Trẻ 4 tuổi chưa biết nói khiến nhiều phụ huynh hoang mang

Trẻ 4 tuổi chưa biết nói là dấu hiệu đáng lo ngại bởi đây không chỉ là tình trạng chậm nói đơn thuần mà nó có thể là dấu hiệu cảnh báo về một vấn đề bất thường nào đó cần được can thiệp sớm. Chậm nói kéo dài khiến cho trẻ nhỏ mất dần sự tự tin, suy giảm khả năng giao tiếp và khó có thể hòa nhập, kết nối tốt với mọi người xung quanh từ đó làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.  

Vì sao trẻ 4 tuổi vẫn chưa biết nói?

Mặc dù mỗi đứa trẻ sẽ có tốc độ phát triển ngôn ngữ khác nhau nhưng theo nhiều nghiên cứu và các cuộc khảo sát thực tế, các nhà khoa học cũng đã đề ra được cột mốc phát triển chung của trẻ nhỏ theo từng giai đoạn, độ tuổi khác nhau. Theo đó, trẻ từ 3 đến 6 tháng tuổi đã có thể nhận biết các âm thanh và tương tác bằng ánh mắt khi được giao tiếp.

Trẻ khoảng 2 tuổi đã có thể nói được khoảng 25 từ đơn giản và gọi tên các đồ vật xung quanh. Trẻ được từ 3 đến 4 tuổi đã có thể phát triển vốn từ đa dạng hơn và nói được những cụm từ, những câu phức tạp, biết cách kiểm soát lời nói và sử dụng từ ngữ đúng hoàn cảnh.

Thế nhưng, trong thực tế vẫn có không ít các trường hợp trẻ chậm nói, không đạt được mốc phát triển chung của trẻ theo từng độ tuổi khác nhau. Có những trẻ 2 tuổi nhưng chỉ nói được một vài từ cơ bản hoặc thậm chí không nói gì. Nhưng nếu trẻ vẫn có thể tương tác phi ngôn ngữ và nghe hiểu rõ về các yêu cầu, mệnh lệnh, lời nói của mọi người xung quanh thì đây có thể chỉ là tình trạng trẻ chậm nói đơn thuần và có thể dễ dàng cải thiện theo thời gian.

Tuy nhiên, đối với những trẻ 4 tuổi vẫn chưa biết nói thì đây không chỉ là sự chậm nói thông thường mà có thể là sự ảnh hưởng từ một số vấn đề sức khỏe nghiêm trọng nào đó. Nếu các bậc phụ huynh không quan tâm và kịp thời can thiệp cho trẻ thì tình trạng này sẽ kéo dài khiến trẻ phải đối diện với nhiều khó khăn trong việc giao tiếp, học tập, tương tác xã hội.

Theo đó, các chuyên gia  nhận thấy trẻ 4 tuổi chậm nói, chưa biết nói có thể đến từ rất nhiều các nguyên nhân khác nhau. Tùy vào các yếu tố ảnh hưởng mà việc can thiệp và điều trị của trẻ cũng có phần khác nhau.

Chính vì thế, việc đầu tiên cần làm đối với trẻ 4 tuổi chưa biết nói đó chính là cho trẻ tiến hành thăm khám và tìm ra nguyên nhân tác động đến khả năng phát triển ngôn ngữ của trẻ. Cụ thể một số lý do thường được nhắc đến như sau:

• Trẻ chậm nói lâu ngày không cải thiện tốt có thể do những khiếm khuyết và trở ngại liên quan đến hoạt động, chức năng của các bộ phận phát âm như lưỡi, môi, miệng, hàm, thanh quản,….Những trẻ bị sứt môi, hở hàm ếch, dính thắng lưỡi,…sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong việc phát ra các âm thanh, nhiều trẻ không thể nói hoặc nói không rõ, nói ngọng.
• Khiếm thính cũng được xem là một trong các nguyên nhân phổ biến có thể khiến cho nhiều trẻ tuy đã 4 tuổi nhưng vẫn chưa biết nói, chưa thể giao tiếp hiệu quả. Theo chia sẻ của các chuyên gia thì trẻ nhỏ hình thành và phát triển ngôn ngữ dựa trên nhiều giác quan khác nhau và thính giác là một trong các yếu tố quan trọng. Nếu trẻ không thể nghe được những âm thanh, giọng nói bên ngoài thì khó có thể ghi nhớ và bắt chước ngôn ngữ đó nên khả năng nói, sử dụng ngôn ngữ của trẻ sẽ bị yếu kém hơn so với thông thường.
• Trẻ 4 tuổi vẫn chưa biết nói đôi khi cũng là do sự nuông chiều của các bậc phụ huynh. Nhiều ba mẹ vì quá thương con nên luôn muốn bảo bọc, chở che, thậm chí họ còn có quan điểm “chậm đi thì đói, chậm nói thì giàu”. Nhiều gia đình luôn có xu hướng đáp ứng ngay các mong muốn của trẻ khi thấy trẻ có dấu hiệu quấy khóc, ăn vạ. Điều này khiến trẻ tự mặc định về việc bản thân không cần nói, không cần giao tiếp vẫn có thể được thực hiện tốt các yêu cầu nên trẻ không có cố gắng trong việc tập nói. Hoặc ngược lại, sự vô tâm, thờ ơ của các bậc phụ huynh cũng có thể khiến cho nhiều trẻ cảm thấy cô đơn, trống vắng và buồn tủi, khiến trẻ không có cơ hội để giao tiếp, phát triển bản thân.
• Thói quen sử dụng điện thoại, tivi, iPad quá nhiều cũng là một trong các lý do thường gặp khiến cho nhiều trẻ chậm nói. Đặc biệt là với thời đại công nghệ hiện nay, trẻ nhỏ có thể được tiếp xúc từ rất sớm với các thiết bị hiện đại và lạm dụng nó quá nhiều. Việc để trẻ liên tục dán mắt vào màn hình điện thoại sẽ khiến cho nhu cầu được  kết nối, giao tiếp trực tiếp bị suy giảm đáng kể, từ đó làm cho trẻ chậm nói.
• Một số trường hợp trẻ chậm nói có thể liên quan đến các tổn thương tinh thần đến từ các tai nạn nghiêm trọng, sự ra đi đột ngột của người thân, gia đình ly tán khiến trẻ bị sốc tâm lý và khó phát triển toàn diện về mặt ngôn ngữ.
• Chế độ dinh dưỡng cũng là một trong các lý do hàng đầu gây nên sự hạn chế về khả năng ngôn ngữ ở trẻ. Nếu ngay từ trong bụng mẹ hoặc những năm tháng đầu đời trẻ không được cung cấp đầy đủ dưỡng chất, thiết hụt vitamin, khoáng chất, Acid Folic thì nhiều khả năng trẻ sẽ bị chậm nói.
• Tự kỷ, chậm phát triển có thể khiến cho  trẻ 4 tuổi không thể sử dụng ngôn ngữ linh hoạt hoặc thậm chí không thể nói được. Tự kỷ  là một chứng rối loạn phát triển thần kinh nguy hiểm với đặc trưng là sự khiếm khuyết về giao tiếp, hành vi, khả năng tương tác xã hội. Phần lớn trẻ tự kỷ đều chậm nói, khó khăn trong việc sử dụng lời nói để giao tiếp và có xu hướng sống thu mình, tách biệt với xã hội.

Đối với những trẻ 4 tuổi vẫn chưa biết nói thì cần được quan tâm và kịp thời thăm khám bởi đây là dấu hiệu cảnh báo về một số vấn đề sức khỏe nghiêm trọng cần được can thiệp sớm. Nếu trẻ nhỏ có biểu hiện chậm nói, khi được 4 tuổi nhưng vẫn chưa thể sử dụng được các từ, các cụm từ đơn giản hoặc không nói được câu hoàn chỉnh thì các bậc phụ huynh cũng nên cân nhắc đưa trẻ đến thăm khám tại các cơ sở chuyên khoa uy tín, chất lượng để được chẩn đoán chính xác hơn.

Tùy vào nguyên nhân khiến trẻ bị chậm nói mà các bác sĩ, chuyên gia sẽ cân nhắc đưa ra biện pháp khắc phục phù hợp nhất, hỗ trợ trẻ nhỏ phát triển ngôn ngữ hiệu quả, giao tiếp linh hoạt, tự tin hơn. Gia đình cần kết hợp chặt chẽ với bác sĩ chuyên khoa để có thể hỗ trợ và đồng hành cùng trẻ, giúp trẻ vượt qua những trở ngại về ngôn ngữ để phát triển bản thân toàn diện hơn.

