lên ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe thể chất và chất lượng cuộc sống.

Thực tế cho thấy, rất nhiều trường hợp rối loạn lo âu dẫn đến trầm cảm và tăng nguy cơ lạm dụng chất gây nghiện (rượu bia, thuốc phiện,…). Tình trạng này có thể dẫn đến hành vi tự sát hoặc hủy hoại bản thân. Ngoài những ảnh hưởng đối với người bệnh, rối loạn lo âu còn gây ra gánh nặng đối với gia đình và xã hội.

Mặc dù có nhiều ảnh hưởng nhưng điều trị rối loạn lo âu hiện nay còn gặp nhiều khó khăn và thách thức. Phần lớn là do chưa tìm ra nguyên nhân chính xác và cơ chế bệnh sinh phức tạp, có sự tương tác qua lại giữa yếu tố nội sinh và ngoại sinh. Rất nhiều trường hợp không có đáp ứng với điều trị, bệnh tiến triển dai dẳng, dễ tái phát và nghiêm trọng dần theo thời gian.

Hiện nay, nhiều người lựa chọn điều trị bằng Đông y thay vì sử dụng tân dược. Các bài thuốc Đông y có tác dụng an thần, dưỡng tâm, bổ tỳ kiện vị nên phần nào có thể giảm sự lo lắng thái quá và cải thiện sức khỏe thể chất. Vì sử dụng hoàn toàn là dược liệu tự nhiên nên thuốc Đông y có độ an toàn cao, lành tính, ít phụ thuộc và hầu như không gặp phải tình trạng gây nghiện như khi dùng thuốc giải lo âu.

Mặc dù vậy, điều trị bằng thuốc Đông y cũng có một số hạn chế như hiệu quả phụ thuộc vào cơ địa và tác dụng chậm. Nếu không nhận thấy cải thiện khi áp dụng phương pháp này, bệnh nhân nên thay đổi liệu pháp để tránh ảnh hưởng đến quá trình điều trị. Trong trường hợp có đáp ứng, nên kết hợp với tâm lý trị liệu và xây dựng lối sống lành mạnh để tác động toàn diện đến sức khỏe tinh thần.

Một số lưu ý khi chữa rối loạn lo âu bằng Đông y

Chữa rối loạn lo âu bằng Đông y có thể cải thiện các triệu chứng về mặt tâm lý và thể chất. Tuy nhiên trước khi áp dụng phương pháp này, bạn nên lưu ý một số vấn đề sau:

• Cách chữa rối loạn lo âu bằng Đông y phù hợp với những trường hợp đáp ứng kém với tân dược hoặc cơ địa không thể sử dụng thuốc Tây.
• Hiện nay có nhiều phòng khám Đông y kém chất lượng, sử dụng dược liệu không đảm bảo và thầy thuốc không có đủ năng lực. Để đảm bảo hiệu quả khi điều trị, bệnh nhân cần lựa chọn bệnh viện uy tín và đáng tin cậy.
• Không tự ý áp dụng các bài thuốc Đông y chữa rối loạn lo âu được lưu truyền. Thay vào đó, cần tham khảo ý kiến thầy thuốc nếu có ý định áp dụng biện pháp này.
• Không tự ý phối hợp thuốc Đông y và Tây y. Các loại thuốc có thể tương tác với nhau gây ra nhiều tác dụng ngoại ý. Ngoài ra, bệnh nhân cũng cần tham khảo ý kiến bác sĩ nếu có ý định sử dụng các viên uống bổ thần kinh trong thời gian đang sử dụng thuốc Đông y.
• Cần sắc thuốc theo đúng hướng dẫn để đảm bảo hiệu quả.
• Các bài thuốc Đông y cho hiệu quả chậm. Do đó, cần duy trì sử dụng trong thời gian dài để nhận thấy cải thiện.
• Mức độ đáp ứng với điều trị phụ thuộc vào cơ địa của từng người. Nếu không nhận thấy cải thiện khi sử dụng thuốc Đông y, bệnh nhân có thể chuyển sang dùng thuốc Tây và nên kết hợp thêm với trị liệu tâm lý để đạt kết quả cao nhất.
• Khi điều trị rối loạn lo âu bằng các bài thuốc Đông y, nên chú ý ăn uống điều độ, ngủ đủ giấc và sinh hoạt khoa học. Ngoài ra, bệnh nhân cũng có thể bổ sung các món bồi bổ thần kinh để cải thiện tình trạng lo âu và căng thẳng quá mức.
• Tìm gặp bác sĩ ngay khi có những suy nghĩ và hành vi tự hủy hoại bản thân/ tự sát.

Điều trị rối loạn lo âu bằng Đông y được nhiều bệnh nhân lựa chọn nhờ có độ an toàn cao. Tuy nhiên trước khi áp dụng phương pháp này, người bệnh nên trao đổi với thầy thuốc để được tư vấn cụ thể. Ngoài các bài thuốc trên, có thể kết hợp thêm với xoa bóp bấm huyệt và châm cứu để tăng hiệu quả.

Tham khảo thêm:

• Rối loạn lo âu lan tỏa (GAD) là gì? Triệu chứng và cách điều trị
• Trầm Cảm Sau Sinh: Nguyên nhân, biểu hiện và hướng chữa trị