Mối liên hệ giữa chứng mất ngủ và trầm cảm bạn nên biết

Mất ngủ và trầm cảm không chỉ là hai vấn đề sức khỏe có mối quan hệ nguyên nhân – kết quả với nhau mà chúng còn là yếu tố thúc đẩy lẫn nhau. Mất ngủ kéo dài sẽ sẽ khiến cho tình trạng trầm cảm càng trở nên nghiêm trọng, nguy cơ tái phát cao hơn và ngược lại. 

Mối liên hệ giữa chứng mất ngủ và trầm cảm

Mất ngủ và trầm cảm đều là hai chứng bệnh phổ biến hiện nay, chúng có thể khởi phát ở bất kì đối tượng nào, không phân biệt cụ thể về độ tuổi hay giới tính. Theo nhiều nghiên cứu nhận thấy, tình trạng mất ngủ kéo dài có thể xuất hiện bởi nhiều nguyên do khác nhau. Vấn đề này gây ảnh hưởng nhiều đối với người trưởng thành, nhất là những trường hợp người cao tuổi, phụ nữ mang thai, sau khi sinh con hoặc đang trong giai đoạn tiền mãn kinh, mãn kinh.

Mất ngủ là tình trạng khó ngủ, giấc ngủ chập chờn, dễ gặp ác mộng, thường xuyên tỉnh giấc lúc nửa đêm, thức dậy rất sớm nhưng không ngủ lại được và cơ thể luôn trong trạng thái mệt  mỏi, thiếu sức sống, đầu óc mộng mị, mơ hồ. Được biết, giấc ngủ là yếu tố rất quan trọng có thể củng cố và duy trì sức khỏe tinh thần lẫn thể chất. Khi chất lượng giấc ngủ không được đảm bảo và suy giảm đáng kể sẽ gây ra nhiều tác động xấu đối với sức khỏe và làm đảo lộn sinh hoạt hàng ngày của con người.

Trong một số nghiên cứu khoa học gần đây nhận thấy rằng, tình trạng mất ngủ kéo dài có liên quan mật thiết đối với những căn bệnh rối loạn tâm thần, đặc biệt là bệnh trầm cảm. Bệnh viện Tâm thần thành phố Hồ Chí Minh cũng đã cung cấp cụ thể về số liệu này, họ cho biết tình trạng mất ngủ mãn tính thường sẽ đi kèm với các bệnh lý nguy hiểm như trầm cảm, rối loạn lo âu,…

Ở những đối tượng thường xuyên bị mất ngủ sẽ có nguy cơ cao phát triển căn bệnh trầm cảm gấp 3 đến 4 lần so với người có giấc ngủ ổn định. Bên cạnh đó, dựa vào những thống kê từ các nghiên cứu nhận thấy rằng, hầu hết những người bị trầm cảm đều rơi vào trạng thái rối loạn giấc ngủ. Trong đó có khoảng 15% các trường hợp ngủ quá nhiều và có đến hơn 80% các người bệnh cảm thấy khó ngủ, ngủ không ngon giấc.

Từ đó các chuyên gia có thể khẳng định rằng, mất ngủ và trầm cảm là hai vấn đề sức khỏe có mối quan hệ mật thiết và thúc đẩy lẫn nhau. Tình trạng mất ngủ kéo dài dai dẳng sẽ làm cho các triệu chứng của bệnh trầm cảm gia tăng đáng kể, hơn thế nó còn là yếu tố khiến cho căn bệnh này có nhiều nguy cơ tái phát trầm trọng hơn, từ đó gây ra nhiều hậu quả nguy hiểm. Ngược lại nếu các triệu chứng bệnh trầm cảm không được điều trị kịp thời sẽ khiến cho người bệnh rơi vào trạng thái mất ngủ triền miên, lâu dần trở thành tình trạng mãn tính gây ảnh hưởng trực tiếp đối với sức khỏe và đời sống hàng ngày của họ.

Mối quan hệ chồng chéo này cũng là một trở ngại rất lớn đối với quá trình điều trị và cải thiện bệnh. Nhiều người bệnh rơi vào trạng thái tuyệt vọng, bế tắc và bắt đầu xuất hiện các hành vi tự làm tổn thương bản thân hoặc có ý định tự sát để giải thoát cho chính mình. Nếu không kịp thời phát hiện và ngăn chặn sẽ gây nên rất nhiều hậu quả nghiêm trọng, thậm chí là cướp đi tính mạng của người bệnh.

