Phẫu thuật kích thích não sâu (Deep Brain Stimulation) là gì?

Phẫu thuật kích thích não sâu (DBS) là minh chứng cho sự tiến bộ vượt bậc trong y học hiện đại. Với khả năng tác động chính xác, phương pháp này làm giảm triệu chứng và giúp người bệnh cải thiện đáng kể chất lượng sống. Đây thực sự là ánh sáng mới cho những ai đang chiến đấu với bệnh tật liên quan đến não bộ.

Phẫu thuật kích thích não sâu là gì?

Phẫu thuật kích thích não sâu (Deep Brain Stimulation – DBS) là phương pháp sử dụng dòng điện nhẹ, an toàn để tác động vào các khu vực sâu trong não nhằm kiểm soát hiệu quả triệu chứng của các bệnh lý thần kinh. Thủ thuật này đặc biệt hữu ích đối với người mắc bệnh Parkinson, rối loạn tâm thần cùng cơn đau mãn tính kéo dài.

Để thực hiện DBS, người bệnh cần trải qua một cuộc phẫu thuật nhỏ. Các bác sĩ sẽ đặt điện cực vào vùng não được xác định từ trước và kết nối với một thiết bị nhỏ nằm dưới da gần xương đòn. Khi thiết bị hoạt động, các xung điện sẽ trực tiếp tác động vào não để cải thiện chức năng và giảm triệu chứng bệnh.

Điểm đặc biệt của thủ thuật DBS là tính an toàn và khả năng điều chỉnh linh hoạt. Bệnh nhân có thể bật/tắt thiết bị khi cần thiết, trong khi bác sĩ dễ dàng điều chỉnh thông số để phù hợp với tình trạng của người bệnh.

Ai cần kích thích não sâu?

Phẫu thuật kích thích não sâu (DBS) là giải pháp quan trọng hỗ trợ cải thiện các triệu chứng như run không kiểm soát, cứng khớp, loạn trương lực khi thuốc không còn hiệu quả.

• Bệnh Parkinson luôn là trường hợp được hưởng lợi nhiều từ DBS. Phương pháp này hỗ trợ giảm run, cứng đờ và các triệu chứng vận động khác khi thuốc không còn đáp ứng tốt.
• Run vô căn là bệnh lý được chỉ định điều trị bằng DBS. Trong trường hợp run nghiêm trọng, DBS giúp người bệnh cải thiện khả năng thực hiện các hoạt động ăn uống, mặc quần áo thường ngày.
• Đối với rối loạn trương lực cơ, DBS là phương pháp đặc biệt hiệu quả khi thuốc không thể kiểm soát được tình trạng co cơ và tư thế bất thường của người bệnh.
• DBS còn được nghiên cứu áp dụng cho trầm cảm, rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD). Tuy nhiên, cần thêm thời gian để đánh giá rõ hơn về hiệu quả và lợi ích trong lĩnh vực tâm thần học.

Tại sao lại sử dụng DBS?

Điều đặc biệt ở DBS là khả năng giảm bớt triệu chứng mà thuốc không kiểm soát được. Từ bệnh Parkinson với những cơn run và cứng cơ, đến động kinh và rối loạn ám ảnh cưỡng chế, phương pháp này mở ra hy vọng cho những người bệnh nặng. Thậm chí, nhiều bệnh nhân có thể kết hợp hoặc thay thế thuốc để đạt hiệu quả điều trị tốt hơn.

Không chỉ cải thiện các triệu chứng, phẫu thuật kích thích não còn giúp nâng cao chất lượng cuộc sống. Triệu chứng được kiểm soát, bệnh nhân dễ dàng thực hiện các hoạt động hàng ngày và lấy lại sự tự tin. Đặc biệt, DBS ít gây tác dụng phụ nghiêm trọng hơn so với nhiều loại thuốc điều trị truyền thống.

Kích thích não sâu được chỉ định cho trường hợp nào?

Kích thích não sâu (DBS) được áp dụng cho những trường hợp mà thuốc không còn mang lại hiệu quả, đặc biệt ở các bệnh lý về vận động và tâm thần.

• Run vô căn gây khó khăn trong các hoạt động hàng ngày
• Động kinh kháng thuốc không thể kiểm soát bằng phương pháp điều trị thông thường
• Bệnh Parkinson với các triệu chứng nghiêm trọng như run, cứng cơ, chậm vận động
• Rối loạn trương lực cơ gây co thắt và tư thế bất thường
• Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) khi thuốc không còn hiệu quả

Ưu nhược điểm của kích thích não sâu (DBS)

Dù được đánh giá cao về tính hiệu quả, phương pháp này vẫn tiềm ẩn những rủi ro nhất định cần được cân nhắc kỹ lưỡng.

