Tích cực độc hại: Hiểu rõ để tránh ảnh hưởng tiêu cực
Tích cực là một thái độ sống tốt, vì chúng giúp ta nhìn nhận vấn đề theo chiều hướng lạc quan, tươi sáng hơn. Một thái độ sống tích cực mang đến nhiều niềm vui cho cuộc sống, hạn chế căng thẳng, và giữ chất lượng cuộc sống luôn ở mức cao. Tuy nhiên, quá tích cực cũng có thể biến thành tích cực độc hại và ảnh hưởng tiêu cực đến tâm trạng và sức khỏe tinh thần của chúng ta.
Thế nào là tích cực độc hại?
Con người luôn phải đối mặt với rất nhiều vấn đề trong cuộc sống, có những điều mang đến những cảm xúc tích cực, cũng có những điều mang đến cảm xúc tiêu cực. Những người sống bằng cái nhìn tích cực sẽ cảm thấy thoải mái, vui vẻ hơn, không để bản thân rơi vào trạng thái bất lợi. Những người tích cực cũng sẽ có những góc nhìn mới mẻ hơn về một sự vật, sự việc trong tình huống dù là tồi tệ nhất.
Có thể thấy, sự tích cực mang đến những điều tốt đẹp cho cuộc sống, tuy nhiên cái gì thái quá cũng sẽ phản tác dụng. Thái độ tích cực, lạc quan bất chấp hoàn cảnh, và cố gắng phớt lờ, né tránh những cảm xúc tiêu cực không phải là cách thể hiện sự tích cực. Đây là sự tích cực độc hại (toxic positivity), thể hiện bằng cách chúng ta tránh né và từ chối đối mặt với những bất cập, tiêu cực xảy ra trong cuộc sống hàng ngày.
Sự tích cực độc hại thể hiện bằng cách chúng ta luôn tỏ ra lạc quan, vui vẻ dù tình huống có khó khăn và bất lợi đến đâu đi chăng nữa. Suy nghĩ này kiềm hãm những cảm xúc tự nhiên của con người, khiến chúng ta không thể trung thực với trải nghiệm của bản thân. Cuộc sống không phải chỉ tồn tại những điều tích cực. Không trốn tránh và dũng cảm đối mặt với những cảm xúc tiêu cực cũng là một cách sống tích cực.
Tích cực độc hại là một hình thức tích cực theo hướng cực đoan. Tích cực độc hại thể hiện khi chúng ta phủ nhận hoàn toàn những cảm xúc tiêu cực, và cho người khác những lời khuyên tích cực thái quá bất chấp hoàn cảnh. Khi đối mặt với những sự kiện đau buồn, mất mát hay những cú sốc tâm lý, việc gạt bỏ cảm giác đau buồn của bản thân và những người khác, khuyên họ tích cực hơn hoàn toàn là một lời khuyên độc hại.
Bất cứ ai trong chúng ta đều phải đối diện với nhiều loại cảm xúc từ tích cực đến tiêu cực trong đời như hạnh phúc, vui vẻ, buồn bã, đau khổ, mất mát,… Việc đối mặt với chúng một cách cởi mở và trung thực, sau đó tìm cách vượt qua mới là thái độ tích cực khi đối phó với khó khăn, chứ không phải lãng tránh và tích cực giả tạo. Đối mặt với sự tiêu cực giúp trui rèn tâm trí, cải thiện sức khỏe tinh thần.
Tích cực độc hại mang lại một kỳ vọng không thực tế về cuộc sống không có ưu phiền, không có đau khổ mà chỉ toàn những cảm xúc tích cực. Việc bạn cảm thấy mệt mỏi, cáu gắt, tức giận, đau buồn, hay không hạnh phúc hoàn toàn là những cảm xúc bình thường của một con người, không có gì phải kiềm chế hay giấu giếm. Cảm xúc phù hợp với hoàn cảnh không hề là một điều tiêu cực.
