Trẻ chậm nói có ảnh hưởng đến sự phát triển trí tuệ không?

Trẻ chậm nói liệu có ảnh hưởng trí tuệ không là băn khoăn của rất nhiều bậc phụ huynh có con thuộc tình trạng này. Thực tế để giải đáp câu hỏi này còn phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố, đặc biệt là có liên quan đến nguyên nhân gây chậm nói. Dù vậy, can thiệp điều trị sớm đúng cách, đúng nguyên nhân vẫn là nguyên tắc hàng đầu để khắc phục các vấn đề bất thường của con hiệu quả.

Trẻ chậm nói liệu có gây ảnh hưởng đến trí tuệ không?

Thông thường ngay từ 1 tuổi trẻ đã bắt đầu bi bô nói chuyện, 2 tuổi đã có thể nói được 2- 3 từ liên tiếp, 3 tuổi đã có thể nói trôi chảy một câu ngắn và bắt đầu hỏi cha mẹ rất nhiều để tìm hiểu về thế giới xung quanh. Tất nhiên đây vẫn là những cột mốc thông thường trung bình, trẻ vẫn có thể phát triển nhanh hay chậm hơn rất nhiều, tùy thuộc vào môi trường sống xung quanh cùng một vài vấn đề tác động.

Trẻ chậm nói thường có tốc độ phát triển lời nói, ngôn ngữ chậm hơn cột mốc phát triển thông thường khoảng 1 năm. Nghĩa là khi một đứa trẻ đã nói được thành câu thì trẻ chậm nói bắt đầu bập bẹ vài từ nhưng cũng rất mơ hồ, nói không rõ ràng, người khác nghe không hiểu ý con muốn gì và con cũng rất khó để thể hiện các nhu cầu cá nhân.

Đồng thời do trẻ không có ngôn ngữ nên thường cũng kèm theo vấn đề khác, chẳng hạn như con thường lơ không tương tác với cha mẹ, không biết thực hiện các kỹ năng chăm sóc cá nhân đơn giản; tách biệt với mọi người; không hiểu được những hành vi cha mẹ hướng dẫn đơn giản. Bởi thế rất nhiều cha mẹ lo lắng rằng trẻ chậm nói liệu có ảnh hưởng trí tuệ không.

Thực tế, để giải đáp băn khoăn này không phải là điều dễ dàng vì còn phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố khác, đặc biệt là nguyên nhân gây chậm nói. Theo bác sĩ Nguyễn Thị Hồng Thê (Trưởng khoa nội nhi bệnh viện Nhi Đồng 2), muốn biết trẻ chậm nói liệu có ảnh hưởng trí tuệ không thì trước tiên cần phải xác định được chính xác vì sao trẻ lại bị chậm nói.

Theo các chuyên gia, trẻ chậm nói có thể chia làm hai nhóm chính là chậm nói đơn thuần và chậm nói có liên quan đến một số rối loạn thần kinh. Trong đó chậm nói đơn thuần thường liên quan đến các yếu tố tác động của môi trường như trẻ thiếu đi sự tương tác bình thường, trẻ không có cơ hội được giao tiếp hoặc cũng có thể do một số tổn thương thính giác hoặc cơ miệng khiến trẻ khó phát âm, khó tiếp nhận ngôn ngữ.

Trong khi đó, một yếu tố khác cũng có liên quan đến chậm nói chính là các dạng rối loạn thần kinh bẩm sinh, chẳng hạn như trẻ tự kỷ, trẻ chậm phát triển trí tuệ hay bại não. Các rối loạn thần kinh tác động đến khả năng học hỏi ngôn ngữ, nhận thức và khiến trẻ phát triển chậm trễ hơn nhóm trẻ bình thường rất nhiều.

Tuy nhiên trẻ chậm nói đơn thuần là vấn đề có tiên lượng khá tốt, có thể khắc phục được trong khi nếu liên quan đến tự kỷ hay chậm phát triển trí tuệ, khả năng điều trị hoàn toàn hầu như là bằng không. Đối với nhóm trẻ tự kỷ hay chậm phát triển trí tuệ thì khiếm khuyết về ngôn ngữ, lời nói hay giao tiếp hầu như là một phần đặc điểm không thể thiếu.

Trẻ chậm nói liệu có ảnh hưởng trí tuệ không một điều mà rất nhiều người nhầm lẫn, luôn cho rằng trẻ không biết nói sẽ không biết gì. Thực tế thì khi trẻ không nói được sẽ kèm theo con chậm hiểu ngôn ngữ, người khác nói gì con không hiểu, con cũng không nhận thức được các vấn đề xung quanh thì đó cũng là điều hiển nhiên. Tuy nhiên trẻ chỉ chậm về mặt nhận thức chứ chưa chắc đã kém về trí tuệ.

