Rối loạn dạng cơ thể: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Rối loạn dạng cơ thể là một chứng rối loạn tâm thần phổ biến nhưng rất khó nhận biết. Đôi khi bản thân chúng ta đang mắc phải chứng bệnh này nhưng lại không thể phát hiện ra. Vậy đặc điểm của chứng rối loạn này như thế nào? Nguyên nhân gây bệnh và cách điều trị ra sao?

Rối loạn dạng cơ thể là gì?

Rối loạn dạng cơ thể là một chứng rối loạn tâm thần gây ra một hoặc rất nhiều các triệu chứng về cơ thể, tình trạng này còn có tên tiếng Anh là Somatoform Disorder. Căn bệnh này sẽ xảy ra khi một người cảm thấy lo lắng, sợ hãi quá mức về các biểu hiện của cơ thể. Ví dụ như mệt mỏi, đau nhức, chóng mặt,…

Một người mắc phải chứng rối loạn dạng cơ thể hoàn toàn không phải là đang cố ý giả bệnh. Các rối loạn thể chất hoặc những sự đau đớn về cơ thể là thực. Chúng có thể khởi phát từ một số nguyên nhân y khoa nào đó chưa thể xác định được chính xác. Vấn đề quan trọng nhất trong chứng rối loạn này đó chính là các hành vi mang tính cực đoan.

Người bệnh sẽ thường xuyên gặp phải các vấn đề về sức khỏe thể chất nhưng nó lại có nguồn gốc bắt đầu từ tinh thần. Nếu chỉ tiến hành khám sức khỏe thể chất thì rất khó có thể tìm ra được nguyên nhân thực thể gây ra bệnh. Chẳng hạn như người bệnh có thể xuất hiện các cơn đau bụng, nhức đầu dữ dội nhưng khi tiến hành thăm khám và thực hiện đầy đủ các xét nghiệm cần thiết cũng không tìm ra được điều bất thường.

Rối loạn dạng cơ thể là một bệnh khó đoán, ngay cả bản thân người bệnh cũng không biết được cụ thể vấn đề của chính mình. Chứng rối loạn này thường sẽ có xu hướng khởi phát nhiều hơn ở nữ, đặc biệt là những người trẻ tuổi, đơn độc trong giai đoạn trưởng thành. Bệnh sẽ khởi phát trước tuổi 30 và có tỉ lệ gặp ở nữ giới cao gấp 5 lần so với nam giới.

Rối loạn dạng cơ thể cũng được phân thành nhiều loại khác nhau. Tùy vào từng loại mà người bệnh sẽ có các suy nghĩ, hành vi riêng. Cụ thể như:

• Rối loạn chuyển dạng: Với dạng rối loạn này sẽ khiến cho bệnh nhân xuất hiện các cơn co giật nhưng vẫn ở mức độ tỉnh táo. Nếu bị chú ý thì các cơn co giật này sẽ biểu hiện ở mức độ cao hơn. Tuy nhiên, chúng sẽ không xuất hiện khi người bệnh đang ngủ. Một vài trường hợp người bệnh có thể bị bại liệt nhưng cơ không bị teo lại và không gặp phải bất kì vấn đề gì về xương khớp hoặc bệnh nhân có thể bị mù nhưng không gặp khó khăn trong vấn đề đi đứng, di chuyển.
• Rối loạn cơ thể hóa: Bệnh nhân sẽ liên tục gặp phải các triệu chứng như đau tai, đau đầu, đau bụng dữ dội nhưng khi tiến hành thăm khám và chẩn đoán thì không phát hiện ra bất kì vấn đề khác thường nào.
• Rối loạn đau: Luôn có cảm giác đau đớn tại một hoặc nhiều vị trí nào đó trên cơ thể nhưng không tìm thấy bất kì tổn thương nào. Bên cạnh đó cũng không đáp ứng tốt với các loại thuốc hỗ trợ giảm đau.
• Rối loạn nghi bệnh: Luôn tự nghĩ rằng bản thân đang mắc phải một chứng bệnh nghiêm trọng nào đó, chẳng hạn như các căn bệnh nan y không thể điều trị. Tuy nhiên khi tiến hành thăm khám thì không nhận thấy các vấn đề nào ảnh hưởng đến sức khỏe.
• Rối loạn sợ biến dạng cơ thể: Bệnh nhân sẽ luôn có sự lo lắng và suy nghĩ liên tục về những khuyết điểm của bản thân hoặc có thể tự ảo tưởng về những khiếm khuyết trên cơ thể.

