Hiệu ứng đà điểu: Tâm lý lẩn trốn khỏi những sự thật đau lòng
Hiệu ứng đà điểu có thể coi là một hiệu ứng “lừa mình dối người” khi đứng trước những thông tin tiêu cực, hay những sự thật đau lòng. Thay vì đối diện với sự thật, chúng ta chọn cách giả vờ không hay không biết, giống như con đà điểu vùi đầu xuống cát để trốn tránh những nguy hiểm đang cận kề.
Hiệu ứng đà điểu là gì?
Ban đầu, cụm từ “hiệu ứng đà điểu” được sử dụng trong kinh tế học, nhằm chỉ việc nhà đầu tư phớt lờ những nguy hiểm có thể xảy ra bằng cách xem chúng không tồn tại. Sự so sánh này đến từ một niềm tin đã cũ cho rằng, đà điểu vùi đầu xuống cát để trốn tránh kẻ thù, giống như những việc nhà đầu tư “giả mù giả điếc” trước những thông tin tiêu cực.
Cụm từ này được hai nhà kinh tế học là Dan Galai và Orly Sade đưa ra vào năm 2006 trong một bài bàn luận về kinh tế của họ. Cả hai nói về hiện tượng nhà đầu tư không muốn nghe, hay đối diện với những tình huống tiêu cực trong kinh doanh. Họ gọi đây là “ostrich effect” (hiệu ứng đà điểu) và cụm từ này dần trở nên phổ biến.
Ngày nay, thuật ngữ hiệu ứng đà điểu được sử dụng và trở nên phố biến trong nhiều lĩnh vực, chứ không phải chỉ trong ngành kinh tế. Hiệu ứng này được dùng trong những lĩnh vực như tôn giáo, chính trị, quân sự, y học, thương mại, văn hóa, tâm lý học, và cả trong cuộc sống hàng ngày mà chúng ta không hề chú ý đến.
Hiệu ứng đà điểu hiện nay dùng để chỉ những người nhu nhược, tự ti và luôn trốn tránh, không dám đối mặt với những tin tức xấu, những sự kiện gây đau khổ hay khó chịu cho bản thân. Trong tiếng Anh, chúng ta cũng có thành ngữ “Bury your head in sand” rất phổ biến, nói về việc con người phớt lờ sự thật, hay một sự việc nào đó vì không muốn chấp nhận chúng.
Xét về nguồn gốc, cách gọi hiệu ứng đà điểu xuất phát từ quan niệm xưa cũ rằng, đà điểu vùi đầu xuống cát để tránh né nguy hiểm. Tuy nhiên những nghiên cứu về sau đã chứng minh rằng đây là một quan niệm sai lầm. Đà điểu chạy rất nhanh và chúng có sức chống trả nhất định khi đối mặt với nguy hiểm, thê nên không cần hành vi lẩn trốn.
Các nhà khoa học đã tìm ra sự thật rằng, đà điểu áp đầu xuống đất là để lắng nghe âm thanh nhằm cảnh giác trước nguy hiểm, hoặc đào hố chôn trứng trong mùa sinh sản. Ngoài ra trong nhiều trường hợp, chúng còn tìm kiếm sỏi đá nuốt vào bụng để hỗ trợ nghiền thức ăn trong dạ dày.
Hiệu ứng đà điểu là một trạng thái tự nhiên của con người khi gặp phải những khó khăn, hay buộc phải đối mặt với những sự thật đau lòng. Tuy nhiên nếu cứ để hiệu ứng tâm lý này thao túng, bạn sẽ ngày càng tự ti và hèn nhát, không dám đối mặt với sự thật. Đây là ảnh hưởng tiệu cực mà hiệu ứng này mang đến.
Ảnh hưởng tiêu cực của hiệu ứng tâm lý này đến con người
Cuộc sống tràn đầy những yếu tố bất ngờ, và chúng ta không thể biết được những điều sắp đối mặt là tốt hay xấu. Thay vì lựa chọn cách đối mặt, ta lại vờ như chúng không hề tồn tại. Lâu dần, sự trốn tránh này sẽ biến thành thói quen, và khiến ta không thể chạm tới thành công trong cuộc sống.
Hiệu ứng đà điểu ảnh hưởng tiêu cực đến suy nghĩ và hành vi của mỗi người. Tâm lý trốn tránh khiến ta đánh mất khả năng đối diện, phân tích và giải quyết vấn đề khi gặp khó khăn, không còn dũng khí đối diện với những sự cố có thể xảy ra trong đời sống. Chưa kể việc trốn tránh chỉ khiến vấn đề ngày càng nghiêm trọng hơn.
Dưới đây là những mặt tiêu cực mà hiệu ứng tâm lý này có thể gây ra cho chúng ta:
- Hiệu ứng đà điểu khiến ta vô trách nhiệm trong công việc, học tập và cuộc sống. Khi gặp khó khăn, việc đầu tiên bạn làm là bỏ qua, xem chúng như không tồn tại, hoặc từ chối thẳng thừng vì không muốn lãnh trách nhiệm dù đó là công việc được phân chia rất công bằng.