Việc khuyến khích một người bỏ qua những đau khổ và mất mát, cố gắng tỏ thái độ “I’m ok” và kiềm nén cảm xúc chỉ phản tác dụng. Đương đầu và xử lý những rắc rối, khó khăn trong cuộc sống là kỹ năng cần thiết của mỗi còn người nếu muốn trưởng thành và phát triển khỏe mạnh. Tích cực độc hại bào mòn khả năng phản ứng, khiến chúng ta lẫn tránh những cảm xúc không tích cực bằng thứ cảm xúc không có thật.
Tác hại nguy hiểm nhất của tích cực độc hại là việc liên tục phủ nhận những cảm xúc đích thực. Bạn cố gắng tỏ ra tích cực, trong khi thực tế tinh thần vẫn đang phải đối diện với sự tiêu cực. Việc không xử lý cảm xúc một cách đúng đắn khiến cảm xúc có nguy cơ mất khống chế, và sẽ bùng nổ vào một thời điểm nào đó. Điều này còn ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe tinh thần hơn việc đối mặt với sự tiêu cực.
Biểu hiện của tích cực độc hại
Sự tích cực độc hại biểu hiện qua cả lời nói và hành động. Bạn có thể tự huyễn hoặc bản thân bằng thứ cảm xúc giả tạo này, hoặc đưa ra lời khuyên cho người khác. Trong một số trường hợp, những câu khích lệ như “lạc quan lên” hoặc “nhìn vào mặt tốt của vấn đề” có thể giúp tâm trạng của một người trở nên tốt hơn. Tuy nhiên, trong một số trường hợp khác, câu nói này chẳng khác nào “chặn họng” người khác khi họ muốn bày tỏ cảm xúc.
Nếu bản thân bạn và những người xung quanh có những triệu chứng dưới đây, chứng tỏ các bạn đang rơi vào sự tích cực độc hại. Những biểu hiện này có thể rõ ràng hoặc mơ hồ tùy vào cách thể hiện của mỗi người. Nhưng về cơ bản, những triệu chứng này đều phản ánh sự che giấu cảm xúc, từ chối đối mặt với hiện thực. Lâu dần, tích cực giả tạo có thể trở thành sự vô cảm, thờ ơ với cảm xúc của người khác.
- Cố gắng che giấu những suy nghĩ và cảm xúc thật sự của mình bằng trạng thái tích cực, cùng những câu khích lệ tinh thần sáo rỗng. Bạn đang có những cảm giác thật tồi tệ, nhưng luôn tự nhủ rằng bản thân phải tích cực, tự tin hơn, phải nhìn nhận sự việc với góc nhìn khác. Đây thực chất chỉ là một cách lừa dối cảm xúc.
- Bạn hy vọng có thể xóa bỏ và vượt qua khó khăn chỉ bằng cách suy nghĩ tích cực. Cách giải quyết đúng đắn trong trường hợp này là đối mặt với hiện thực, với những điều tiêu cực và học cách giải quyết vấn đề.
- Khi xuất hiện những cảm xúc không tích cực, bạn bắt đầu cảm thấy xấu hổ và chỉ trích bản thân. Bạn cảm thấy đáng lẽ mình nên nhìn nhận vấn đề theo chều hướng tích cực. Bạn cố xóa bỏ và từ chối chấp nhận cảm xúc thật sự mình đang cảm thấy.
- Sự tích cực độc hại khiến bạn trở nên xét nét và chỉ trích người khác khi họ cảm thấy đau buồn, tức giận hay tuyệt vọng. Điều này khiến bạn trở nên vô cảm, ích kỷ, không quan tâm đến cảm xúc của những người xung quanh. Bất cứ ai trong chúng ta đều có những lúc không kiềm chế được cảm xúc và rơi vào trạng thái tiêu cực. Nhưng điều ta cần làm là đối mặt và giải quyết chúng.
- Có những câu động viên sáo rỗng, hoặc hành động tích cực thái quá không đúng trường hợp.
- Bạn cố đưa ra một ví dụ tồi tệ hơn để đối phương thấy tình trạng của họ không xấu như tưởng tượng, rằng họ đang làm quá vấn đề chứ không có gì nghiêm trọng.