Về mối quan hệ này các chuyên gia cũng đã lý giải rằng, mất ngủ là tình trạng có liên quan đến sự mất cân bằng các chất dẫn truyền thần kinh bên trong não bộ, nhất là serotonin. Chất này không chỉ giúp chi phối giấc ngủ mà còn hỗ trợ tốt đối với hoạt động tình dục, nhu động tiêu hóa, điều chỉnh cảm xúc và cảm giác thèm ăn. Vì thế, khi mất ngủ kéo dài thường sẽ kèm theo các chứng trầm cảm, rối loạn lo âu bởi vì sự suy giảm của nồng độ serotonin.

Bên cạnh đó, khi chất lượng giấc ngủ không được đảm bảo sẽ khiến cho các tế bào thần kinh bị rối loạn, gây nên sự mất cân bằng trong quá trình sản xuất hormone để điều chỉnh cảm xúc. Lâu dài các cảm xúc lo lắng, bất an, buồn bã, chán nản sẽ kéo dài gây nên chứng trầm cảm hoặc nhiều bệnh rối loạn tâm thần khác.

Ngoài ra, chứng trầm cảm cũng có thể là nguyên nhân gây nên tình trạng mất ngủ kéo dài. Người bệnh sẽ thường xuyên cảm thấy buồn rầu, tuyệt vọng, bi quan, suy nghĩ tiêu cực quá mức làm cho não bộ bị kích thích liên tục, điều này sẽ làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến giấc ngủ. Bệnh nhân có thể mất ngủ, trằn trọc không ngủ được, thường xuyên mơ thấy ác mộng hoặc tỉnh giấc rất sớm nhưng không ngủ lại được.

Mất ngủ kéo dài gây trầm cảm có nguy hiểm không?

Mất ngủ hiện nay không chỉ còn là vấn đề riêng của người trưởng thành hay các đối tượng người già cao tuổi mà chúng còn có thể xuất hiện ở trẻ em. Tình trạng này nếu kéo dài và không có biện pháp khắc phục phù hợp sẽ gây ra nhiều ảnh hưởng về sức khỏe, làm suy giảm chất lượng đời sống của con người. Mất ngủ triền miên sẽ khiến cho cơ thể luôn cảm thấy mệt mỏi, lờ đờ, thiếu sức sống, mất tập trung và không thể hoàn thành tốt bất kì công việc gì.

Bên cạnh đó, mất ngủ liên tục còn có thể gây ra rất nhiều hậu quả nghiêm trọng, đặc biệt là khi người bệnh điều khiển phương tiện giao thông, thiết bị máy móc. Mức độ nguy hiểm của tình trạng mất ngủ lại càng tăng cao nếu nó có kèm theo các triệu chứng của bệnh trầm cảm. Hai vấn đề sức khỏe này không chỉ có mối quan hệ nguyên nhân – kết quả mà chúng còn tương tác và thúc đẩy lẫn nhau.

Nếu tình trạng này không được can thiệp sớm sẽ gây ra rất nhiều hệ lụy nguy hiểm như:

• Các triệu chứng của trầm cảm sẽ chuyển biến nghiêm trọng hơn khi chứng mất ngủ liên tục kéo dài và ngược lại.
• Gia tăng khả năng gặp phải một số bệnh lý mãn tính khác như cao huyết áp, hội chứng ruột kích thích, tiểu đường, viêm xương khớp, rối loạn lipid máu,….
• Hiệu suất lao động bị giảm đáng kể, chất lượng học tập tụt dốc, rạn nứt các mối quan hệ, thiếu tự tin, không còn năng lượng hay hứng thú đối với các hoạt động bên ngoài.
• Tự cô lập bản thân và không muốn giao tiếp với bất kì ai.
• Hình thành các suy nghĩ bi quan, tiêu cực, thực hiện các hành vi tự làm tổn thương bản thân hoặc tự sát.
• Dễ kích động, nóng giận với những người xung quanh, phản ứng gay gắt một cách vô lý.
• Dễ rơi vào tình trạng lạm dụng các chất kích thích, chất gây nghiện như rượu bia, thuốc lá, ma túy,….
• Gia tăng áp lực và trở thành gánh nặng của gia đình, xã hội.

