Trầm cảm có mấy giai đoạn? Cách nhận biết

“Trầm cảm có mấy giai đoạn?” là câu hỏi vô cùng quan trọng, vì hiểu biết về các giai đoạn của căn bệnh này không chỉ giúp mọi người nhận diện rõ hơn tình trạng tâm lý của mình mà còn có thể giúp cá nhân hỗ trợ người khác một cách hiệu quả hơn. 

Bệnh trầm cảm là gì? Trầm cảm có mấy giai đoạn?

Trầm cảm là một rối loạn tâm thần phổ biến, ảnh hưởng đến khoảng 20 đến 25% dân số toàn cầu và có thể xảy ra ở bất kỳ độ tuổi hay giới tính nào. Nguyên nhân của bệnh thường phức tạp với các yếu tố nội sinh, tâm lý và môi trường. Khi mắc phải, người bệnh thường cảm thấy buồn chán, mệt mỏi, tuyệt vọng, dẫn đến thiếu hứng thú với cuộc sống cũng như khiến sức khỏe tổng thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, nó có thể làm giảm chất lượng cuộc sống và thậm chí dẫn đến tự sát.

Khoảng 80% người trên thế giới từng trải qua ít nhất một giai đoạn trầm cảm trong đời. 4 giai đoạn được phân chia dựa trên triệu chứng, mức độ và tần suất xuất hiện. Theo nghiên cứu, trầm cảm nhẹ thường biểu hiện qua các triệu chứng không quá nghiêm trọng, trong khi trầm cảm vừa và nặng có mức độ triệu chứng tăng dần và ảnh hưởng lớn đến cuộc sống hàng ngày. Mỗi giai đoạn cần được đánh giá kỹ lưỡng để xác định đúng và áp dụng phương pháp điều trị phù hợp, nhằm hỗ trợ người bệnh hiệu quả nhất.

1. Trầm cảm nhẹ

Trầm cảm nhẹ là giai đoạn đầu của chứng rối loạn tâm lý này, thường biểu hiện qua cảm xúc buồn bã và thiếu năng lượng nhưng chưa ảnh hưởng nghiêm trọng đến các hoạt động hàng ngày. Trong giai đoạn này, các triệu chứng vẫn còn mơ hồ và chỉ làm giảm hứng thú với một số hoạt động, người bệnh vẫn có khả năng duy trì các công việc cơ bản và mối quan hệ xã xung quanh.

Tuy nhiên, sự buồn chán có thể kéo dài vài ngày và đủ để làm ảnh hưởng đến sinh hoạt bình thường. Những dấu hiệu của trầm cảm nhẹ sau đây thường không được nhiều người chú ý, bao gồm:

• Cảm giác khó chịu, trở nên cáu gắt và tự ti
• Mất hứng thú với hoạt động yêu thích trước đây, kể cả đam mê
• Gặp khó khăn để duy trì sự tập trung, hay quên và thiếu động lực sống
• Tránh giao tiếp xã hội, kể cả với người thân
• Rối loạn giấc ngủ với biểu hiện buồn ngủ vào ban ngày và mất ngủ ban đêm
• Cảm giác mệt mỏi, thiếu năng lượng và thay đổi cảm giác thèm ăn.

Nếu các triệu chứng này kéo dài và ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày, người bệnh nên cân nhắc thăm khám để xác định tình trạng và tìm ra phương pháp hỗ trợ kịp thời.

2. Trầm cảm vừa

Khi trầm cảm nhẹ không được can thiệp kịp thời, nó có thể tiến triển thành trầm cảm vừa, với các triệu chứng trở nên rõ rệt và nghiêm trọng hơn. Trong giai đoạn này, người bệnh không chỉ cảm thấy buồn bã và thiếu năng lượng mà còn giảm khả năng làm việc và thực hiện các hoạt động hàng ngày. Sức khỏe tinh thần kém và cảm giác vô dụng thường xuyên xuất hiện, gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

Những người mắc trầm cảm vừa cũng thường cảm thấy lòng tự trọng bị tổn thương và trở nên nhạy cảm hơn. Bệnh nhân có thể cảm thấy lo lắng, hoảng sợ không rõ lý do và có xu hướng thu mình lại để tránh xa các hoạt động xã hội. Các triệu chứng này còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng chăm sóc bản thân và gia đình.

Nếu giai đoạn trầm cảm vừa diễn ra kéo dài từ 2 tháng – 1 năm có thể dẫn đến những khó khăn khác trong việc duy trì sự tập trung, ghi nhớ, ăn uống không điều độ và gây ra tình trạng mất ngủ.

