Những hậu quả khó lường của bệnh rối loạn cảm xúc lưỡng cực

Rối loạn cảm xúc lưỡng cực là một bệnh lý tâm thần nghiêm trọng với nhiều hậu quả tiêu cực. Việc nhận biết và điều trị kịp thời có thể giúp giảm thiểu các hậu quả này, cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh và giảm gánh nặng cho gia đình cũng như xã hội. 

Rối loạn cảm xúc lưỡng cực được hiểu như thế nào?

Rối loạn cảm xúc lưỡng cực ( trước đây là bệnh hưng trầm cảm) là một rối loạn tâm thần mang đặc trưng chuyển đổi giữa các trạng thái tâm lý cực đoan. Người bệnh trải qua giai đoạn hưng cảm (hưng cảm nhẹ) và trầm cảm làm ảnh hưởng đáng kể đến tâm trạng, năng lượng và khả năng tập trung, gây ra nhiều khó khăn trong cuộc sống.

Triệu chứng của rối loạn cảm xúc lưỡng cực

Trải nghiệm của mỗi người với chứng rối loạn cảm xúc lưỡng cực và các dấu hiệu cũng như triệu chứng có thể thay đổi tùy thuộc vào từng giai đoạn của bệnh.

1. Triệu chứng giai đoạn hưng cảm

Trong giai đoạn hưng cảm, người bệnh thường trải qua một loạt các triệu chứng và hành vi đặc trưng sau đây:

• Người bệnh có cảm giác hưng phấn, cực kỳ vui vẻ, hạnh phúc mãnh liệt.
• Các triệu chứng có thể xuất hiện bất ngờ
• Thường cảm thấy tràn đầy năng lượng, thậm chí không cần ngủ nhiều
• Thường xuyên bị mất ngủ hoặc gặp khó khăn khi ngủ
• Nói nhanh hoặc nói nhiều bất thường, khó ngừng lại
• Có những suy nghĩ lộn xộn không ngừng và khó kiểm soát
• Dễ bị xao lãng và khó tập trung vào một công việc cụ thể
• Có cảm giác tự tin quá mức, thậm chí không thực tế
• Thực hiện những hành động bốc đồng như quan hệ tình dục không an toàn hoặc tiêu xài phung phí
• Dễ trở nên dễ kích động và khó chịu hơn bình thường

2. Triệu chứng giai đoạn trầm cảm

Giai đoạn trầm cảm trong rối loạn lưỡng cực là thời kỳ mà người bệnh trải qua các triệu chứng của trầm cảm lâm sàng như:

• Cảm thấy buồn bã, lo lắng, vô dụng, có cảm giác tội lỗi, trống rỗng
• Mất hứng thú hoặc không có hứng thú với các hoạt động hàng ngày
• Thường xuyên cảm thấy mệt mỏi và thiếu năng lượng
• Gặp khó khăn trong việc nhớ lại các sự kiện hoặc thông tin
• Thiếu quyết đoán khi đưa ra quyết định
• Thường khó tập trung vào một công việc hoặc hoạt động cụ thể
• Rối loạn giấc ngủ như ngủ quá nhiều hoặc quá ít
• Thay đổi khẩu vị dẫn đến thay đổi cân nặng cơ thể
• Người bệnh có ý nghĩ tự tử

Rối loạn cảm xúc lưỡng cực – Nguyên nhân do đâu?

Rối loạn cảm xúc lưỡng cực là bệnh lý tâm thần phức tạp với nguyên nhân chưa được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, các nghiên cứu khoa học cho thấy bệnh này có thể do sự kết hợp của nhiều yếu tố sau đây:

Yếu tố di truyền: Nếu bố mẹ hoặc anh chị em ruột mắc rối loạn cảm xúc lưỡng cực, người bệnh có nguy cơ mắc bệnh cao hơn so với người bình thường

Yếu tố sinh học não bộ: Các nghiên cứu hình ảnh não bộ cho thấy người bệnh có sự khác biệt về cấu trúc và hoạt động ở một số khu vực não bao gồm:

• Hệ thống limbic: Các khu vực trong hệ thống limbic hoạt động khác biệt dẫn đến những biến đổi trong cảm xúc và tâm trạng.
• Vỏ não trước trán: Khu vực này liên quan đến tư duy và kiểm soát hành vi nếu thay thay đổi có thể ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát hành vi và xử lý các suy nghĩ tiêu cực.
• Hạch nhân nền: Liên quan đến vận động và điều hòa tâm trạng, sự bất thường ở khu vực này có thể góp phần vào các triệu chứng bệnh.
• Rối loạn chức năng hệ thống dẫn truyền thần kinh: Dopamine và serotonin điều chỉnh tâm trạng, cảm xúc và sự mất cân bằng có thể dẫn đến các triệu chứng của bệnh.