- Bạn phớt lờ lời cảnh báo của người khác, vì không tin rằng rủi ro được dự báo có thể xảy ra. Bạn chỉ muốn tiếp thu những ý kiến tích cực, và không để bản thân nghe hoặc đọc được những thông tin trái chiều. Sự mù quáng vào niềm tin của bản thân lớn đến mức bạn không chấp nhận ý kiến của người khác, và luôn tin rằng quyết định của mình là chính xác.
- Việc cố tình lý giải thông tin nhận được theo hướng sai lệch, nhằm phù hợp với góc nhìn và ý muốn của bản thân cũng là một ảnh hưởng xấu mà hiệu ứng đà điểu mang đến. Tìm lý do để trốn tránh trách nhiệm, không muốn đối diện với sai lầm, giả vờ không nhìn thấy, không nghe thấy những ảnh hưởng tiêu cực đang tồn tại biến chúng ta thành những kẻ ích kỷ chi nghĩ đến bản thân.
- Hiệu ứng đà điểu gây ra ảo tưởng về sự tích cực một cách độc hại. Việc phớt lờ những điều tiêu cực, chỉ quan tâm đến những điều tốt, có lợi cho bản thân mà một dạng tích cực độc hại. Tích cực độc hại không khiến chúng ta vui vẻ và thoải mái hơn, mà giống một quả bom nổ chậm. Đến một lúc nào đó, khi chúng ta không thể nhắm mắt làm ngơ trước những khó khăn và đau khổ nữa, ảnh hưởng tân lý mà hiệu ứng này mang đến là rất lớn.
Hiệu ứng đà điểu có thể khiến bạn ngày càng xa cách những người thân quen, những người thật sự quan tâm và dành nhiều tình cảm cho mối quan hệ của đôi bên. Khi lời khuyên và sự góp ý của mọi người đều không ảnh hưởng đến bạn, học sẽ cảm thấy chán nản. Ngoài ra, bạn cũng sẽ hình thành thói quen trốn tránh khi gặp vấn đề khó xử, hoặc những sự kiện đau buồn.
Ảnh hưởng nghiêm trọng nhất của hiệu ứng tâm lý này là bạn sẽ rất khó đạt được thành công. Những người có được thành công trong cuộc sống là những người nhìn thẳng vào sự thật, không trốn tránh hay phủi bỏ trách nhiệm, mà luôn chấp nhận đương đầu với khó khăn. Đây là bí quyết để dẫn đến thành công.
Chúng ta có thể thấy, hiệu ứng đà điểu gây ra rất nhiều ảnh hưởng xấu đến con người. Nhưng có bao giờ bạn đặt câu hỏi, vì sao chúng ta thường bị hiệu ứng tâm lý này ảnh hưởng chưa? Thực tế, con người luôn muốn hướng tới những điều tích cực, tốt đẹp, và đúng với ý muốn riêng, vì thế chúng ta sẽ lựa chọn bỏ qua những điều tiêu cực mà bản thân không thích.
Vì sao chúng ta rơi vào hiệu ứng đà điểu?
Những tin tức tiêu cực hay những sự thật đau lòng mang đến cảm giác mệt mỏi, nặng nề, và có thể ám ảnh chúng ta trong thời gian dài. Do đó chúng ta thường chọn cách phớt lờ và lẫn tránh chúng. Điều này có thể giúp ta lừa dối bản thân rằng mọi chuyện vẫn ổn, và mọi thứ vẫn nằm trong tầm kiểm soát.
Đặc biệt là trong chuyện tình cảm, bạn biết rõ rằng mối quan hệ đang gặp vấn đề, rằng người kia không chung thủy và yêu bạn như họ vẫn thể hiện. Nhưng bạn giả vờ rằng mình không biết gì cả, và vẫn muốn tiếp tục mối quan hệ, bỏ ngoài tai những lời khuyên từ bạn bè và người thân xung quanh.
Hiệu ứng đà điểu là một cách chúng ta chối bỏ sự thật và những điều khiến ta không hài lòng. Nguyên nhân có thể bắt nguồn từ cái tôi quá lớn khiến ta không thể chấp nhận sai lầm bản thân đã phạm, từ đó giả vờ rằng những sai lầm này không hề tồn tại. Ví dụ trong câu chuyện của chính mình, chúng ta không bao giờ là người hoàn toàn sai, mà sẽ có những yếu tố khác tác động vào sự việc.
Chúng ta luôn tìm mọi lý do bào chữa, và phớt lờ những hậu quả tiêu cực đang hiện hữu. Lòng tự tôn không cho phép ta chấp nhận thất bại và sai lầm. Nhưng chính những yếu tố này lại khiến ta trở nên xấu xa và ích kỷ hơn, khi chỉ nghĩ đến lợi ích của bản thân, mà bỏ qua những vấn đề tồn đọng.