Ưu điểm

DBS đã chứng minh nhiều lợi ích vượt trội trong việc điều trị các bệnh lý phức tạp:

• Hiệu quả với bệnh nhân không đáp ứng tốt với thuốc, giúp kiểm soát triệu chứng ở các giai đoạn bệnh nặng
• Có khả năng điều chỉnh linh hoạt nhằm điều trị phù hợp cho từng cá nhân
• Góp phần cải thiện đáng kể chất lượng sống, mang lại hy vọng cho người bệnh và gia đình
• Phương pháp an toàn, đảo ngược bằng cách phẫu thuật loại bỏ thiết bị nếu không phù hợp
• Giảm liều lượng thuốc cần thiết, hạn chế các tác dụng phụ liên quan đến thuốc

Nhược điểm

DBS cũng đi kèm với một số rủi ro trong quá trình điều trị:

• Nguy cơ nhiễm trùng tại vị trí cấy thiết bị hoặc toàn thân
• Tăng khả năng xuất huyết não, đột quỵ trong quá trình phẫu thuật
• Có thể xảy ra sai lệch vị trí của các dây dẫn làm giảm hiệu quả điều trị
• Các thiết bị như dây dẫn, bộ phát xung có nguy cơ bị hỏng hóc theo thời gian
• Một số trường hợp gặp phản ứng không mong muốn với bộ tạo xung

Hơn nữa, bệnh nhân DBS có thể đối mặt với các biến chứng trong và sau phẫu thuật:

• Xuất hiện tình trạng trầm cảm, rối loạn cảm xúc
• Khó duy trì thăng bằng, dáng đi làm ảnh hưởng đến vận động
• Gặp các vấn đề về giọng nói, cử động không kiểm soát
• Tê bì, ngứa ran ở một số vùng trên cơ thể gây nên khó chịu
• Thay đổi chức năng não bất thường, làm giảm khả năng tập trung và ghi nhớ
• Co giật, đặc biệt khi thiết bị kích thích tác động đến vùng não nhạy cảm

Cần làm gì trước khi phẫu thuật kích thích não sâu?

Trước khi tiến hành, bác sĩ sẽ thảo luận kỹ lưỡng với bệnh nhân về ưu, nhược điểm và những rủi ro có thể gặp phải. Qua đó giúp người bệnh hiểu rõ liệu phương pháp này có phù hợp với tình trạng sức khỏe của mình hay không. Đồng thời, đánh giá khả năng thực hiện phẫu thuật thông qua kiểm tra và hình ảnh y khoa cần thiết.

Sau khi đã thống nhất thực hiện DBS, bệnh nhân cần trải qua các xét nghiệm chi tiết như chụp MRI, CT não. Những hình ảnh này giúp bác sĩ xác định vị trí đặt thiết bị tốt, đảm bảo hiệu quả cao nhất.

Lưu ý quan trọng khác trước phẫu thuật:

• Tạm ngừng thuốc: Trước khi phẫu thuật, bác sĩ sẽ yêu cầu ngừng sử dụng một số loại thuốc như thuốc làm loãng máu nhằm giảm nguy cơ chảy máu và các biến chứng liên quan.
• Chuẩn bị vệ sinh cá nhân: Bệnh nhân sẽ được hướng dẫn dùng sản phẩm làm sạch da, dầu gội đặc biệt đảm bảo vùng da tiếp xúc với thiết bị phẫu thuật luôn sạch sẽ.
• Nhịn ăn uống: Vì DBS là thủ thuật cần gây mê toàn thân, bệnh nhân sẽ phải nhịn ăn uống theo chỉ định. Cụ thể, thời gian nhịn ăn ít nhất 8 giờ và nhịn uống khoảng 2 giờ trước phẫu thuật giúp quá trình gây mê và phẫu thuật diễn ra suôn sẻ.
• Đánh giá nhận thức: Trước khi thực hiện, bác sĩ sẽ kiểm tra nhận thức của bệnh nhân để đảm bảo có khả năng hợp tác trong suốt quy trình. Việc này cũng giúp đánh giá nguy cơ gặp phải các vấn đề tâm lý sau phẫu thuật.