3. Trầm cảm nặng

Trầm cảm nặng là giai đoạn nghiêm trọng nhất của bệnh trầm cảm, thường biểu hiện qua các triệu chứng cực kỳ nghiêm trọng, dẫn đến hành vi tự làm hại bản thân hoặc tự sát. Giai đoạn này có thể chia thành 2 loại: trầm cảm nặng không kèm theo triệu chứng loạn thần và trầm cảm nặng kèm theo loạn thần.

Ở giai đoạn này, các triệu chứng thể hiện rõ rệt và kéo dài ít nhất 14 ngày, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến các hoạt động hàng ngày cùng khả năng chăm sóc bản thân. Người bệnh thường có biểu hiện như:

• Có tâm trạng buồn bã, chán nản kéo dài thường xuyên
• Luôn có cảm giác vô dụng, mất tự tin trước mọi thứ
• Thực hiện hành vi tự làm tổn thương bản thân hoặc người khác
• Có nhiều suy nghĩ về cái chết và có ý định tự sát
• Bắt đầu thay đổi khẩu vị, mắc phải rối loạn giấc ngủ
• Dễ trở nên cáu gắt, lười vận động, luôn cảm thấy mệt mỏi
• Khả năng tập trung kém, khó đưa ra quyết định đúng đắn

4. Trầm cảm nặng có kèm theo loạn thần

Trầm cảm nặng có triệu chứng loạn thần (paranoid) là giai đoạn nghiêm trọng nhất của bệnh trầm cảm. Đây là tình trạng mà các triệu chứng trầm cảm nặng kèm theo các biểu hiện loạn thần như hoang tưởng và ảo giác.

Khoảng 20% bệnh nhân trầm cảm nặng có thể gặp phải các triệu chứng loạn thần. Tình trạng này có thể được chia thành 2 dạng chính: trầm cảm có triệu chứng loạn thần theo tâm trạng và trầm cảm có triệu chứng loạn thần không theo tâm trạng.

Giai đoạn trầm cảm nặng đi kèm loạn thần là cực kỳ nguy hiểm, bởi người bệnh có thể gặp các triệu chứng nghiêm trọng gây hậu quả nghiêm trọng như tự tử hay tự làm tổn thương bản thân.

Dưới đây là các triệu chứng đặc trưng của trầm cảm nặng có triệu chứng loạn thần:

• Hoang tưởng: Tin tưởng vào những điều phi thực tế như hoang tưởng tín ngưỡng, hoang tưởng về thảm họa.
• Ảo giác: Nghe thấy âm thanh lạ, nhìn thấy hình ảnh không có thật, tưởng tượng có tai nạn, hỏa hoạn, chiến tranh,…
• Cảm xúc tiêu cực: luôn mang tâm trạng buồn bã và chán nản kéo dài, đồng thời cảm thấy bản thân vô dụng và tội lỗi.
• Hành vi tự hại: Có ý định tự sát, thực hiện hành vi làm hại bản thân và những người xung quanh.
• Mất liên hệ với thực tế: Tránh xa mọi người kể cả người thân và không còn tham gia vào các hoạt động xã hội.

Nếu các triệu chứng trầm cảm nặng được điều trị hiệu quả, hoang tưởng cũng thường giảm bớt. Tuy nhiên, nếu tình trạng hoang tưởng vẫn tiếp tục dù trầm cảm đã được kiểm soát, các bác sĩ cần tiếp tục nghiên cứu, chẩn đoán để tìm ra nguyên nhân gốc rễ và điều chỉnh phương pháp điều trị thích hợp.

Hậu quả nghiêm trọng của bệnh trầm cảm

Trầm cảm là một bệnh tâm thần nghiêm trọng, nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, nó có thể dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng sau đây:

• Trầm cảm nhẹ thường biểu hiện qua cảm giác khó chịu, tức giận và tuyệt vọng. Những triệu chứng này tuy ít được chú ý, nhưng có thể gây ra mệt mỏi và đau nhức cơ thể.
• Trầm cảm vừa là giai đoạn khiến người bệnh dễ bị tổn thương, trở nên lo lắng thái quá, khả năng làm việc giảm sút ảnh hưởng đến tài chính. Đồng thời bệnh nhân có thể khó duy trì động lực sống và ổn định được cảm xúc để thực hiện hoạt động hàng ngày.
• Trầm cảm nặng là mức độ nghiêm trọng hơn khiến người bệnh dễ kích động, tự làm tổn thương bản thân và dẫn đến ý nghĩ tự sát.
• Trầm cảm nặng kèm theo loạn thần là mức độ nguy hiểm nhất, khi người bệnh thường xuyên hoang tưởng, ảo giác, từ đó dẫn đến thực hiện các hành động nguy hiểm đến tính mạng.

