Tổn thương tâm lý của trẻ sau khi cha mẹ ly hôn

Hầu hết tâm lý của trẻ em sau khi đứng trước quyết định ly hôn của cha mẹ đều sẽ bị tổn thương và cảm thấy mất mát về mặt tinh thần. Mỗi trẻ sẽ có những diễn biến tâm lý khác nhau, tùy thuộc vào nhiều yếu tố như giới tính, độ tuổi, hoàn cảnh sống,…

Những tổn thương tâm lý của trẻ sau khi cha mẹ ly hôn

Ly hôn có lẽ là một trong các quyết định vô cùng khó khăn của những cặp vợ chồng. Việc cân nhắc, suy nghĩ xem vợ chồng khi nào nên ly hôn cần phải dựa vào rất nhiều yếu tố khác nhau để đưa ra lựa chọn phù hợp. Và đặc biệt, tâm lý của trẻ nhỏ là yếu tố có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng sau khi cha mẹ ly hôn.

Tuy biết rằng có một số trường hợp ly hôn là quyết định cuối cùng và cần thiết khi cuộc hôn nhân đã không còn cách cứu vãn. Việc cố gắng duy trì một mối quan hệ với hàng loạt các mâu thuẫn kéo dài và chồng chất càng khiến cho tâm lý của con cái dễ bị tổn thương.

Tuy vậy, khi đối mặt với những sự đổ vỡ, chia ly của cuộc hôn nhân không hạnh phúc chắc hẳn không ai có thể tránh khỏi những sự xót xa đau buồn. Đối với người lớn, họ có thể biết cách kiểm soát và kiềm chế cảm xúc của bản thân. Tuy nhiên, con trẻ lại hoàn toàn trái ngược, trẻ em sẽ bị tổn thương tâm lý nặng nề sau khi cha mẹ ly hôn.

Đặc biệt là khi cha mẹ ly hôn đột ngột, không chuẩn bị kỹ càng để con có thể hiểu thấu đáo về sự việc. Một số sự biến đổi trong tâm lý của trẻ sau khi cha mẹ ly hôn như:

1. Khó kiểm soát cảm xúc, trở nên cáu kỉnh

Hầu hết những đứa trẻ khi chứng kiến cảnh cha mẹ ly hôn đều cảm thấy vô cùng phẫn nộ, giận dữ, cáu gắt và hoảng sợ, nhất là các trường hợp trẻ em dưới 10 tuổi. Trẻ sẽ có tâm lý lo sợ rằng sau khi ly hôn cha mẹ sẽ không còn quan tâm và yêu thương mình  nữa.

Tùy thuộc vào độ tuổi, giới tính, tính cách của mỗi trẻ mà mức độ tức giận, phản ứng sẽ biểu hiện khác nhau. Thông thường những trẻ được gia đình bao bọc, chiều chuồng sẽ thể hiện cảm xúc một cách mãnh liệt hơn so với những đứa trẻ có tính cách mạnh mẽ, đã biết tự lập từ nhỏ.

Sự tổn thương tâm lý này có thể xuất hiện do trẻ phải thay đổi môi trường sống. Sau khi ly hôn, con cái chỉ được quyền lựa chọn sống cùng với một người, thậm chí là thay đổi cả chỗ ở. Sự tác động của môi trường sống có thể làm cho tâm lý của trẻ trở nên hoang mang, mất kiểm soát về hành vi và cảm xúc.

Đặc biệt, khi trẻ không nhận được đầy đủ tình yêu thương từ cha mẹ, trẻ sẽ dễ cảm thấy hoảng loạn, lo lắng, bất an và nhạy cảm hơn so với bình thường. Nhiều trẻ còn thể hiện sự bất ổn về mặt cảm xúc thông qua các triệu chứng như mất ngủ, rối loạn ăn uống, mất dần hứng thú với mọi thứ, trở nên ủ rũ, chán chường,…

2. Tâm lý trở nên nhạy cảm

Sau khi trải qua sự kiện ly hôn của cha mẹ chắc hẳn tâm lý của đứa trẻ nào cũng sẽ trở nên nhạy cảm hơn. Sau một khoảng thời gian thì những cảm xúc tiêu cực, quá khích của trẻ cũng dần thuyên giảm. Tuy nhiên, những tổn thương tâm lý mà trẻ phải gánh chịu vẫn luôn tồn tại khiến trẻ nhạy cảm hơn với mọi thứ xung quanh, nhiều xu hướng không muốn hoạt động, vui chơi thường xuyên như trước.