Quy trình thực hiện phẫu thuật kích thích não sâu

Phương pháp kích thích não sâu được thực hiện thông qua quy trình tiên tiến và an toàn, đảm bảo các mô não khỏe mạnh không bị tổn thương. Điểm đặc biệt của nó là sử dụng hệ thống điện cực, dây dẫn và máy phát xung để điều chỉnh các tín hiệu bất thường trong não. Nhờ đó, người bệnh phục hồi chức năng não bộ thật hiệu quả, lâu dài.

Quy trình thực hiện DBS yêu cầu sự chính xác cao và được hỗ trợ bởi các công nghệ y khoa hiện đại. Từ việc cấy ghép điện cực đến kết nối hệ thống dây dẫn, tất cả đều được thực hiện một cách cẩn thận dưới sự giám sát chặt chẽ của đội ngũ y bác sĩ. Điều này giúp đảm bảo an toàn và hạn chế rủi ro cho người bệnh.

Cấy ghép điện cực vào não

Bác sĩ sẽ cố định đầu bệnh nhân bằng khung chuyên dụng để giữ chắc trong suốt quá trình phẫu thuật. Sau đó, một lỗ nhỏ được khoan trên hộp sọ để đưa điện cực vào đúng vị trí đã được xác định từ trước. Người bệnh được yêu cầu thực hiện một số động tác để kiểm tra sự chính xác của điện cực trong quá trình phẫu thuật.

Điện cực này sẽ được kết nối với dây nối dài, giúp liên kết hệ thống điện tử sau này. Các chuyên gia sẽ kiểm tra lại lần nữa vị trí của điện cực để đảm bảo nó hoạt động ổn định. Khi hoàn thành, vùng phẫu thuật sẽ được khâu lại cẩn thận để bảo vệ và tránh nhiễm trùng.

Kết nối dây dẫn dưới da

Sau khi điện cực được cố định, bác sĩ sẽ luồn dây dẫn từ hộp sọ qua cổ, vai, đến vị trí máy phát xung. Dây dẫn được thiết kế với lớp cách điện đặc biệt để đảm bảo tín hiệu truyền tải ổn định mà không gây ảnh hưởng đến các mô xung quanh. Quá trình này được thực hiện tỉ mỉ nhằm tránh tổn thương các vùng da và mô dưới da.

Dây dẫn sẽ được đặt gọn gàng dưới da, tạo đường kết nối từ điện cực đến máy phát xung một cách liền mạch. Bác sĩ sẽ kiểm tra kỹ lưỡng sau khi hoàn tất để đảm bảo dây dẫn không bị lệch vị trí, tạo cảm giác khó chịu cho bệnh nhân. Việc này giúp hệ thống DBS hoạt động hiệu quả và an toàn trong thời gian dài.

Cấy máy phát xung

Trong bước cuối cùng, bác sĩ sẽ cấy máy phát xung vào một vị trí dưới da gần xương đòn. Một túi nhỏ được tạo ra dưới da để chứa máy phát xung, đảm bảo không gây bất tiện cho sinh hoạt của người bệnh. Máy phát xung sau đó được kết nối với dây dẫn để hoàn thiện toàn bộ hệ thống.

Sau khi máy phát xung được cố định, vết mổ sẽ được đóng lại cẩn thận. Lúc này bệnh nhân sẽ được theo dõi thêm để kiểm tra thông số hoạt động. Đây là giai đoạn cuối cùng giúp đảm bảo hệ thống DBS hoạt động hiệu quả trong việc điều chỉnh tín hiệu bất thường từ não bộ. Người bệnh có thể xuất viện sau một ngày nghỉ ngơi và theo dõi tại bệnh viện.

Cần làm gì sau khi phẫu thuật DBS?

Vài tuần sau phẫu thuật, bác sĩ sẽ tiến hành lập trình máy phát xung và điều chỉnh phù hợp với tình trạng của bệnh nhân. Quá trình này kéo dài từ 4 – 6 tháng để tìm ra cài đặt tốt nhất, đảm bảo thiết bị hoạt động hiệu quả. Trong thời gian này, người bệnh cần tuân thủ lịch tái khám để hỗ trợ điều chỉnh kịp thời.

Việc chăm sóc tại nhà sau khi xuất viện cũng nên được lưu ý gồm giữ vết mổ luôn sạch sẽ, khô ráo và tuân theo hướng dẫn cụ thể của bác sĩ về việc tắm rửa. Nếu nhận thấy dấu hiệu bất thường như sưng đỏ, chảy máu, sốt cao cần liên hệ ngay với bác sĩ để xử lý kịp thời.