Nhìn chung, mất ngủ và trầm cảm không chỉ gây ảnh hưởng đến chính bản thân người bệnh mà còn có tác động xấu đến những người bên cạnh. Do đó, ngay khi nhận thấy các triệu chứng của bệnh bạn cần chủ động tiến hành thăm khám và điều trị tại các cơ sở, bệnh viện chuyên khoa để được cải thiện tốt tình trạng sức khỏe của bản thân.

Cách khắc phục tình trạng mất ngủ kéo dài và trầm cảm

Mất ngủ và trầm cảm nếu xuất hiện đồng thời cùng lúc sẽ làm gia tăng mức độ nghiêm trọng của bệnh, gây nên nhiều ảnh hưởng tiêu cực đối với sức khỏe và đời sống của bệnh nhân. Đồng thời tình trạng này cũng khiến cho quá trình điều trị gặp nhiều khó khăn và trở ngại hơn so với bình thường. Vì thế nhận thấy các triệu chứng mất ngủ có đi kèm với bệnh trầm cảm hoặc ngược lại bạn cần nhanh chóng tiến hành thăm khám và điều trị để ngăn chặn các hậu quả nguy hiểm.

Một số phương pháp có thể khắc phục và cải thiện tình trạng mất ngủ có kèm với chứng trầm cảm như:

1. Vệ sinh giấc ngủ

Để cải thiện tốt chất lượng giấc ngủ điều đầu tiên bạn cần làm là vệ sinh giấc ngủ đúng cách. Biện pháp này sẽ giúp ngăn chặn và làm thuyên giảm các yếu tố có thể tác động đến giấc ngủ của bạn, từ đó điều trị chứng mất ngủ hiệu quả và an toàn. Nếu bạn đang rơi vào trạng thái mất ngủ kéo dài thì có thể áp dụng một số biện pháp sau đây:

• Lựa chọn không gian ngủ thoải mái, thoáng mát, sạch sẽ, tránh tiếng ồn và điều chỉnh nhiệt độ, ánh sáng phòng phù hợp.
• Nên rèn luyện thói quen đi ngủ và thức dậy vào một khung giờ cố định trong ngày. Điều này sẽ giúp bạn nhịp sinh học ổn định và chất lượng. Chỉ cần bạn có thể duy trì thói quen này trong vài tuần (kể cả những ngày nghỉ) thì tình trạng khó ngủ cũng sẽ dần được cải thiện đáng kể.
• Không sử dụng điện thoại, xem tivi, laptop, chơi game trước khi đi ngủ. Cũng bởi những thiết bị này có nguồn ánh sáng xanh làm cho não bộ dễ bị kích thích, điều này khiến bạn cảm thấy khó đi vào giấc ngủ.
• Không ngủ quá nhiều vào ban ngày, tốt nhất vào những giờ nghỉ trưa bạn chỉ nên chợp mắt khoảng từ 15 đến 30 phút.
• Không ăn tối quá trễ hoặc ăn chiều với những món ăn khó tiêu hóa, hạn chế sử dụng nhiều gia vị để nêm nếm món ăn. Điều này sẽ gây ảnh hưởng đến hoạt động của hệ tiêu hóa, làm cho giấc ngủ vào ban đêm của bạn không được duy trì.
• Hạn chế sử dụng các thức uống có cồn như rượu bia hoặc caffeine sau 12 giờ trưa.
• Nếu cảm thấy khó ngủ bạn có thể áp dụng một số liệu pháp hỗ trợ giấc ngủ như ngâm chân với nước ấm, ngồi thiền, massage, xoa bóp, nghe nhạc,….Tuyệt đối không được lạm dụng các thuốc an thần, thuốc ngủ khi chưa được sự chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.
• Nên dành khoảng 15 phút vào buổi sáng để tập luyện thể dục. Điều này sẽ giúp bạn tỉnh táo và nạp thêm nguồn năng lượng tích cực cho một ngày làm việc hiệu quả. Đồng thời việc vận động mỗi ngày cũng giúp bạn cảm thấy thoải mái, hạn chế các suy nghĩ tiêu cực, căng thẳng trong cuộc sống.