Về mặt tâm lý, người bệnh có thể mất hứng thú với những hoạt động từng yêu thích, cảm thấy mệt mỏi, lo lắng và nhận thấy bản thân không có giá trị. Mặt khác, sức khỏe người bệnh trầm cảm bị ảnh hưởng bởi rối loạn giấc ngủ, thay đổi cân nặng không rõ nguyên nhân và các triệu chứng đau đầu, đau bụng.

Cách chấm dứt trầm cảm hiệu quả, dễ áp dụng

Trầm cảm là một căn bệnh nghiêm trọng và việc điều trị hiệu quả để giảm thiểu những tổn thất mà vấn đề có thể gây ra cần được phân loại theo từng giai đoạn của bệnh:

1. Phương pháp điều trị chung

Điều trị trầm cảm đòi hỏi sự kết hợp nhiều phương pháp và theo dõi liên tục để đạt được kết quả tốt nhất. Sự can thiệp kịp thời và đúng cách sau đây có thể làm cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân:

• Thuốc: Các loại thuốc thường được kê đơn cho bệnh nhân trầm cảm bao gồm thuốc kháng trầm cảm như SSRIs (thuốc tăng serotonin), SNRIs (thuốc tăng norepinephrine và serotonin), thuốc kháng cholinergic. Việc sử dụng thuốc cần có sự theo dõi chặt chẽ của bác sĩ và tuân thủ đúng chỉ định để đạt hiệu quả tốt nhất.
• Tâm lý trị liệu: Các phương pháp trị liệu tâm lý như trị liệu hành vi nhận thức (CBT), trị liệu động lực học (PDT), trị liệu gia đình và nhóm có thể giúp bệnh nhân giải quyết vấn đề dứt điểm và quản lý cảm xúc hữu ích.
• Điều chỉnh lối sống: Bệnh nhân nên thay đổi lối sống trở nên lành mạnh hơn bằng cách ăn uống khoa học, tập thể dục đều đặn mỗi ngày, đảm bảo giấc ngủ chất lượng và tránh căng thẳng quá mức lên tâm trí. Những thay đổi này có thể cải thiện đáng kể tâm trạng và sức khỏe tổng thể của bệnh nhân.
• Tham gia các nhóm cộng đồng: Tham gia các hoạt động xã hội, câu lạc bộ, nhóm hỗ trợ cộng đồng có thể giúp bệnh nhân có được kết nối tốt hơn với xã hội và giảm cảm giác cô đơn do trầm cảm gây ra.

2. Điều trị theo từng giai đoạn

Điều trị trầm cảm không phải là một quy trình đơn giản mà thường đòi hỏi sự can thiệp dựa trên từng giai đoạn cụ thể sau đây:

• Giai đoạn trầm cảm nhẹ: Ở giai đoạn này, liệu pháp tâm lý như tư vấn, trị liệu hành vi nhận thức (CBT) có thể vừa đủ để cải thiện tình trạng. Đồng thời thay đổi lối sống lành mạnh kết hợp sử dụng thuốc an thần, chống trầm cảm nhẹ mang lại nhiều lợi ích cho việc điều trị.
• Giai đoạn trầm cảm vừa: Sự kết hợp giữa liệu pháp tâm lý và thuốc chống trầm cảm như SSRIs, SNRIs thường là lựa chọn hiệu quả trong điều trị trầm cảm. Các chuyên gia, bác sĩ sẽ theo dõi tình trạng bệnh nhân và điều chỉnh liều lượng thuốc khi cần. Trong một số trường hợp, thuốc ổn định tâm trạng có thể được thêm vào quá trình điều trị.

• Giai đoạn trầm cảm nặng: Khi trầm cảm đã trở nên nghiêm trọng, cần kết hợp liệu pháp tâm lý với thuốc chống trầm cảm liều cao. Ngoài ra, nhập viện, điều trị bằng liệu pháp ECT (sốc điện) và các kỹ thuật kích thích não khác có thể được cân nhắc nếu nguy cơ cao tự tử hoặc triệu chứng rất nghiêm trọng.
• Giai đoạn nặng kèm loạn thần: Điều trị này thường bao gồm thuốc chống trầm cảm kết hợp với thuốc an thần cùng thuốc giảm lo âu. Cùng với đó các liệu pháp kích thích não như rTMS (kích thích từ trường xuyên sọ) có thể được thử nghiệm.

Khi đã hiểu rõ trầm cảm có mấy giai đoạn, điều đó không chỉ giúp nâng cao nhận thức về vấn đề sức khỏe tâm thần mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc điều trị và xây dựng giải pháp cân bằng cuộc sống.

Có thể bạn quan tâm:

• Trầm cảm ở người bệnh ung thư: Nguyên nhân và cách phòng ngừa
• Nguy cơ tự sát do trầm cảm bạn nên cảnh giác
• Rối loạn trầm cảm dai dẳng là gì? Xử lý như thế nào?