Hội chứng rối loạn lo âu không biệt định là gì?

Rối loạn lo âu không biệt định là hội chứng bao gồm các triệu chứng tương tự như rối loạn lo âu nhưng không đáp ứng đầy đủ tiêu chí để đưa ra chẩn đoán. Hội chứng này có triệu chứng hạn chế và mờ nhạt hơn nhưng vẫn gây ra trạng thái đau khổ, lo âu và buồn phiền cho người bệnh.

Rối loạn lo âu không biệt định là gì?

Rối loạn lo âu không biệt định là một dạng rối loạn lo âu đặc biệt. Thuật ngữ này đề cập đến hội chứng bao gồm các triệu chứng tương tự rối loạn lo âu nhưng không đáp ứng đầy đủ các tiêu chí chẩn đoán, triệu chứng thiếu tính điển hình, khi bùng phát, khi thuyên giảm nên không thể đưa ra chẩn đoán mắc bệnh rối loạn lo âu.

Tỷ lệ người mắc chứng bệnh này tương đối hiếm nên không có nhiều tài liệu ghi chép và cũng ít được đề cập trên lâm sàng. Cũng vì triệu chứng mờ nhạt nên bệnh nhân gần như không nhận biết được sự lo âu, căng thẳng, sợ hãi của bản thân là dấu hiệu của bệnh lý.

Mặc dù triệu chứng không điển hình và đầy đủ như rối loạn lo âu nhưng hội chứng rối loạn lo âu không biệt định vẫn gây ra nhiều ảnh hưởng đối với sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Nếu không được thăm khám và điều trị sớm, người bệnh luôn phải đối mặt với trạng thái đau khổ, buồn phiền và lo âu mà không thể kiểm soát được.

Nguyên nhân và yếu tố gây rối loạn lo âu không biệt định

Tương tự như rối loạn lo âu, nguyên nhân chính xác gây rối loạn lo âu không biệt định vẫn chưa được xác định. Tuy nhiên, các nghiên cứu cho thấy, hội chứng này có liên quan đến những nguyên nhân và yếu tố như:

• Di truyền: Rối loạn lo âu không biệt định có khả năng di truyền ở những người thân cận huyết. Hiện nay, cơ chế di truyền của chứng bệnh này vẫn chưa được biết rõ nhưng thông qua điều tra dịch tễ, có thể khẳng định rối loạn lo âu nói chung và rối loạn lo âu không biệt định nói riêng đều có khả năng di truyền.
• Mất cân bằng các yếu tố nội sinh trong não bộ: Cảm xúc, suy nghĩ và hành động được chi phối bởi các chất dẫn truyền thần kinh trong não bộ. Khi các yếu tố nội sinh trở nên mất cân bằng, não bộ không thể kiểm soát sự sợ hãi, lo âu và căng thẳng dẫn đến tăng nguy cơ mắc hội chứng rối loạn lo âu không biệt định.
• Lạm dụng chất gây nghiện: Các rối loạn tâm thần nói chung và rối loạn lo âu không biệt định nói riêng đều có liên quan đến lạm dụng chất gây nghiện. Các nghiên cứu cho thấy, sử dụng chất kích thích gia tăng sự rối loạn của não bộ. Từ đó khiến não bộ nhạy cảm hơn với những tác nhân gây căng thẳng và khó kiểm soát sự lo âu, sợ hãi.
• Căng thẳng kéo dài: Căng thẳng kéo dài là nguồn cơn dẫn đến trạng thái lo âu, bất an và phiền muộn. Hơn nữa, căng thẳng thần kinh còn khiến não bộ trở nên nhạy cảm với những sang chấn tâm lý. Chính vì vậy với những người bị stress mãn tính, những tác động tâm lý dù nhỏ đều có thể kích thích hội chứng rối loạn lo âu không biệt định bùng phát.
• Mắc các bệnh mãn tính: Người mắc các bệnh mãn tính như tiểu đường, tim mạch, tuyến giáp, đau nhức xương khớp,… luôn lo lắng và phiền muộn về vấn đề sức khỏe. Ngoài ra, ảnh hưởng của những chứng bệnh này cũng khiến cho chất lượng cuộc sống của bệnh nhân suy giảm. Do đó, người mắc các bệnh lý mãn tính sẽ có nguy cơ cao bị rối loạn lo âu không biệt định.
• Các yếu tố khác: So với rối loạn lo âu, hội chứng rối loạn không biệt định có nhiều nguyên nhân và yếu tố nguy cơ hơn. Ngoài những nguyên nhân được đề cập trên, nguy cơ mắc hội chứng này cũng có thể tăng lên khi có tiền sử mắc các vấn đề về sức khỏe tâm thần, bị lạm dụng thể chất, tình dục từ thời thơ ấu, trải qua tai nạn/ tình huống có tính chất khủng khiếp, tính cách nhút nhát, tự hạ thấp và coi thường bản thân.