Nguyên nhân gây rối loạn dạng cơ thể

Cho đến nay, nguyên nhân gây ra chứng rối loạn dạng cơ thể vẫn chưa thể xác định được cụ thể. Cũng bởi các vấn đề bất thường về sức khỏe thể chất vẫn chưa thể giải thích được bằng bất cứ hiện tượng tổn thương nào. Các chuyên gia cho biết rằng, các chấn thương tâm lý cũng có thể liên quan đến chứng rối loạn này. Tuy nhiên, người bệnh phải trải qua một chấn thương cực mạnh nào đó mới có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe của não bộ và những dây thần kinh nắm giữ chức năng điều khiển các cơ quan bên trong cơ thể.

Tuy vẫn chưa tìm ra được nguyên nhân chính xác về chứng rối loạn dạng cơ thể nhưng các nhà khoa học cũng xác định được một số yếu tố có liên quan như:

• Các đối tượng đã và đang gặp phải các vấn đề sức khỏe tâm thần, cụ thể như trầm cảm, rối loạn phân ly, rối loạn lo âu, rối loạn đa nhân cách,….
• Di truyền cũng là một trong các yếu tố nguy cơ được nhiều người nhắc đến. Nếu người thân trong gia đình, đặc biệt là cha mẹ từng mắc phải chứng bệnh này thì con sinh ra sẽ có nguy cơ bị bệnh cao hơn so với thông thường.
• Những người có lối sống tiêu cực, thường xuyên suy nghĩ bi quan cũng dễ khiến cho nhận thức bị lệch lạc.
• Các đối tượng từng bị tổn thương tâm lý nặng nề, ví dụ như bị lạm dụng tình dục, bị bỏ rơi, đánh đập, bạo hành,…
• Một số người bệnh mắc phải các vấn đề về tâm thần, điển hình như bệnh động kinh.

Hầu hết các yếu tố gây bệnh đều bắt nguồn từ tâm căn, do đó dù người bệnh có tiến hành thăm khám và chẩn đoán nhiều lần về thể chất cũng không thể phát hiện ra vấn đề đang gặp phải.

Triệu chứng của rối loạn dạng cơ thể

Thông thường, những người mắc chứng rối loạn dạng cơ thể thường bị cho rằng là đang cố tình giả bệnh. Cũng bởi các triệu chứng cơ thể như đau nhức, mệt mỏi dù được thể hiện một cách rất thực nhưng khi thăm khám lại không tìm ra được nguyên nhân cũng như vấn đề bất thường. Bên cạnh đó, người bệnh lại có nhiều xu hướng muốn thu hút sự quan tâm của người khác nên sẽ làm quá vấn đề khiến cho nhiều người nhầm tưởng rằng họ đang giả vờ bởi một mục đích nào đó.

Một số triệu chứng thường gặp ở người bệnh rối loạn dạng cơ thể:

• Thường xuyên xuất hiện các cơn đau nhức trên một hoặc nhiều bộ phận của cơ thể. Các cơn đau này thường biểu hiện ở mức độ khá nghiêm trọng.
• Người bệnh có xu hướng liên tục tiến hành thăm khám và chẩn đoán. Họ thường xuyên thay đổi địa điểm, bác sĩ khám bệnh bởi không tin tưởng vào những chẩn đoán trước đó. Họ có cảm giác nghi ngờ trình độ chuyên môn của các bác sĩ và cố gắng tìm ra nguyên nhân khiến mình cảm thấy đau nhức, mệt mỏi.
• Luôn có cảm giác lo lắng, bất an về tình trạng sức khỏe của bản thân, cho rằng mình đang gặp phải một căn bệnh hiểm nghèo nào đó.
• Cảm thấy khó chịu, bực tức khi các yêu cầu thăm khám và điều trị bệnh không được chấp nhận. Hoặc các kết quả chẩn đoán không đúng theo những gì họ mong muốn.
• Khi được chỉ định sử dụng thuốc thì cơ thể không thể đáp ứng tốt hoặc nghiêm trọng hơn là gây ra một số tác dụng phụ ngoài ý muốn.
• Người bệnh thường xuất hiện các triệu chứng về tiêu hóa như buồn nôn, chán ăn, nôn mửa, mắc ói,…..
• Có thể bị suy giảm chức năng tình dục, giảm ham muốn hoặc bị rối loạn kinh nguyệt kéo dài liên tục.
• Một vài trường hợp người bệnh sẽ có xuất hiện những triệu chứng thực thể như ù tai, liệt cơ, nhược cơ, điếc 1 bên hoặc cả 2 bên, mù lòa 1 bên mắt hoặc cả 2 bên, dáng đi đứng khác thường, mất tiếng, co giật,…

Các triệu chứng mệt mỏi, đau đớn này hoàn toàn không phải là giả hoặc do người bệnh tự ý tạo ra. Bản thân họ thực sự cảm nhận được rõ ràng các triệu chứng của cơ thể tuy nhiên rất khó để xác định được chính xác nguyên nhân thực thể. Mặt khác người bệnh lại có xu hướng không chấp nhận được các vấn đề tâm lý của bản thân. Họ có xu hướng không muốn hợp tác với bác sĩ và chống lại các kết luận về sức khỏe tâm thần. Đây cũng chính là một trong các yếu tố làm cản trở và gây khó khăn đến quá trình điều trị và cải thiện bệnh.