Những biểu hiện của tích cực độc hại xuất hiện ngày càng thường xuyên thì tình trạng sức khỏe tinh thần của đối tượng càng không ổn định. Việc khích lệ bản thân, hoặc tạm thời trốn tránh những cảm xúc tiêu cực không phải là chuyện xấu. Bởi vì đôi lúc chúng ta cần thời gian để sắp xếp lại cảm xúc và suy nghĩ trước khi đối diện với khó khăn. Tuy nhiên việc thường xuyên ép buộc bản thân phải tích cực sẽ gây ra phản ứng ngược.
Ảnh hưởng của tích cực độc hại đến đời sống
Sự tích cực độc hại nếu kéo dài sẽ ảnh hưởng đến tinh thần và cuộc sống của chúng ta, khiến ta trở nên vô cảm với nỗi đau của người khác, và đánh mất những mối quan hệ quan trọng. Sự tích cực độc hại cũng khiến ta không dám đối mặt với những cảm xúc thật, không có dũng khí đối diện và vượt qua chúng. Đến một lúc nào đó, khi những cảm xúc không thể kiếm chế được nữa, chúng sẽ nhanh chóng bùng nổ.
1. Khiến bản thân trở nên hèn nhát và yếu đuối
Một số người cho rằng việc thừa nhận bản thân đang cảm thấy vô cùng tồi tệ, chất chứa nhiều suy nghĩ tiêu cực là hành vi của những người hèn nhát và yếu đuối. Vì thế, họ luôn thể hiện bản thân rất lạc quan, cố gắng phớt lờ những cảm xúc không tích cực chỉ để lừa dối mình và người khác. Tuy nhiên, chính hành vi này lại khiến tinh thần của họ ngày càng bất ổn hơn, cũng như khiến họ yếu đuối và dễ tổn thương hơn.
Không nên ép buộc bản thân phải vui vẻ và hạnh phúc khi bạn cảm thấy không ổn. Việc im lặng và cố gắng chôn giấu những điều không tốt chỉ khiến vấn đề ngày càng trầm trọng, chứ không phải là một cách giải quyết vấn đề tối ưu. Tích cực độc hại mang đến một niềm tin giả tạo về việc bạn có thể làm cái này, có thể làm cái kia, có thể gạt bỏ mọi ưu phiền ra khỏi cuộc sống. Nhưng thực tế, bạn chỉ đang trốn tránh mà thôi.
2. Phớt lờ cảm xúc thực sự
Thể hiện cảm xúc bằng lời nói và thái độ là nhu cầu bình thường của con người. Thể hiện cảm xúc một cách đúng chỗ có thể giúp chúng kiểm soát tâm trạng và sức khỏe tâm thần một cách tốt hơn, hạn chế sự lo lắng và căng thẳng. Việc kiềm chế cảm xúc quá đà giống như cố gắng bom căng một quả bóng đã đến cực hạn, đến một lúc nào đó quả bóng sẽ phát nổ, tựa như việc cảm xúc của chúng ta cũng sẽ bùng nổ.
Việc phớt lờ cảm xúc thường xuyên khiến chúng ta từ bỏ những trải nghiệm tiêu cực, điều vô cùng cần thiết trong cuộc sống. Không ai trong chúng ta là không phạm sai lầm. Những trải nghiệm tiêu cực và không tốt đẹp ấy sẽ là bài học để ta cải thiện bản thân, học hỏi từ sai lầm, và rèn luyện khả năng ứng phó với vấn đề một cách tốt hơn. Nếu cuộc sống chỉ toàn những điều tích cực, chúng ta sẽ rất dễ cảm thấy bối rối và hụt hẫng khi gặp khó khăn.