Lúc này nếu cha mẹ dành nhiều sự quan tâm và chú ý đến trẻ cũng sẽ dễ dàng nhận thấy trẻ trở nên trầm lặng hơn, ít chia sẻ, vui chơi, đùa giỡn giống như trước. Thậm chí trẻ còn có thể sinh ra suy nghĩ chán ghét bản thân, cho rằng mình chính là nguyên nhân khiến cho cha mẹ phải ly hôn. Sự nhạy cảm quá mức của trẻ có thể làm cản trở đến các mối quan hệ, khiến trẻ gặp nhiều khó khăn trong việc kết bạn, nhất là khi trẻ phải chuyển nơi ở mới.

Thông thường sự nhạy cảm của con cái sau khi cha mẹ ly hôn được thể hiện rõ ràng hơn đối với những trẻ dưới 15 tuổi. Bởi lúc này trẻ vẫn chưa đủ nhận thức và kinh nghiệm sống để có thể thấu hiểu hết những lý do khiến hạnh phúc gia đình tan vỡ. Ngược lại, đối với những trẻ đã lớn hơn, có sự hiểu biết nhất định về vấn đề ly hôn thì trẻ sẽ biết cách kiểm soát bản thân, kiềm chế các phản ứng thái quá của mình.

3. Tâm lý tự dằn vặt bản thân

Sau khi trải qua hàng loạt các cảm xúc tiêu cực, trẻ sẽ bắt đầu có cảm giác tội lỗi, tự dằn vặt bản thân. Một vài trường hợp trẻ cho rằng do bản thân đã không biết nghe lời, học hành không tốt, hay phá phách nên cha mẹ mới bỏ mình mà đi. Những suy nghĩ này sẽ luôn tồn tại trong tâm trí của trẻ nhỏ khiến trẻ cảm thấy mệt mỏi, đau khổ, chán nản và tuyệt vọng.

Tuy nhiên, trẻ sẽ có nhiều xu hướng không muốn chia sẻ những suy nghĩ của bản thân cho những người xung quanh. Sự mặc cảm, tội lỗi của trẻ sẽ kéo dài liên tục làm ảnh hưởng đến sức khỏe, sinh hoạt và kết quả học tập. Nếu tình trạng này không sớm được phát hiện và can thiệp kịp thời sẽ khiến trẻ phải đối mặt với nguy cơ gặp phải nhiều vấn đề sức khỏe tâm lý nguy hiểm như trầm cảm, rối loạn lo âu, căng thẳng thần kinh,…

4. Cảm giác bất lực, cô đơn, lạc lõng

Tổn thương tâm lý lớn nhất mà trẻ phải đối diện sau khi cha mẹ ly hôn đó chính là cảm giác cô đơn, bất lực và lạc lõng. Đặc biệt là những trẻ trước đây đã từng nhận được rất nhiều tình yêu thương, quan tâm và che chở của cha mẹ. Khi đối mặt với sự mất mát to lớn này, trẻ sẽ cảm thấy vô cùng hụt hẫng. Cho dù cha hoặc mẹ có cố gắng bù đắp, dành nhiều sự quan tâm, chiều chuộng hơn cũng không thể nào thay thế hoàn toàn cho vị trí của người còn lại.

Trong thực tế, có rất nhiều đứa trẻ cố gắng tìm mọi cách để giúp cha mẹ trở lại với nhau, trẻ luôn mong muốn có được một hạnh phúc trọn vẹn. Tuy nhiên, đôi lúc cuộc hôn nhân của cha mẹ đã đi đến giai đoạn không thể cứu vãn và quyết định ly hôn là lựa chọn sau cùng.

Sau khi đã nỗ lực để hàn gắn cho cả hai nhưng không mang lại bất cứ kết quả nào như mong muốn sẽ khiến trẻ cảm thấy mệt mỏi, tuyệt vọng. Khi tâm lý của trẻ đã hoàn toàn bị tổn thương sau khi cha mẹ ly hôn thì chắc hẳn trẻ sẽ liên tục sống trong cảm giác buồn bã, chán nản, mất niềm tin. Đặc biệt, đối với những đứa trẻ có tính cách nhút nhát, nhạy cảm thì việc cha mẹ ly hôn có thể khiến trẻ trở nên khép kín hơn, thậm chí là không muốn trò chuyện với bất kì ai.