Theo các chuyên gia, trẻ chậm nói đơn thuần sau khi được can thiệp đúng cách sẽ hoàn toàn bắt nhịp kịp với bạn bè đồng trang lứa, trẻ có thể nói nhanh như sáo, chạy nhảy linh hoạt, học tập tiến bộ và phát triển diện về mọi mặt. Điều này cũng có nghĩa là trẻ chậm nói liệu có ảnh hưởng trí tuệ không thì đáp án sẽ là không nếu là chậm nói đơn thuần.

Dù vậy, có đến 90% trẻ tự kỷ và 100% trẻ chậm phát triển trí tuệ có biểu hiện chậm nói cũng sẽ kém về trí tuệ, đây là điều cũng khá hiển nhiên. Trẻ thiểu năng trí tuệ chỉ có chỉ số IQ dưới 70 và tự kỷ cũng kèm theo vấn đề này, do đó việc trẻ kém thông minh là điều khá chắc chắn. Đây cũng là lý do các nhóm trẻ đặc biệt hầu như phải sống phụ thuộc vào gia đình, không thể sống độc lập hay có công việc phù hợp.

Trẻ chậm nói có ảnh hưởng trí tuệ hay không thì đáp án cũng có thể là không, ngược lại trẻ còn là  thiên tài. Đây là trường hợp tự kỷ chức năng cao, chỉ chiếm khoảng 10% tuy nhiên có chỉ số IQ cực kỳ cao, thậm chí lên tới hơn 170. Nhóm trẻ này có thể có trí nhớ siêu phàm, có biệt tài đáng nể về toán học, vật lý, mỹ thuật hay âm nhạc. khiến người khác phải thán phục.

Các vấn đề liên quan đến phát triển trí tuệ ở trẻ chậm nói

Như đã nói, để biết liệu trẻ chậm nói liệu có ảnh hưởng trí tuệ không thì cần phụ thuộc vào nguyên nhân cuối cùng sau khi đã thực hiện đầy đủ các xét nghiệm kiểm tra. Tuy nhiên thường các dấu hiệu trẻ chậm nói có trí tuệ kém cũng được biểu hiện một cách khá rõ ràng, phụ huynh có thể thông qua đó sớm đưa trẻ đi thăm khám để có hướng can thiệp đúng cách.

Dưới đây là các vấn đề ở trẻ chậm nói có ảnh hưởng đến sự phát triển trí tuệ cần được quan tâm:

• Thường không phản ứng, tương tác khi cha mẹ gọi tên
• Từ chối giao tiếp bằng mắt, con hầu như không nhìn tập trung vào điều gì và cũng không nhìn vào mắt cha mẹ
• Khó tập trung vào điều gì, không ngồi yên, có thể kèm theo tăng động quá mức
• Chậm hiểu, cha mẹ hay giáo viên cần tốn rất nhiều thời gian nếu muốn hướng dẫn con làm một điều gì đó. Chẳng hạn trẻ bình thường có thể chỉ cần 1 tiết học để ghi nhớ được các con số nhưng với trẻ tự kỷ có thể phải mất 5 tiết học hoặc nhiều hơn nữa
• Trí nhớ kém, nhanh quên nếu không không được học tập, giáo dục tăng cường hằng ngày
• Hay ăn vạ, kích động, dễ la hét, có xu hướng bạo lực, kích động hay tấn công người khác, rất khó để kiểm soát cảm xúc
• Trẻ không biết và cũng không thực hiện các giao tiếp cử chỉ đơn giản như vẫy vay, tạm biệt, hôn gió.. dù đã được dạy rất nhiều
• Không thể hiểu được biểu cảm của người khác và cũng có xu hướng không có biểu cảm, thiếu sự đồng cảm, không biết biểu lộ cách chia sẻ cảm xúc với người khác
• Trẻ chậm nói ảnh hưởng trí tuệ không thì đáp án cũng có thể là có nếu trẻ không thể nào bắt chước được người khác, không thể tự thực hiện các hành vi chăm sóc cho bản thân dù đã lớn và đã được hướng dẫn nhiều lần
• Luôn có xu hướng tách biệt với xung quanh, không muốn kết bạn, thích chơi với đồ vật hơn là con người
• Thường xuyên có các hành vi lặp lại bất thường như liên tục vỗ tay, đi xoay vòng, nằm để chơi đồ chơi, bứt tóc, đập đầu vào tường mà không có lý do và cũng rất khó kiểm soát
• Giọng cười và tiếng khóc bất thường vì có tần số cao, xuất phát một cách đột ngột và không có nguyên nhân rõ ràng