Thực tế, chúng ta thường chỉ nghe những điều bản thân muốn nghe, hay nói đúng hơn, chúng ta tin vào “sự thật” mà bản thân nghĩ rằng đó là sự thật. Những người làm kinh doanh tin rằng kế hoạch của mình sẽ thành công, những người yêu nhau tin rằng họ có thể thay đổi được nửa kia dựa vào tình yêu của mình.
Họ biết chắc chắn kế hoạch của bản thân không tránh được rủi ro, nhưng họ vẫn lựa chọn lờ đi những sự cố hoặc dấu hiệu bất thường, vì lo sợ niềm tin bản thân đặt vào sẽ sụp đổ. Họ không dám đối mặt với những điều tiêu cực, với dau khổ và sự thật mà họ không thể chấp nhận. Do đó, họ chọn cách trốn tránh.
Một số người rơi vào hiệu ứng đà điểu vì tính cách tự ti, nhút nhát, và nhạy cảm của bản thân. Những tin tức tiêu cực có thể tác động mạnh đển cảm xúc, và khiến họ cảm thấy mệt mỏi, bối rối vì không ngừng nghĩ về những điều nghe được. Do đó họ sẽ chọn cách không tiếp thu những thông tin tiêu cực để tránh việc bị ám ảnh.
Cách vượt qua hiệu ứng đà điểu
Hiệu ứng đà điểu khiến ta trở nên hèn nhát, và không dám đối diện với sự thật. Thế nên cách tốt nhất để chống lại hiệu ứng này là chấp nhận đương đầu với khó khăn và thử thách, để xem ta có thể vượt qua những điều tiêu cực hay không. Chỉ có như thế ta mới học được cách đối mặt và giải quyết vấn đề trong mọi tình huống.
Thay vì nghĩ rằng những điều tiêu cực sẽ khiến bản thân thay đổi suy nghĩ hoặc trở nên đau khổ, chúng ta nên nhìn vào măt tích cực của vấn đề. Những khó khăn và đau khổ là điều không thể tránh trong cuộc sống, vì thế thay vì trốn tránh thì hãy học cách chấp nhận và giải quyết chúng.
Đây là một trong những điều kiện để chúng ta trưởng thành hơn, và hiểu ra rằng bản thân còn rất nhiều điều cần học hỏi. Chấp nhận những ý kiến tiêu cực, ý kiến trái chiều, và những rủi ro có thể xảy ra giúp ta nhìn nhận và phân tích vấn đề ở nhiều khía cạnh hơn. Từ đó, ta cũng học hỏi được nhiều thứ bổ ích, và rút ra nhiều bài học cho cuộc sống.
Ngoài ra, để giữ cho bản thân không bị những điều tiêu cực ảnh hưởng, giúp ta thay đổi hành vi và nhận thức theo hướng tích cực, lời khuyên dành cho mọi người là nên dành thời gian nghỉ ngơi hợp lý và rèn luyện thể dục thể thao, thiền cùng yoga. Yoga và thiền có tác dụng thả lỏng cơ thể, giảm căng thẳng, cải thiện sức khỏe, và giúp ta thoát khỏi những suy nghĩ tiêu cực.
Trong trường hợp bạn cảm thấy bản thân không thể thoát khỏi ảnh hưởng của hiệu ứng này, và cần lời khuyên từ những người có kinh nghiệm thì hãy tìm đến bác sĩ, hoặc các trung tâm tư vấn tâm lý uy tín. Những người có chuyên môn sẽ lắng nghe, phân tích vấn đề, từ đó thay đổi nhận thức và giúp bạn suy nghĩ theo hướng tích cực hơn.
Điều quan trọng nhất khi quyết định tư vấn tâm lý là cần nói thật những cảm xúc và suy nghĩ của mình. Tứ đó bác sĩ và những nhà tư vấn tâm lý mới biết cách giúp đỡ chúng ta vượt qua khó khăn. Thông qua quá trình điều trị tâm lý, bạn có thể cảm thấy thoải mái, thả lỏng, và suy nghĩ thông suốt nhiều vấn đề hơn.
Hiệu ứng đà điểu là một hiệu ứng tâm lý rất thường gặp. Chúng ta không thể tránh việc bị hiệu ứng này chi phối trong một số trường hợp, nhưng điều quan trọng là biết cách vượt qua, không để hiệu ứng này ảnh hưởng quá nhiều đến suy nghĩ và tâm trạng. Hãy nhớ rằng việc né tránh những thông tin tiêu cực hay nỗi đau khổ không hề khiến chúng biến mất, mà đến một lúc nào đó, sự tiêu cực này sẽ gây nhiều ảnh hưởng xấu đến tâm lý.
Có lẽ bạn quan tâm:
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!