5. Xuất hiện tâm lý chống đối

Không ít trẻ khi tiếp nhận tin cha mẹ ly hôn sẽ hình thành tâm lý phản kháng, chống đối dữ dội. Trẻ không chỉ mất sự kiểm soát về cảm xúc mà còn dễ hình thành các hành vi chống đối nhằm thu hút sự chú ý, quan tâm của cha mẹ và những người xung quanh. Tình trạng này có thể khởi phát từ việc lo sợ bị cha mẹ bỏ rơi, tâm lý bất ổn, cảm thấy bản thân là một người thừa thãi.

Tuy nhiên, nhiều bậc phụ huynh khi chứng kiến con cái có những hành vi chống đối lại cho rằng do con hư hỏng, không hiểu chuyện mà không biết được những sự tổn thương quá lớn đối với tâm lý của trẻ sau khi chứng kiến cha mẹ ly hôn. Từ đó nhiều người lại có phản ứng hay những lời nói trách móc, chỉ trích con cái càng khiến cho những tổn thương tâm lý càng dâng cao.

Mặt khác, một số trẻ có tâm lý muốn chống đối và phán kháng kịch liệt về chuyện ly hôn của cha mẹ bởi vì nó sẽ làm ảnh hưởng đến các kế hoạch tương lai của trẻ. Đặc biệt là những trẻ đang ở độ tuổi vị thành niên. Lúc này trẻ đã bắt đầu có những mục tiêu, ước mơ và dự kiến tương lai của bản thân.

Do đó, việc ly hôn của cha mẹ có thể làm thay đổi cả cuộc sống và những dự định của trẻ. Thậm chí một số trường hợp còn trở nên chán ghét, thù hằn cha mẹ vì nghĩ rằng họ chỉ nghĩ cho lợi ích bản thân mà quên đi con cái.

6. Không còn niềm tin

Đối với trẻ em, gia đình chính là điểm tựa vững chắc và có sự ảnh hưởng lớn nhất về cuộc sống. Cũng chính vì vậy mà khi gia đình không còn trọn vẹn, cha mẹ đưa ra quyết định ly hôn sẽ khiến trẻ bị hụt hẫng, lâu dần không còn nhiều niềm tin vào cuộc sống. Sự đổ vỡ của một gia đình sẽ khiến cho trẻ trở nên lạc lõng, bi quan và có cái nhìn tiêu cực về mọi thứ xung quanh.

Tình trạng này sẽ thường xuyên gặp ở những đứa trẻ được gia đình yêu thương, chiều chuộng từ lúc nhỏ hoặc những gia đình tưởng chừng như rất hạnh phúc nhưng lại đột ngột rạn nứt. Cha mẹ có thể biết cách kiềm chế cảm xúc để không gây nên những cuộc cãi vã trước mặt con cái. Tuy nhiên, khi sự việc diễn biến đến đỉnh điểm sẽ làm cho trẻ vô cùng bất ngờ, gây nên một cú sốc tinh thần cực mạnh đối với trẻ.

Điều này dễ khiến trẻ dần trở nên mất niềm tin, không còn tin tưởng vào bất kì điều gì trong cuộc sống, nhất là hôn nhân. Khi chứng kiến sự đổ vỡ của chính cha mẹ, trẻ sẽ dễ hình thành tâm lý sợ hãi hôn nhân, lo lắng về việc kết hôn và những hậu quả có thể xảy ra tương tự đối với đứa con của mình. Do không muốn lặp lại việc đó mà nhiều trường hợp khi trưởng thành trẻ cũng có xu hướng muốn sống độc lập, không ràng buộc.

Xem thêm: Tâm lý phụ nữ sau khi ly hôn: Liệu nỗi đau kéo dài bao lâu?

Cha mẹ cần làm gì với con trước khi ly hôn?

Để giảm bớt những tổn thương tâm lý của trẻ sau khi cha mẹ ly hôn thì các bậc phụ huynh cần thực hiện các điều sau:

1. Nên trò chuyện trước với con

Trong thực tế có rất nhiều các trường hợp trẻ em không được thông báo trước về quyết định ly hôn của cha mẹ. Thậm chí sau khi cha mẹ đã hoàn thành xong tất cả mọi thủ tục thì con cái mới biết đến việc này khi được hỏi về việc muốn sống chung với cha hay mẹ.