Cần làm gì để tăng cường trí thông minh cho trẻ chậm nói

Dù do việc trẻ chậm nói có liên quan đến bất cứ nguyên nhân nào thì cũng đều cần nhanh chóng có biện pháp can thiệp sớm. Nhận thức chỉ là một phần của trí tuệ, tuy nhiên nhận thức khi quá quá hạn hẹp, trẻ tiếp thu kiến thức ở giai đoạn quá chậm so với bạn bè đồng trang lứa thì cũng sẽ gây ra rất nhiều ảnh hưởng đến quá trình phát triển về mọi mặt của con.

Một số vấn đề phụ huynh cần quan tâm thực hiện sớm cho trẻ để hạn chế các nguy cơ ảnh hưởng sau này như

• Muốn biết trẻ chậm nói ảnh hưởng trí tuệ không phụ huynh không nên tự đưa ra phán đoán mà cần nhanh chóng đưa con đến gặp bác sĩ, chuyên gia để kiểm tra thăm khám và có kết quả chính xác nhất
• Trẻ chậm nói có thể do rất nhiều nguyên nhân với tiên lượng khác nhau hoàn toàn, do đó cần phải đảm bảo điều trị đúng nguyên nhân. Chẳng hạn nếu trẻ bị điếc thì cần điều trị thính giác của trẻ hoạt động ổn định trở lại thì con sẽ có thể nghe được và nói chuyện ổn định trở lại
• Khắc phục tình trạng chậm nói là vấn đề cần quan tâm hàng đầu, bởi chỉ khi có ngôn ngữ, lời nói, khả năng giao tiếp thì con mới bắt đầu có thể tiếp thu nhận thức, thông tin, kiến thức hay các kỹ năng được người khác chỉ dạy
• Trao đổi và thực hiện đầy đủ các chỉ định của bác sĩ, chuyên gia trong suốt quá trình can thiệp điều trị, giáo dục để mang đến hiệu quả tốt nhất.
• Trẻ chậm nói ảnh hưởng trí tuệ không thì điều này cũng hoàn toàn có thể cải thiện nếu con sớm được can thiệp tăng cường giáo dục đúng cách. Tuy nhiên  giáo dục nâng cao nhận thức hay trí tuệ cho trẻ chậm nói cần mất một thời gian dài, không phải ngày 1 ngày 2 là có hiệu quả. Đặc biệt với nhóm trẻ tự kỷ hay trẻ chậm phát triển trí tuệ, cần phải thực sự đòi hỏi rất nhiều kiên nhẫn nếu muốn giáo dục hay giao tiếp với con. Do đó gia đình nên xem xét việc đưa trẻ đến các trung tâm giáo dục chuyên biệt chuyên về trẻ đặc biệt để có các chuyên gia hay giáo viên có chuyên môn để có hướng hỗ trợ con tốt nhất
• Trẻ chậm nói nên được bổ sung các kiến thức thực tế thay vì chỉ trên lý thuyết. Do đó gia đình đừng nên chỉ giữ trẻ trong nhà mà nên tăng cường cho trẻ tham gia các hoạt động tương tác với xã hội, với các bạn bè đồng trang lứa. Đây cũng là cách giúp trẻ đặc biệt sớm hòa nhập với cộng đồng, hạn chế nguy cơ bị cô lập khi đến tuổi đến trường
• Quan sát và phát hiện sớm những khả năng đặc biệt của trẻ, nhất là với trẻ tự kỷ. Gia đình nên dành thời gian phát triển tập trung những thế mạnh của con, tạo điều kiện để con phát triển tiềm lực, bù đắp qua những khiếm khuyết, từ đó có thể gia tăng khả năng độc lập ở tương lai

Trên đây là một số chia sẻ giúp giải đáp băn khoăn trẻ chậm nói ảnh hưởng trí tuệ không, hy vọng đã mang đến nhiều thông tin hữu ích cho những gia đình có con thuộc tình trạng này. Gia đình khi thấy con chậm nói cần dành nhiều thời gian bên con, áp dụng các biện pháp giáo tiếp tăng cường đúng cách, đặc biệt là đưa trẻ đi thăm khám để có hướng can thiệp phù hợp nhất.

Có thể bạn quan tâm:

• Mẹo chữa chậm nói bằng cá lóc theo dân gian có hiệu quả không?
• Cách dạy trẻ 2 tuổi chậm nói giúp bé sớm phát triển ngôn ngữ
• 6 Trung tâm dạy trẻ chậm nói ở Hà Nội chất lượng tốt nhất