2. Trị liệu tâm lý

Trị liệu tâm lý cũng là một trong các phương pháp điều trị được nhiều chuyên gia áp dụng cho các trường hợp bị mất ngủ và trầm cảm. Đối với tình trạng mất ngủ có liên quan đến trầm cảm thì các nhà trị liệu thường ưu tiên áp dụng liệu pháp nhận thức và hành vi để cải thiện các triệu chứng của bệnh.

Phương pháp này chủ yếu sẽ sử dụng ngôn ngữ để trao đổi và khai thác thông tin từ bệnh nhân. Người bệnh cũng sẽ dần nhận thấy các triệu chứng, biểu hiện bất thường của bản thân, từ đó đưa ra các biện pháp khắc phục hiệu quả và phù hợp nhất.

Tâm lý trị liệu không chỉ hỗ trợ cải thiện tốt giấc ngủ cho người bệnh mà còn điều chỉnh về hành vi, nhận thức của họ để giúp họ dần thay đổi tích cực hơn. Qua quá trình trị liệu những người bệnh sẽ dần cảm thấy tự tin, thoải mái hơn, đồng thời giảm bớt các căng thẳng, mệt mỏi, suy nghĩ tiêu cực của bản thân.

Không những thế, sau quá trình điều trị các chuyên gia tâm lý còn hướng dẫn cho người bệnh cách kiểm soát cảm xúc của bản thân và những biện pháp thư giãn hiệu quả để giúp nâng cao chất lượng giấc ngủ. Đồng thời người bệnh cũng sẽ biết được cách đối mặt và vượt qua những khó khăn trong cuộc sống để hạn chế tối đa tình trạng tái phát về sau.

Một số ưu điểm của phương pháp trị liệu tâm lý trong quá trình cải thiện mất ngủ và trầm cảm như:

• Giải pháp hiệu quả, trị triệt để gốc rễ của bệnh.
• Hoàn toàn không có sự can thiệp của thuốc
• Không can thiệp đến cơ thể của bệnh nhân.
• Không để lại bất kì biến chứng nào sau trị liệu.
• Người bệnh sẽ được phục hồi sức khỏe tự nhiên.
• Bệnh nhân sẽ được tái định hướng về tư duy, có được mục đích sống rõ ràng hơn.

3. Điều trị bằng thuốc

Đối với những trường hợp bệnh nặng, các triệu chứng mất ngủ hoặc trầm cảm biểu hiện nghiêm trọng thì người bệnh cần phải được kiểm soát bằng một số loại thuốc. Nếu chứng mất ngủ xuất phát từ bệnh trầm cảm thì các chuyên gia có thể cân nhắc để kê đơn thuốc với một số loại như thuốc an thần, thuốc gây ngủ, thuốc chống trầm cảm,…

Các loại thuốc này tuy không có khả năng điều trị tận gốc nguyên nhân gây ra bệnh trầm cảm nhưng chúng sẽ giúp người bệnh khống chế được các triệu chứng khó chịu như buồn bã, chán nản, mệt mỏi, suy nghĩ tiêu cực, mất ngủ,….Một số loại thuốc thường được chỉ định sử dụng cho các trường hợp mất ngủ có kèm chứng trầm cảm như:

• Thuốc chống trầm cảm 3 vòng (Amitriptylin)
• Thuốc ngủ nhóm benzodiazepin (Diazepam)
• Thuốc tăng cường tuần hoàn não như Cavinton, Piracetam,…
• Thuốc ngủ thế hệ mới của nhóm Non-benzodiazepine điển hình như Zolpidem
• Thuốc điều chỉnh khí sắc có tác dụng gây ngủ như Oxcarbazepine, Gabapentin, Carbamazepin,…
• Các loại thuốc chống loạn thần có tác dụng gây ngủ như Chlorpromazine, Olanzapine, Haloperidol,…

Khi sử dụng các loại thuốc này sẽ giúp người bệnh cảm thấy dễ ngủ hơn, giấc ngủ cũng sẽ trọn vẹn, hạn chế được tình trạng gặp ác mộng, tỉnh giấc nhiều lần trong đêm. Tuy nhiên, các loại thuốc này có thể gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn. Vì thế người bệnh cần phải cẩn trọng trong việc sử dụng, tốt nhất là nên tuân thủ nghiêm ngặt đúng theo các chỉ định dùng thuốc của bác sĩ chuyên khoa, tuyệt đối không được lạm dụng thuốc quá nhiều sẽ gây ra nhiều hậu quả nguy hiểm, thậm chí có thể gây tử vong.