Rối loạn dạng cơ thể để lại biến chứng gì?

Rối loạn dạng cơ thể là một căn bệnh khó nhận biết và có thể gây ra rất nhiều ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe thể chất lẫn tinh thần. Bệnh nhân phải liên tục chịu đựng những cơn đau nhức, mệt mỏi dữ dội về thể xác, tinh thần cũng dần bị suy kiệt mà không thể tìm ra cách để khắc phục hoặc giảm bớt các nỗi đau.

Tình trạng này nếu cứ kéo dài liên tục sẽ làm cho cơ thể suy nhược, không còn sức sống, chế độ ăn uống, ngủ nghỉ cũng không đảm bảo, thậm chí người bệnh không còn cảm nhận được rõ niềm vui, sự hạnh phúc. Bên cạnh đó, họ luôn phải lắng nghe những lời chỉ trích, nghi ngờ của người khác khiến cho họ cảm thấy khó chịu, tức giận và buồn tủi.

Những đối tượng này thường không thể ổn định được công việc, các mối quan hệ cũng bị ảnh hưởng rất nhiều. Thậm chí khi các triệu chứng thể chất cứ liên tục xuất hiện, người bệnh còn có nguy cơ bị khuyết tật, bại liệt khiến cho chất lượng cuộc sống càng trở nên tồi tệ hơn.

Các chuyên gia còn cho biết thêm, chứng rối loạn dạng cơ thể nếu không được nhận biết sớm và có phương pháp điều trị thích hợp sẽ làm gia tăng nguy cơ mắc phải các chứng rối loạn tâm thần nghiêm trọng, cụ thể như rối loạn nhân cách, trầm cảm. Khi những cơn đau cứ liên tục hành hạ sẽ khiến cho người bệnh có xu hướng thực hiện các hành vi tiêu cực, gây hại đến bản thân và những người bên cạnh.

Cách điều trị rối loạn dạng cơ thể

Để chẩn đoán chính xác về tình trạng rối loạn dạng cơ thể thì người bệnh cần đến thăm khám tại các cơ sở chuyên khoa tâm lý. Bác sĩ sức khỏe tâm thần sẽ đặt ra một số câu hỏi nhằm tìm hiểu về tiền sử bệnh lý và các triệu chứng mà người bệnh đang gặp phải.

Sau đó họ sẽ tiến hành thực hiện một số xét nghiệm để kiểm tra chính xác hơn, phòng ngừa trường hợp nhầm lẫn với các bệnh lý có triệu chứng tương tự. Thông thường, các chuyên gia sẽ hạn chế tối đa việc lặp lại các xét nghiệm nhiều lần, nhất là những trường hợp xét nghiệm âm tính. Cũng bởi người bệnh sẽ không có đủ kiên nhẫn và niềm tin vào các kết quả đó.

Khi đã nắm rõ được tình trạng sức khỏe của bệnh nhân thì các bác sĩ sẽ cân nhắc để lên kế hoạch điều trị phù hợp. Một số trường hợp nghiêm trọng có thể được yêu cầu nhập viện để bác sĩ theo dõi và hỗ trợ tốt hơn.

1. Trị liệu tâm lý

Trị liệu tâm lý là phương pháp thường được ưu tiên áp dụng cho các trường hợp bị rối loạn dạng cơ thể. Với liệu pháp này người bệnh sẽ được nâng cao nhận thức, dần thay đổi suy nghĩ theo hướng đúng đắn và tích cực hơn, đồng thời gia tăng niềm tin và chấp nhận tốt các biện pháp điều trị của chuyên gia.

Qua các buổi trao đổi trực tiếp với chuyên gia, người bệnh sẽ dần ổn định hơn về mặt tâm lý, các cảm xúc căng thẳng, mệt mỏi, tiêu cực cũng dần được thuyên giảm. Nhờ đó mà các triệu chứng đau nhức vô hình trên cơ thể cũng dần được giảm đi nhiều hơn.