Trong 2 tuần đầu tiên, việc nghỉ ngơi hoàn toàn là điều cần thiết để cơ thể phục hồi. Hạn chế mọi hoạt động kể cả các việc nhỏ nhặt như cúi người, giơ tay lên cao để tránh ảnh hưởng đến vùng phẫu thuật. Sau khoảng 4 – 6 tuần, bệnh nhân dần quay lại các hoạt động thường ngày nhưng vẫn cần lưu ý không vận động quá sức.

Để đảm bảo thiết bị hoạt động tốt, người bệnh cần làm quen với cách sử dụng máy phát xung. Thiết bị được lập trình để bật/tắt hoặc điều chỉnh nhỏ tại nhà thông qua điều khiển từ xa. Hãy sử dụng thiết bị theo đúng hướng dẫn và đảm bảo thay pin khi cần thiết để duy trì hiệu quả của quá trình điều trị.

Tác dụng lâu dài của phương pháp phẫu thuật DBS

Phẫu thuật kích thích não sâu mang lại hy vọng lớn cho người mắc Parkinson bởi nó làm giảm các triệu chứng như run, cứng cơ, chậm chạp, loạn động, đồng thời có thể giảm bớt liều lượng thuốc cần sử dụng. Nhiều bệnh nhân sau phẫu thuật đã cải thiện khả năng sinh hoạt như ăn uống và tự chăm sóc bản thân.

Những thay đổi tích cực kéo dài trong nhiều năm sau phẫu thuật. Các nghiên cứu cho thấy nhiều bệnh nhân vẫn duy trì sự cải thiện rõ rệt về vận động mặc dù trí nhớ, suy nghĩ hoặc tâm trạng bị ảnh hưởng ở một số người. Điều này khẳng định DBS không chỉ cải thiện chất lượng cuộc sống mà còn hỗ trợ lâu dài trong kiểm soát triệu chứng.

Tuy nhiên, phẫu thuật DBS không phải là giải pháp hoàn hảo cho bệnh Parkinson. Đây là bệnh lý tiến triển nên các triệu chứng khác như mất thăng bằng, tư thế xấu, sa sút trí tuệ vẫn xuất hiện theo thời gian. Dù vậy, DBS vẫn giúp giảm bớt gánh nặng, mang lại cơ hội sống tích cực hơn cho người bệnh.

Một số câu hỏi thường gặp về DBS

Phẫu thuật kích thích não sâu mang lại hy vọng cho nhiều bệnh nhân mắc các bệnh lý thần kinh khó kiểm soát. Tuy nhiên, để hiểu rõ hơn về phương pháp này, nhiều người có những thắc mắc cần được giải đáp cụ thể.

Câu 1: DBS có thể gây nghiện không?

Cho đến nay, chưa có bằng chứng nào chứng minh phẫu thuật DBS gây nghiện. Tuy nhiên, một số bệnh nhân cảm thấy mình phụ thuộc vào phương pháp này do sự cải thiện đáng kể mà nó mang lại cho chất lượng sống.

Câu 2: Phương pháp DBS có chữa khỏi hoàn toàn bệnh không?

DBS không phải là phương pháp chữa bệnh triệt để. Nó chỉ giúp giảm nhẹ các triệu chứng, trong khi phần lớn các bệnh lý liên quan kéo dài suốt đời và không thể chữa khỏi.

Câu 3: Tỷ lệ thành công của DBS là bao nhiêu?

Tỷ lệ thành công của DBS khá cao, đặc biệt đối với bệnh Parkinson và động kinh. Tuy nhiên, hiệu quả cụ thể còn tùy thuộc vào từng tình trạng bệnh của mỗi người. Với các ứng dụng mới đang được nghiên cứu, cần thêm thời gian để xác định tính hiệu quả.

Dù không phải là giải pháp phù hợp cho tất cả mọi người, phẫu thuật kích thích não sâu (DBS) đã và đang mang lại những kết quả tích cực trong điều trị các bệnh lý thần kinh. Nhờ vào phương pháp này, nhiều bệnh nhân có cơ hội sống trọn vẹn hơn, vượt qua giới hạn mà bệnh lý gây ra.

Có thể bạn quan tâm:

• Những ảnh hưởng của trầm cảm đến não bộ có thể bạn chưa biết
• Rối loạn ngôn ngữ sau tai biến điều trị như thế nào?
• Liệu pháp kích thích từ xuyên sọ chữa trầm cảm có hiệu quả?

Các nguồn tham khảo:

• https://my.clevelandclinic.org/health/treatments/21088-deep-brain-stimulation
• https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/deep-brain-stimulation/about/pac-20384562
• https://www.hopkinsmedicine.org/health/treatment-tests-and-therapies/deep-brain-stimulation