Ngoài ra phớt lờ cảm xúc đích thực còn làm tăng nguy cơ gây ra các bệnh tim mạch và hô hấp. Lý do là vì những cảm xúc tiêu cực bị dồn nén và chất chứa làm ảnh hưởng đến cơ thể, từ đó gây bệnh. Một số phương tiện truyền thông đại chúng cũng thường đẩy mạnh tầm quan trọng của những cảm xúc tích cực, mà không chú ý đến trường hợp cụ thể. Điều này khiến mọi người có xu hướng phớt lờ cảm xúc tiêu cực, và không có khả năng giải quyết rắc rối.
3. Mất đi sự đồng cảm với người khác
Việc phủ định những cảm xúc tiêu cực, liên tục động viên những người xung quanh rằng mọi chuyện không tồi tệ đến thế, rằng hãy vui tươi và suy nghĩ tích cực hơn bất chấp mọi hoàn cảnh là một sự thiếu tinh tế và vô cảm đến mức đáng sợ. Tích cực độc hại khiến chúng ta giả tạo với chính bản thân mình và những người xung quanh. Khi khuyên nhủ người khác, bận thực tế không hề suy nghĩ tích cực, mà chỉ cố tình phớt lờ những điều không tốt đẹp mà thôi.
Việc mất đi sự đồng cảm khiến bạn bỏ qua cảm xúc của những người xung quanh. Đôi khi những lời nói động viên, những câu nói tích cực đầy sáo rỗng cũng không khiến người khác cảm thấy tốt hơn bằng một cái ôm, hay việc im lặng ngồi bên cạnh để chia sẻ nỗi buồn. Sự tích cực độc hại khiến chúng ta quên mất sự đồng cảm cần thiết, và ngày càng xa cách những người thân quen.
Một thực tế rất rõ ràng là không ai ưa thích một kẻ lạc quan quá mức cần thiết, luôn nhìn đời bằng đôi mắt màu hồng, và thể hiện thái độ bình tĩnh cùng những lời động viên sáo rỗng trong tình huống đau buồn. Đây chính là sự vô cảm, và đôi khi mang tính không tôn trọng người khác. Những người cung quanh sẽ cảm thấy khó chịu, và dần lánh xa những người thể hiện sự tích cực độc hại.
Làm sao để đối phó với sự tích cực độc hại?
Việc đối phó với sự tích cực độc hại sẽ khác biệt, tùy vào việc bạn là kẻ thể hiện sự tích cực, hay là người đang chịu ảnh hưởng từ người khác. Dù có nằm trong trường hợp nào, điều đầu tiên bạn cần quan tâm là nhận ra lời nói, hành vi, suy nghĩ của mình có đang chịu tác động của sự tích cực không lành mạnh này hay không. Hay người đang an ủi bạn có đang thật lòng, hay học chỉ thể hiện sự tích cực đầy sáo rỗng.
- Nhận ra sự tích cực độc hại: Khi chúng ta nhận ra mình đang có những suy nghĩ và hành vi thể hiện sự tích cực độc hại, bước đầu tiên để vượt qua là thừa nhận cảm xúc của bản thân. Hãy chấp nhận rằng những cảm xúc tiêu cực, những phiền não và khó khăn là một điều hết sức tự nhiên, là một phần cuộc sống. Điều chúng ta cần làm là đối diện, chứ không phải liên tục phủ nhận, sợ hãi hay chống lại chúng.
- Mạnh mẽ đối diện với thực tế: Tích cực độc hại khiến ta tự giam mình trong những bức tường an toàn, né tránh những cảm xúc chân thật và bỏ quên thực tế cuộc sống. Do đó chỉ khi chấp nhận những cảm xúc thật sự, và dần dần từ bỏ chúng, bạn mới có thể mạnh mẽ hơn để đối mặt với thực tế. Điều này cũng giúp tâm lý và tinh thần của bạn mạnh mẽ hơn, giúp bạn hoàn thiện bản thân và tiến đến việc điều chỉnh cảm xúc.