Một số lợi ích khi người bệnh rối loạn dạng cơ thể tiến hành trị liệu tâm lý như:

• Người bệnh sẽ hiểu rõ và nhận thức cụ thể hơn về tình trạng sức khỏe của bản thân.
• Dần loại bỏ các suy nghĩ sai lệch và tiêu cực để quay trở lại đúng với thực tại.
• Biết được cách kiểm soát cảm xúc và giải tỏa stress, căng thẳng hiệu quả.
• Xây dựng lại niềm tin và chấp nhận điều trị đúng theo phác đồ của bác sĩ.
• Nhờ vào các biện pháp cải thiện tinh thần mà bệnh nhân biết cách làm thuyên giảm các cơn đau vô hình.
• Ngăn ngừa được tình trạng thực hiện các hành vi gây hại cho bản thân và những người xung quanh.
• Rèn luyện sức chịu đựng và đối mặt với những khó khăn, áp lực xảy ra trong cuộc sống để phòng tránh tình trạng căng thẳng hoặc nguy cơ mắc phải các vấn đề sức khỏe tâm thần khác.
• Biết cách tự chăm sóc bản thân và nâng cao các kỹ năng cần thiết để bảo vệ sức khỏe thể chất lẫn tinh thần.

2. Sử dụng thuốc

Thông thường, những đối tượng bị bệnh rối loạn dạng cơ thể sẽ không được chỉ định điều trị bằng thuốc bởi họ sẽ không đáp ứng tốt với các loại thuốc hỗ trợ. Chỉ khi thăm khám nhận thấy người bệnh gặp phải một số vấn đề về thần kinh, ví dụ như dị tật ở não, động kinh thì bác sĩ chuyên khoa sẽ cân nhắc kê đơn thuốc phù hợp. Còn lại bác sĩ chủ yếu sẽ tập trung điều trị tâm lý cho người bệnh.

Ngoài ra, đối với những người bệnh bị rối loạn dạng cơ thể ở mức độ nặng hoặc đã chuyển biến sang trầm cảm, rối loạn lo âu thì sẽ được chỉ định các loại thuốc điều trị nhằm kiểm soát cảm xúc, giảm bớt các hành vi bất thường. Tuy nhiên, các loại thuốc này có khả năng gây ra một số tác dụng phụ ngoài ý muốn nên người bệnh cần phải tuân thủ đúng theo hướng dẫn của chuyên gia để đảm bảo an toàn. Phương pháp sử dụng thuốc chỉ mang tính chất hỗ trợ chứ không thể thay thế hoàn toàn cho các biện pháp điều trị bệnh khác, không thể điều trị tận gốc bệnh.

Làm thế nào để ngăn ngừa rối loạn dạng cơ thể?

Theo thống kê, những người thường xuyên chịu áp lực từ phía gia đình, xã hội, công việc, học tập sẽ có nguy cơ gặp phải nhiều vấn đề về tâm lý. Vì thế, để bảo vệ sức khỏe của bản thân mỗi chúng ta cần biết cách xây dựng cho mình một thói quen lành mạnh và tích cực.

Dưới đây là một số biện pháp giúp ngăn ngừa rối loạn dạng cơ thể mà bạn có thể áp dụng:

• Sắp xếp và lên kế hoạch cụ thể cho các công việc hàng ngày của bản thân. Điều này sẽ giúp bạn hạn chế được việc làm việc quá sức hoặc ôm đồm khối lượng công việc quá lớn gây áp lực cho bản thân.
• Dành thời gian cho việc thư giãn, tìm kiếm những hoạt động lành mạnh như nghe nhạc, du lịch, leo núi, bơi lội, chăm sóc cây cảnh,…
• Học cách kiểm soát cảm xúc của bản thân và buông bỏ nỗi đau của quá khứ. Đặc biệt là những người đã từng chịu nhiều tổn thương trong quá khứ cần phải sớm khắc phục và loại bỏ chúng.
• Thư giãn và cải thiện sức khỏe bằng cách thường xuyên tập luyện các bài tập yoga, thiền định. Thói quen này vừa giúp bạn tĩnh tâm vừa hỗ trợ tốt cho sức khỏe thể chất.
• Thường xuyên gặp gỡ bạn bè, chủ động giao tiếp, trò chuyện nhiều hơn với gia đình.
• Hướng đến những điều tích cực, học cách nhìn nhận và suy nghĩ theo hướng lạc quan, vui vẻ.
• Chú ý nhiều hơn về chất lượng giấc ngủ và chế độ ăn uống hàng ngày của mình.

Hi vọng những thông tin trong bài viết này sẽ giúp bạn đọc hiểu thêm về chứng rối loạn dạng cơ thể. Nhờ đó bạn có thể sớm nhận biết được bản thân có đang mắc phải chứng rối loạn này hay không để có biện pháp khắc phục và điều trị phù hợp nhất.

Tham khảo thêm:

• Rối loạn tâm lý là gì? Các dạng rối loạn tâm lý thường gặp
• Rối loạn khiếm khuyết cơ thể (mặc cảm ngoại hình) là gì?
• Rối loạn ám ảnh sự hoàn hảo là gì? Có ảnh hưởng gì không?