Trẻ 4 tuổi chưa nói có nguy hiểm không?

Như đã chia sẻ, trẻ 4 tuổi vẫn chưa nói được là một trong các tình trạng đáng lo ngại và cần được can thiệp sớm để tránh những ảnh hưởng tiêu cực đối với đời sống của trẻ nhỏ. Cũng bởi, ngôn ngữ, lời nói được xem là một trong các công cụ quan trọng và cần thiết đối với giao tiếp và cuộc sống của mỗi con người.

Chính vì thế, khi trẻ nhỏ không thể phát triển ngôn ngữ một cách ổn định thì nhiều khả năng trẻ sẽ phải đối diện với rất nhiều khó khăn, trở ngại về mặt giao tiếp, sinh hoạt, học tập. Trẻ nhỏ sẽ không biết cách diễn đạt lời nói của mình, khó có thể kết nối và giao tiếp tốt với mọi người xung quanh.

Thậm chí có nhiều trẻ thường xuyên bị cười chê, chọc ghẹo về khả  năng ăn nói yếu kém của mình nên dễ hình thành tâm lý tự ti, mặc cảm và e ngại việc gặp gỡ, trò chuyện với những người xung quanh. Một số trẻ có xu hướng thu mình, tránh né việc tiếp xúc với mọi người, lâu dần trở nên trầm cảm, lo lâu, suy sụp tinh thần nghiêm trọng.

Ngoài ra, những trẻ từ 4 tuổi trở lên đã bắt đầu đến tuổi đi học và nếu trẻ vẫn chưa biết nói, chưa thể giao tiếp tốt thì sẽ gặp nhiều sự trở ngại trong quá trình học tập, tương tác với thầy cô, bạn bè. Kết quả học tập của những đứa trẻ này sẽ thua kém so với các bạn đồng trang lứa. Mặt khác trẻ cũng khó có thể bắt đầu và duy trì một mối quan hệ lâu dài, bền chặt với những người xung quanh, có xu hướng bị tách biệt, xa lánh trong môi trường học tập.

Không chỉ thế, chậm nói còn khiến cho nhiều trẻ gặp khó khăn trong các hoạt động động sinh hoạt hàng ngày. Trẻ có thể không hiểu và không thực hiện được theo các hướng dẫn, chỉ dạy của ba mẹ, người thân.

Bên cạnh đó, khi không thể diễn đạt các mong muốn, suy nghĩ của bản thân bằng lời nói sẽ kiến cho những người bên cạnh không thể hiểu được điều trẻ đang muốn truyền đạt. Điều  này khiến cho nhiều trẻ bị dồn nén về cảm xúc, dễ xuất hiện sự cáu gắt, giận dữ, không thể kiểm soát được hành vi của bản thân.

Nhìn chung, tình trạng chậm nói khi diễn ra ở trẻ 4 tuổi sẽ làm suy giảm nghiêm trọng về chất lượng cuộc sống của trẻ nhỏ và gây nên nhiều hệ lụy nguy hiểm về sau nếu không được can thiệp, khắc phục tốt. Do đó, các bậc phụ huynh cần phải thực sự chú ý và tạo điều kiện cho trẻ thăm khám kịp thời để giúp trẻ được hỗ trợ, kích thích ngôn ngữ một cách hiệu quả.

Phương pháp dạy trẻ 4 tuổi chưa biết nói hiệu quả

Trẻ 4 tuổi chưa biết nói là vấn đề đáng được quan tâm và cần phải có biện pháp can thiệp hiệu quả, nhanh chóng để giúp trẻ nhỏ phát triển tốt về ngôn ngữ, hòa nhập và giao tiếp cộng đồng hiệu quả hơn. Tùy thuộc vào nguyên nhân khiến trẻ bị chậm nói mà các chuyên gia sẽ cân nhắc để tư vấn áp dụng các biện pháp can thiệp khác nhau cho từng trẻ nhỏ.