4. Thay đổi thói quen sinh hoạt

Bên cạnh những biện pháp điều trị nêu trên thì người bệnh cần phải nhanh chóng thay đổi lại thói quen sinh hoạt hàng ngày của mình. Những cứ duy trì các thói quen xấu cũng sẽ làm gia tăng nguy cơ bị trầm cảm, mất ngủ và làm cho các triệu chứng bệnh trở nên nghiêm trọng hơn.

Vì thế, các chuyên gia luôn khuyến khích người bệnh cần phải điều chỉnh lại lối sống của bản thân, ăn uống khoa học và lành mạnh hơn để hỗ trợ tốt cho quá trình điều trị bệnh. Cụ thể như sau:

• Vận động thường xuyên: Các chuyên gia cho biết rằng thói quen vận động, tập luyện thể dục mỗi ngày sẽ giúp cho cơ thể sản sinh ra nhiều hormone tạo hạnh phúc, từ đó đẩy lùi được các cảm giác buồn chán, tuyệt vọng, bi quan. Hơn thế, việc vận động thường xuyên sẽ giúp gia tăng sức đề kháng cho cơ thể, dung nạp lại nguồn năng lượng đã tiêu hao. Người bệnh nên dành ra khoảng 20 đến 30 phút mỗi ngày để tập luyện các bài tập đơn giản như đi bộ, chạy bộ, yoga, ngồi thiền, bơi lội, đạp xe đạp,….
• Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh: Việc lựa chọn thực đơn ăn uống hàng ngày cũng đóng vai trò quan trọng đối với sức khỏe và giấc ngủ của con người. Bạn nên chọn những thực phẩm tươi ngon và giàu chất dinh dưỡng, đồng thời hạn chế các món ăn khó tiêu vào buổi chiều muộn. Khi nấu ăn cũng nên gia giảm các loại gia vị để tránh gây nên những ảnh hưởng tiêu cực cho sức khỏe.
• Sắp xếp thời gian hợp lý: Làm việc, học tập quá sức cũng là một trong các nguyên nhân có thể gây nên tình trạng mất ngủ có kèm theo chứng trầm cảm. Vì thế, người bệnh nên nhanh chóng thay đổi thói quen sinh hoạt, dành thời gian để nghỉ ngơi, thư giãn hợp lý. Tốt nhất bạn nên lên kế hoạch cụ thể cho từng ngày, từng tuần để làm việc hiệu quả hơn. Vào những thời gian rảnh bạn cũng nên áp dụng một số biện pháp thư giãn đầu óc như đọc sách, nghe nhạc, xem phim hài, thiền, yoga, nấu ăn,…
• Cởi mở hơn trong việc giao tiếp, chia sẻ khó khăn: Để hạn chế được các áp lực, căng thẳng kéo dài bạn nên học cách chia sẻ và tâm sự những khó khăn với người thân bên cạnh. Việc có thể nói ra được các khúc mắc trong lòng sẽ giúp bạn cảm thấy thoải mái và dễ chịu hơn, nhờ đó mà các triệu chứng của trầm cảm cũng như tình trạng mất ngủ sẽ dần được biến mất.

Mất ngủ và trầm cảm là hai chứng bệnh phổ biến và có mối quan hệ vô cùng mật thiết với nhau. Khác với mất ngủ thông thường, tình trạng mất ngủ kèm theo chứng trầm cảm sẽ có mức độ nguy hiểm cao hơn, nhiều khả năng gây ra các hậu quả ảnh hưởng đến sức khỏe và tính mạng của người bệnh. Vì thế, bản thân bệnh nhân cần chủ động hơn trong việc thăm khám và tiến hành điều trị đúng theo phác đồ của bác sĩ để đảm bảo an toàn cho sức khỏe.

Tham khảo thêm:

• Bị rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm có chữa được không?
• Trầm cảm nặng có triệu chứng loạn thần có chữa được không?
• Chế độ dinh dưỡng và chăm sóc người bệnh trầm cảm đúng cách