Mặc dù chưa thể tìm được nguyên nhân cụ thể nhưng qua các nghiên cứu đã thực hiện, có thể xác định hội chứng rối loạn lo âu là kết quả của sự tương tác giữa các yếu tố nội sinh và ngoại sinh.

Các dấu hiệu nhận biết rối loạn lo âu không biệt định

Rối loạn lo âu không biệt định cũng đặc trưng bởi sự lo lắng, căng thẳng, phiền muộn và bất an kéo dài. Các triệu chứng của bệnh lý này thường có mức độ nhẹ và hạn chế hơn so với biểu hiện của rối loạn lo âu.

Các triệu chứng thường gặp ở bệnh nhân rối loạn lo âu không biệt định:

• Thường trực cảm giác lo âu, căng thẳng, lo lắng, sợ hãi và hoảng sợ
• Nỗi sợ đôi khi không bắt nguồn từ nguyên nhân cụ thể mà chỉ xuất hiện một cách mơ hồ và vô lý
• Dành nhiều thời gian để suy nghĩ về những vấn đề, tình huống trong cuộc sống và không thể ngăn bản thân ngừng suy nghĩ về những vấn đề này.
• Có xu hướng né tránh với những tình huống, sự vật gây ra ám ảnh và sợ hãi
• Rối loạn lo âu không biệt định thường đi kèm với các rối loạn giấc ngủ như mất ngủ, khó ngủ, ngủ chập chờn, đôi khi gặp ác mộng, mộng du,…
• Có thể đi kèm với các triệu chứng thể chất như tay chân lạnh, đổ mồ hôi, tim đập nhanh, buồn nôn, khô miệng, nghẹn thở, chóng mặt,…

Các triệu chứng của rối loạn lo âu không biệt định có thể bùng phát rõ rệt nhưng đôi khi tự thuyên giảm. Chính vì vậy, chẩn đoán bệnh lý này gặp rất nhiều khó khăn và dễ bị nhầm lẫn với các vấn đề tâm lý khác.

Rối loạn lo âu không biệt định có nguy hiểm không?

Rối loạn lo âu không biệt định có triệu chứng tương tự như rối loạn lo âu nhưng mức độ nhẹ và hạn chế hơn. Tuy nhiên, các triệu chứng do bệnh lý này gây ra vẫn có xu hướng kéo dài dẫn đến tâm trạng đau khổ, buồn chán và uể oải. Do đó, rối loạn lo âu không biệt định vẫn ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống.

Dù không gây ra những ảnh hưởng nặng nề nhưng trạng thái buồn chán, lo âu và đau khổ kéo dài khiến bệnh nhân khó tập trung khi làm việc, từ đó gia tăng sai sót trong công việc và phải đối mặt với những tình huống căng thẳng như cấp trên khiển trách, thu nhập giảm, bị người khác đánh giá,… Những tình huống này vô tình làm tăng mức độ lo âu và phiền muộn.

Tương tự như rối loạn lo âu, bệnh nhân mắc hội chứng rối loạn lo âu không biệt định gần như không thể kiểm soát được cảm xúc của bản thân. Do đó, không ít bệnh nhân chọn lựa lối sống thiếu lành mạnh, sử dụng rượu bia, chất kích thích và hút thuốc lá. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, người bệnh có thể phải đối mặt với nhiều ảnh hưởng cả về sức khỏe thể chất, tâm thần và chất lượng cuộc sống.

Chẩn đoán rối loạn lo âu không biệt định

Rối loạn lo âu không biệt định thường được chẩn đoán thông qua phương pháp loại trừ. Trước tiên, bác sĩ sẽ khai thác tiền sử bệnh lý gia đình, cá nhân, khám tổng quát và thu thập thông tin về triệu chứng.

Sau đó, sử dụng tiêu chuẩn chẩn đoán rối loạn lo âu. Trường hợp có triệu chứng tương tự như không đáp ứng đầy đủ tiêu chí sẽ được chẩn đoán rối loạn lo âu không biệt định. Ngoài ra, một số bệnh nhân có thể phải thực hiện thêm các xét nghiệm chuyên khoa để loại trừ nguyên nhân thực thể.

Các phương pháp điều trị rối loạn lo âu không biệt định

Rối loạn lo âu không biệt định gây ra những ảnh hưởng đáng kể đối với sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Do đó, điều trị cần được thực hiện trong thời gian sớm nhất để cải thiện triệu chứng, ổn định cảm xúc và giúp bệnh nhân nhanh chóng trở lại cuộc sống bình thường.