- Bỏ qua những lời sáo rỗng: Bạn không nên chú ý đến những người có xu hướng phủ định cảm xúc đau buồn, mệt mỏi, khó chịu của bạn bằng những lời bỡn cợt, những câu động viên sáo rỗng, hoặc những lời vô thưởng vô phạt không mang tính xây dựng hay ửng hộ. Càng để ý và nghĩ về chúng, bạn sẽ càng huyễn hoặc bản thân trong sự tích cực giả tạo, không thể nhìn nhận vấn đề một cách chính xác, né tránh cảm xúc, và mất khả năng đối mặt với khó khăn.
- Học cách đứng lên từ thất bại và tiêu cực: Những cảm xúc tiêu cực hay đau khổ sẽ mang đến những ý nghĩa nhất định trong cuộc sống, vì thế thay vì phủ định và tìm cách lãng tránh, hãy học hỏi và tìm kiếm ý nghĩa đằng sau những tình huống tiêu cực. Học cách đứng lên từ thất bại và tiêu cực để hoàn thiện bản thân một cách tốt hơn là cách hạn chế ảnh hưởng của tích cực độc hại tốt nhất.
- Quan tâm đến cảm nhận của bạn: Như đã nói ở trên, trong một số trường hợp, mạng xã hội hay các phương tiện truyền thông đại chúng có thể quá đề cao những trải nghiệm tích cực, và khuyên ta nên bỏ qua những điều tiêu cực bất chấp hoàn cảnh. Bạn hãy chú ý đến việc đọc những bài viết tích cực giả tạo như vậy có làm bạn cảm thấy tốt hơn, hay chúng khiến bạn trốn tránh và che giấu cảm xúc thật. Trong những trường hợp này, hãy cân nhắc đến việc hạn chế tiếp xúc với những thông tin như trên.
- Lắng nghe và chia sẻ: Nếu bạn là người lắng nghe, đôi khi sự im lặng đáng giá hơn những lời khuyên và thái độ tich cực giả tạo. Chúng ta chỉ cần đóng vai người nghe để chia sẻ và đồng cảm cùng bạn bè hay người thân. Còn nếu bạn là người đang chịu những cảm xúc tiêu cực, việc tâm sự cùng những người biết lắng nghe và thấu hiểu sẽ mang đến những trải nghiệm thật sự tích cực. Họ cũng có thể đưa ra những cái nhìn khách quan, và giúp bạn nhìn nhận mọi thứ theo một góc nhìn khác phù hợp hơn.
- Chia sẻ cảm xúc thật: Thay vì động viên bản thân và người khác bằng những câu nói vô tác dụng, bạn hãy chọn một cách tốt hơn để thể hiện cảm xúc. Khi trải qua một giai đoạn khó khăn, bạn có thể viết nhật ký hoặc trò chuyện với người thân và bạn bè để giảm bớt những suy nghĩ tiêu cực, và hướng đến những điều tốt đẹp hơn. Việc nói ra những điều đang suy nghĩ cho phép bản thân cảm nhận cảm xúc chân thật, chữa lành tâm hồn và giúp suy nghĩ thông suốt hơn.
Tích cực độc hại giống như một quả táo mọng nước tẩm độc, nhìn thì có vẻ rất ngon lành và tốt đẹp, nhưng lại mang chất độc chết người. Tích cực độc hại đề cao sự tích cực phi thực tế, mà bỏ qua những cảm xúc tiêu cực cần thiết trong cuộc sống. Con người ai cũng có những cảm xúc tiêu cực và tích cực để cân bằng cảm xúc. Cán cân cần sự cân bằng, vì thế dù quá nghiêng về bên nào thì cũng mang đến những ảnh hưởng xấu.
Ám ảnh phải luôn vui vẻ, yêu đời, và nhìn nhận mọi thứ dưới góc nhìn tích cực không chỉ không giúp chúng ta thoải mái hơn, mà còn khiến những cảm xúc tiêu cực ngày càng dồn nén. Khi bạn chọc thủng một quả bóng bơm căng, nó sẽ nổ tung. Tương tự, nếu những cảm xúc tiêu cực không được giải phóng đúng lúc, đúng cách thì một ngày nào đó, chúng cũng sẽ nổ tung hệt như bong bóng.
Có lẽ bạn quan tâm:
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!