Thông thường, đối với những tình trạng trẻ chậm nói đơn thuần sẽ được hỗ trợ phát triển ngôn ngữ tại nhà bằng những biện pháp đơn giản. Tuy nhiên, phần lớn những trẻ 4 tuổi chưa biết nói đều là do sự ảnh hưởng nghiêm trọng từ các vấn đề sức khỏe khác, vì thế quá trình cải thiện cần mất nhiều thời gian và công sức hơn.

Cụ thể, nếu trẻ chậm nói đến từ các nguyên nhân thực thể thì cần tiến hành áp dụng các bài tập nâng cao hoặc những biện pháp, công cụ hỗ trợ phát triển khả năng nghe, nói, phát âm của trẻ để giúp trẻ hình thành ngôn ngữ linh hoạt hơn. Hoặc nếu chậm nói do tự kỷ thì quá trình can thiệp sẽ trở nên phức tạp hơn, đòi hỏi kết hợp nhiều biện pháp như giáo dục chuyên biệt, trị liệu ngôn ngữ, trị liệu tâm lý,…để giúp trẻ phục hồi và nâng cao kỹ năng giao tiếp, hòa nhập cộng đồng.

Song song với các phương pháp hỗ trợ chuyên môn nêu trên thì trẻ 4 tuổi chậm nói vẫn rất cần sự hỗ trợ và đồng hành từ chính ba mẹ, những người thân trong gia đình. Để giúp trẻ dần cải thiện tốt khả năng sử dụng ngôn ngữ, phát triển lời nói hiệu quả thì các bậc phụ huynh cần áp dụng ngay các biện pháp sau:

• Dạy trẻ nói từ những điều nhỏ nhặt xoay quanh cuộc sống hàng ngày. Ví dụ hãy bắt đầu hướng dẫn cho trẻ gọi tên các đồ vật, con vật, màu sắc xung quanh để trẻ có thể gia tăng vốn từ vựng của mình.
• Thường xuyên trò chuyện, giao tiếp với con trẻ là biện pháp luôn được khuyến khích dành những trẻ chậm nói. Ba mẹ nên dành nhiều thời gian để tương tác trực tiếp với con, giúp con gia tăng vốn từ và khả năng biểu đạt bằng lời nói.
• Đọc sách, kể chuyện cho trẻ không chỉ giúp trẻ mở rộng thêm vốn từ mà còn gia tăng khả năng diễn đạt, nhận biết những sự vật, tình huống. Ba mẹ nên lựa chọn những quyển sách có nội dung đơn giản, hình ảnh minh họa sinh động để kích thích sự hứng thú đối với trẻ.
• Tạo cho trẻ nhiều cơ hội để được tham gia các hoạt động ngoài trời, trải nghiệm nhiều điều thú vị xoay quanh cuộc sống hàng ngày. Bằng cách này trẻ sẽ trở nên tự tin, hoạt bát và phát triển ngôn ngữ toàn diện hơn.
• Chú ý đến chế độ dinh dưỡng của trẻ, tăng cường bổ sung các thực phẩm giàu vitamin, khoáng chất, protein, Omega-3 có lợi cho sức khỏe. Đồng thời hạn chế các món ăn chứa nhiều gia vị, thực phẩm đóng hộp, có nhiều chất bảo quản độc hại.
• Quản lý tốt thời gian sử dụng điện thoại hoặc các thiết bị công nghệ của trẻ. Thay vào đó hãy tạo ra những công việc bổ ích như yêu cầu trẻ làm việc nhà, sắp xếp quần áo, tự vệ sinh cá nhân để gia tăng tính tự lập cho trẻ.

Trẻ 4 tuổi chưa biết nói gây nên nhiều sự trở ngại đối với quá trình phát triển toàn diện của trẻ, đặc biệt là khả năng giao tiếp, tương tác và kết nối với mọi người xung quanh. Chính vì thế, ba mẹ cần chú ý quan sát và kịp thời cho trẻ thăm khám, chẩn đoán tại các cơ sở chuyên khoa để có biện pháp can thiệp sớm, giúp trẻ cải thiện khả năng ngôn ngữ hiệu quả.

Có thể bạn quan tâm:

• Bài Test trẻ chậm nói giúp sớm phát hiện và kịp thời can thiệp
• Trẻ chậm phát triển ngôn ngữ: Nguyên nhân và Cách can thiệp
• Trẻ nói nhiều nhưng không rõ có bình thường không? Nên làm gì?