Hiện nay, điều trị bệnh lý này chủ yếu là sử dụng thuốc và trị liệu tâm lý. Những trường hợp có biểu hiện nhẹ sẽ được điều trị hoàn toàn bằng liệu pháp tâm lý. Ngoài các phương pháp chuyên sâu, bệnh nhân cũng cần có chế độ chăm sóc và xây dựng lối sống khoa học để giảm sự bất ổn về mặt cảm xúc.

1. Trị liệu tâm lý

Trị liệu tâm lý là lựa chọn ưu tiên khi điều trị rối loạn lo âu không biệt định. Phương pháp này sử dung hình thức giao tiếp để tác động đến cảm xúc, tư duy, nhận thức và hành vi của người bệnh. Tùy theo tình trạng cụ thể của từng bệnh nhân, bác sĩ có thể áp dụng liệu pháp trò chuyện, liệu pháp nhận thức hành vi, liệu pháp hệ thống,…

Mặc dù có nhiều kỹ thuật nhưng trong tất cả các trường hợp, trị liệu tâm lý đều được thực hiện với cùng một mục đích là giúp bệnh nhân giải tỏa cảm xúc, hình thành những suy nghĩ tích cực, thay đổi hành vi không phù hợp và thiết lập thói quen khoa học hơn. Ngoài ra, thông qua liệu pháp tâm lý, bệnh nhân sẽ được trang bị thêm những kỹ năng cần thiết để đối phó với căng thẳng và những tình huống gây ám ảnh.

Trị liệu tâm lý thường kéo dài trong nhiều tuần tùy theo tình trạng cụ thể. Sau khi kết thúc trị liệu, bệnh nhân có thể kiểm soát những cảm xúc tiêu cực do rối loạn lo âu không biệt định gây ra như căng thẳng, lo âu, sợ hãi, buồn phiền, bất an,… Đồng thời được trang bị những kỹ năng thiết yếu để phục vụ cho công việc và cuộc sống.

2. Sử dụng thuốc

Sử dụng thuốc có thể được cân nhắc khi rối loạn lo âu không biệt định gây ra ảnh hưởng đáng kể đối với sức khỏe và cuộc sống của người bệnh. Dùng thuốc giúp cải thiện các triệu chứng như lo lắng, căng thẳng, bồn chồn, muộn phiền, đau khổ, đồng thời giảm nhẹ các biểu hiện cơ thể như mất ngủ, đau nhức xương khớp, choáng, đau đầu,…

Hầu hết các loại thuốc được sử dụng trong điều trị rối loạn lo âu không biệt định đều tiềm ẩn rủi ro và nguy cơ. Do đó, thuốc chỉ được dùng khi cần thiết và bệnh nhân cần phải được tư vấn cụ thể về tác dụng phụ trước khi sử dụng.

Các loại thuốc được sử dụng trong điều trị rối loạn lo âu không biệt định:

• Các loại thuốc chống trầm cảm như SSRIs, SNRIs, thuốc chống trầm cảm 3 vòng (TCA), thuốc ức chế monoamine oxydase,…
• Thuốc giải lo âu nhóm benzodiazepin
• Thuốc chẹn beta
• Các viên uống bồi bổ thần kinh
• Thuốc chống loạn thần

Dùng thuốc có thể kiểm soát các triệu chứng tâm thần và thể chất do rối loạn lo âu không biệt định gây ra. Tuy nhiên, phương pháp này chỉ tác động đến triệu chứng, hoàn toàn không loại bỏ được nguyên nhân gốc rễ. Do đó bên cạnh dùng thuốc, bệnh nhân cần phối hợp với trị liệu tâm lý.

3. Các biện pháp hỗ trợ

Người mắc hội chứng rối loạn lo âu không biệt định thường phải đối mặt với trạng thái căng thẳng, lo âu, phiền muộn và một số vấn đề sức khỏe thể chất. Bên cạnh những phương pháp chuyên sâu, bệnh nhân có thể cải thiện các triệu chứng này thông qua các biện pháp hỗ trợ như:

• Ngồi thiền: Ngồi thiền đã được chứng minh mang lại hiệu quả trong cải thiện stress, rối loạn lo âu, trầm cảm, rối loạn lưỡng cực,… Liệu pháp này giúp ổn định tâm trí, điều hòa nhịp thở, huyết áp và thư giãn các cơ trong cơ thể. Do đó, ngồi thiền thường xuyên giải tỏa phần nào trạng thái lo âu, phiền muộn và cải thiện chất lượng giấc ngủ đáng kể.
• Tập thể dục: Ngồi thiền tương đối khó thực hiện với những người có khả năng tập trung kém. Nếu không thể thực hiện liệu pháp này, bệnh nhân có thể cải thiện chứng rối loạn lo âu không biệt định bằng cách tập thể dục thường xuyên. Tập thể dục vừa làm giảm các triệu chứng thể chất vừa giải tỏa căng thẳng, lo âu và mang lại tâm trạng thoải mái, lạc quan hơn.
• Liệu pháp mùi hương: Liệu pháp mùi hương sử dụng hương thơm tự nhiên của của các loại thảo mộc để giải tỏa căng thẳng và phiền muộn. Bệnh nhân có thể dùng tinh dầu cho vào nước tắm, sử dụng tinh dầu massage thư giãn, dưỡng tóc, móng, da,… để giảm các cảm xúc tiêu cực. Ngoài ra, liệu pháp mùi hương còn hỗ trợ giảm chứng mất ngủ, khó ngủ và ngủ chập chờn.
• Dùng trà thảo mộc: Một số loại trà thảo mộc đã được chứng minh có thể giảm căng thẳng, thư giãn cơ và cải thiện chất lượng giấc ngủ. Bệnh nhân bị rối loạn lo âu không biệt định có thể cải thiện bệnh tình bằng các loại trà thảo mộc như trà hoa cúc, trà bạc hà, trà hoa nhài, vỏ cam, trà quế,…

Các biện pháp hỗ trợ phần nào có thể giảm đi các cảm xúc tiêu cực ở bệnh nhân mắc hội chứng rối loạn lo âu không biệt định. Ngoài ra, người bệnh cũng có thể áp dụng những biện pháp này để đối phó với stress và những tình huống gây ra cảm giác ám ảnh, sợ hãi.

Lối sống dành cho người mắc hội chứng rối loạn lo âu không biệt định

Rối loạn lo âu không biệt định có xu hướng tiến triển mãn tính và dễ tái phát. Bệnh rất dễ bùng phát khi bị phải đối mặt với những tình huống căng thẳng và áp lực trong  cuộc sống. Do đó để quản lý bệnh thành công, bệnh nhân cần xây dựng lối sống phù hợp.

• Hạn chế những tình huống căng thẳng trong cuộc sống bằng cách chủ động thay đổi bản thân. Trên thực tế, chính tính cách và thói quen của người bệnh là nguồn cơn dẫn đến nhiều tình huống căng thẳng. Giảm tình huống căng thẳng chính là cách giúp hạn chế những cảm xúc tiêu cực hiệu quả.
• Hạn chế sử dụng caffeine và tránh dùng rượu bia, thuốc lá, chất kích thích. Các thói quen không lành mạnh không chỉ gia tăng những vấn đề sức khỏe mà còn khiến tình trạng lo âu, căng thẳng trở nên nghiêm trọng hơn.
• Xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý và cân bằng. Người bệnh nên tập trung vào các nhóm thực phẩm có khả năng giảm stress và lo âu như thực phẩm giàu vitamin D, C, E, kẽm, magie, Omega 3, chất xơ và lợi khuẩn.
• Dành 30 phút mỗi ngày để tập thể dục, nên ưu tiên những bộ môn có cường độ tập vừa phải như bơi lội, tập yoga, đi bộ, chạy bộ, đạp xe,…
• Học cách chia sẻ với bạn bè, người thân những vấn đề gặp phải trong cuộc sống. Tránh tâm lý tự mình suy nghĩ và giải quyết vấn đề theo cách tiêu cực.
• Lên kế hoạch làm việc khoa học và hiệu quả. Điều này sẽ giúp người bệnh hoàn thành công việc tốt trong thời gian ngắn. Từ đó có thời gian để nghỉ ngơi, chăm sóc bản thân và dần nâng cao giá trị trong mắt những người xung quanh.
• Đảm bảo ngủ đủ 7 – 8 giờ mỗi ngày. Nếu gặp phải các vấn đề về giấc ngủ, bệnh nhân nên trao đổi với bác sĩ để được hướng dẫn một số cách khắc phục.
• Thay vì dành thời gian để suy nghĩ về những vấn đề gây căng thẳng, bệnh nhân nên thực hiện các hoạt động và sở thích lành mạnh như vẽ tranh, chơi đùa với thú cưng, dọn dẹp nhà cửa, chăm sóc cây cối,…

Rối loạn lo âu không biệt định hoàn toàn có thể được kiểm soát nếu thăm khám sớm và điều trị tích cực. Chính vì vậy, bệnh nhân cần chủ động tìm gặp bác sĩ nếu nhận thấy bản thân không kiểm soát được sự lo âu, căng thẳng, cảm giác bất an và sợ hãi. Ngoài ra, những người xung quanh cũng cần có sự quan tâm nhất định để bệnh nhân được chia sẻ, đồng cảm và nỗ lực trong quá trình điều trị.

Tham khảo thêm:

• 9 Cách vượt qua rối loạn lo âu đơn giản tại nhà bạn nên áp dụng
• Rối loạn lo âu có chữa khỏi dứt điểm được không?