Yếu tố môi trường:

• Trải qua các sang chấn tâm lý như lạm dụng, bạo lực, mất người thân làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
• Lạm dụng rượu bia và chất kích thích có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng và khiến bệnh khó điều trị hơn bởi tác động tiêu cực đến hệ thống thần kinh và làm mất cân bằng hóa học trong não.
• Áp lực trong công việc, học tập hoặc vấn đề trong cuộc sống làm trầm trọng thêm các triệu chứng bệnh. Đồng thời căng thẳng kéo dài làm suy yếu khả năng đối phó của cơ thể và làm bùng phát các triệu chứng.

Hậu quả khó lường của rối loạn cảm xúc lưỡng cực

Rối loạn cảm xúc lưỡng cực có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng và khó lường, ảnh hưởng đến cả người bệnh và những người xung quanh. Trước hết nó khiến người bệnh gặp khó khăn để duy trì các mối quan hệ, dẫn đến sự cô lập và cảm giác cô đơn. Các triệu chứng như hưng cảm và trầm cảm ảnh hưởng đáng kể đến khả năng làm việc và thực hiện các hoạt động hàng ngày, từ đó làm giảm chất lượng cuộc sống.

Người bệnh có nguy cơ cao mắc các bệnh tim mạch, đột quỵ, tiểu đường, béo phì và nhiều vấn đề sức khỏe khác do căng thẳng kéo dài và lối sống không lành mạnh, chẳng hạn như ăn uống không điều độ và thiếu vận động trong các giai đoạn bệnh.

Thêm vào đó có nguy cơ cao lạm dụng rượu, ma túy và thuốc lá làm trầm trọng các triệu chứng của bệnh. Đặc biệt trong giai đoạn trầm cảm nặng, bệnh nhân thường trải qua các ý nghĩ và hành vi tự tử.

Rối loạn cảm xúc lưỡng cực còn gây khó khăn cho các thành viên gia đình và bạn bè của do việc phải đối mặt với sự thay đổi tâm trạng thất thường và hành vi khó lường của người bệnh. Chúng làm ảnh hưởng đến sự gắn kết và hỗ trợ lẫn nhau trong gia đình.

Ngoài ra, rối loạn này dẫn đến mất việc làm và giảm thu nhập do giảm năng suất lao động, hoặc nghỉ việc vì các triệu chứng bệnh. Chi phí điều trị và chăm sóc cũng là một gánh nặng tài chính lớn cho người bệnh và gia đình.

Cần lưu ý là những hậu quả khó lường này có thể được ngăn ngừa hoặc giảm thiểu nếu rối loạn cảm xúc lưỡng cực được chẩn đoán và điều trị kịp thời, hiệu quả.

Phương pháp điều trị rối loạn cảm xúc lưỡng cực bạn nên biết

Các nhà khoa học đã nghiên cứu và áp dụng nhiều phương pháp điều trị hiệu quả cho bệnh nhân rối loạn cảm xúc lưỡng cực như sau:

1. Điều trị bằng thuốc

Có nhiều loại thuốc khác nhau được sử dụng để điều trị rối loạn cảm xúc lưỡng cực. Sau đây là một số loại thuốc phổ biến được sử dụng trong điều trị bệnh:

• Thuốc ổn định khí sắc giúp ngăn ngừa các cơn hưng cảm và trầm cảm, duy trì sự ổn định về tâm trạng cho người bệnh. Một số ví dụ về thuốc ổn định khí sắc bao gồm: Lithium, Valproate (Depakote), Lamotrigine (Lamictal)
• Thuốc chống loạn thần được sử dụng để điều trị các cơn hưng cảm và tâm thần phân liệt thường xuất hiện trong rối loạn cảm xúc lưỡng cực như Olanzapine (Zyprexa), Quetiapine (Seroquel), Risperidone (Risperdal)
• Thuốc chống trầm cảm điều trị các triệu chứng trầm cảm gồm Fluoxetine (Prozac), Sertraline (Zoloft), Citalopram (Celexa).

2. Trị liệu tâm lý

Tâm lý trị liệu hay còn gọi là liệu pháp trò chuyện bao gồm các kỹ thuật điều trị nhằm giúp người bệnh thay đổi những cảm xúc, suy nghĩ và hành vi gây rắc rối. Loại liệu pháp này không chỉ hỗ trợ người mắc rối loạn cảm xúc lưỡng cực mà còn giáo dục và hướng dẫn cho gia đình người bệnh.

• Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT): Đây là một phương pháp điều trị giúp người bệnh xác định và thay đổi những suy nghĩ tiêu cực, từ đó cải thiện cảm xúc và hành vi. Đối với chứng mất ngủ thường gặp trong trầm cảm lưỡng cực, CBT có các kỹ thuật đặc biệt để cải thiện giấc ngủ, từ đó giúp ổn định tâm trạng.
• Liệu pháp hài hòa tương quan xã hội (IPSRT): IPSRT được thiết kế để làm ổn định nhịp điệu sinh học và xã hội của người bệnh hàng ngày như giờ giấc ngủ, ăn uống và hoạt động xã hội, từ đó giảm nguy cơ trong giai đoạn hưng cảm hoặc trầm cảm. Đồng thời giúp cải thiện kỹ năng quản lý stress và các mối quan hệ, giúp người bệnh đối phó tốt hơn với thay đổi trong cuộc sống.
• Liệu pháp gia đình: Liệu pháp này giúp gia đình cải thiện sự hiểu biết các dấu hiệu cảnh báo sớm của giai đoạn hưng cảm hoặc trầm cảm, từ đó hỗ trợ người bệnh kịp thời. Đồng thời giúp tăng cường kỹ năng giao tiếp và giải quyết xung đột trong gia đình.

3. Lựa chọn điều trị thay thế

Nhiều bệnh nhân đã tìm hiểu và phát hiện một số phương pháp điều trị khác cũng hữu ích trong việc kiểm soát các triệu chứng của rối loạn lưỡng cực:

• Liệu pháp sốc điện (ECT): Liệu pháp sốc điện (ECT) là một phương pháp kích thích não bộ giúp giảm các triệu chứng nghiêm trọng của rối loạn lưỡng cực. ECT thường được xem xét đưa vào điều trị khi các phương pháp khác không hiệu quả hoặc bệnh nhân có nguy cơ tự tử cao.
• Kích thích từ xuyên sọ lặp đi lặp lại (rTMS): Kích thích từ xuyên sọ lặp đi lặp lại (rTMS) sử dụng sóng từ để giảm trầm cảm qua một loạt các đợt điều trị. Phương pháp rTMS không cần gây mê toàn thân, ít ảnh hưởng tiêu cực đến trí nhớ.
• Liệu pháp ánh sáng: Liệu pháp ánh sáng là phương pháp điều trị dựa trên bằng chứng tốt nhất cho chứng rối loạn cảm xúc theo mùa (SAD) do nhiều người mắc rối loạn lưỡng cực trải qua tình trạng trầm cảm hoặc SAD nặng hơn vào mùa đông.

Chiến lược ngăn ngừa rối loạn cảm xúc lưỡng cực dễ áp dụng

Những thói quen lối sống lành mạnh này, kết hợp với phương pháp điều trị chuyên nghiệp, có thể giúp kiểm soát các triệu chứng rối loạn lưỡng cực:

• Đi ngủ và thức dậy vào cùng một thời điểm mỗi ngày
• Hạn chế chất caffeine gây khó ngủ
• Đảm bảo cơ thể nhận đủ dưỡng chất cần thiết thông qua chế độ ăn uống cân bằng
• Tập thể dục thường xuyên ít nhất 30 phút mỗi ngày
• Viết nhật ký theo dõi trạng thái, tâm trạng bản thân
• Tránh xa rượu bia, các chất kích thích khác
• Cố gắng giảm bớt các hoạt động không cần thiết gây ra áp lực
• Thực hiện các hoạt động thư giãn như thiền, tập yoga,…
• Dành thời gian chất lượng cho gia đình và người thân, bạn bè
• Tham gia nhiều hơn các hoạt động xã hội, hoạt động ngoài trời
• Nhờ người thân giúp nhận biết các dấu hiệu, triệu chứng của bệnh

Hậu quả của rối loạn cảm xúc lưỡng cực không chỉ đơn giản là vấn đề cá nhân mà còn là thách thức đối với toàn bộ xã hội. Để giải quyết vấn đề này, sự hiểu biết, hỗ trợ và điều trị hiệu quả có thể giúp đỡ người bị ảnh hưởng và từ đó xây dựng một cộng đồng mạnh mẽ hơn.

Có thể bạn quan tâm:

• Rối loạn nhân cách ái kỷ (Bệnh ái kỷ): Dấu hiệu và cách khắc phục
• Rối loạn giải thể nhân cách (Derealization) là gì? Cách điều trị
• Rối loạn nhân cách phụ thuộc (DPD): Biểu hiện và hướng điều trị