Tuy rằng dù có nói ra hay không thì tâm lý của trẻ cũng sẽ trở nên buồn chán và thất vọng. Tuy nhiên, nếu không được báo trước trẻ sẽ càng bị hụt hẫng và vô cùng hoảng sợ. Khi rơi tình huống phải đưa ra quyết định sống cùng với cha hay mẹ thì trẻ sẽ gặp nhiều bối rối, không biết phải lựa chọn thế nào cho đúng đắn.

Vì thế, trước khi đưa ra quyết định ly hôn, cha mẹ nên dành thời gian trò chuyện trước với con. Nên lựa chọn thời điểm thích hợp để con có thể tiếp nhận thông tin một cách tốt nhất. Hãy nói rõ cho con biết được những gì sắp xảy ra để con có thời gian chuẩn bị tâm lý cho bản thân.

2. Cha mẹ nên cho trẻ biết về nguyên nhân khách quan dẫn đến ly hôn

Các chuyên gia tâm lý cho biết rằng, nếu cha mẹ ly hôn nhưng không cho con cái biết được lý do cụ thể vì sao thì trẻ sẽ có nhiều xu hướng nghĩ rằng nguyên nhân xuất phát từ do bản thân, do trẻ chưa ngoan, chưa vâng lời, học hành chưa tốt,…Và tâm lý tội lỗi, tự trách bản thân sẽ luôn khiến trẻ cảm thấy mệt mỏi, bế tắc.

Bên cạnh đó, cũng có rất nhiều các đứa trẻ mong muốn cha mẹ có thể hàn gắn và quay về cuộc sống hạnh phúc của ngày xưa, trẻ mong rằng cha mẹ chỉ tạm thời chia tay. Vì thế, để con cái có thể thấu hiểu và giảm bớt các tổn thương tâm lý thì cha mẹ nên cho con biết về nguyên nhân dẫn đến quyết định này.

Đồng thời đây cũng chính là sự tôn trọng mà cha mẹ dành cho trẻ. Bạn cần phải giải thích cụ thể cho trẻ hiểu và khẳng định rằng ly hôn là giải pháp cuối cùng, trẻ hoàn toàn không có lỗi và trách nhiệm cho việc này. Khi ấy trẻ sẽ cảm thấy thoải mái hơn, những nỗi đau tinh thần cũng giảm bớt và hạn chế được những suy nghĩ tiêu cực.

3. Tôn trọng quyết định của trẻ

Con cái chính là kết tinh tình yêu và là tài sản quý giá của cha mẹ. Tuy nhiên, sau khi một cuộc hôn nhân kết thúc thì con cái không thể chia đôi như các tài sản khác. Hiện nay, có không ít các trường hợp giành quyền nuôi con khiến cho nhiều gia đình phải mệt mỏi, đôi bên thù hằn lẫn nhau.

Tuy nhiên, việc quyết định sống cùng với ai không thể dựa vào quyết định của cha mẹ. Bạn cần phải lắng nghe và tôn trọng ý kiến, mong muốn của trẻ. Đồng thời cha mẹ cũng nên suy nghĩ, cân nhắc thật kỹ lưỡng xem con nên về sống cùng ai sẽ tốt hơn về cả mặt thể chất lẫn tinh thần. Đừng vì sự ích kỷ cá nhân mà làm ảnh hưởng đến tâm lý và cả tương lai của trẻ nhỏ.

4. Lắng nghe con nói

Ngoài việc giải thích cho con biết về vấn đề ly hôn thì cha mẹ cũng cần phải lắng nghe tiếng lòng của con. Với những trẻ nhỏ, chúng có thể thoải mái bộc lộ cảm xúc và những suy nghĩ trong lòng. Tuy nhiên, khi trẻ lớn hơn 15 tuổi lại có nhiều xu hướng muốn che giấu, ít thể hiện ra bên ngoài. Do đó, cha mẹ cần phải dành nhiều sự quan tâm và thời gian để xoa dịu tâm hồn cho trẻ.

Lúc này cha mẹ nên ngồi lại lắng nghe tâm sự của trẻ, hỏi han con về những nỗi lo lắng, bất an trong lòng. Đồng thời hãy tìm hiểu xem con có bị ảnh hưởng gì về những quyết định của tương lai, chẳng hạn như thi vào các trường cấp 3, đại học,…Từ đó cha mẹ cũng sẽ biết cách điều chỉnh và đảm bảo được cuộc sống sau này cho con.

5. Dành thời gian để quan tâm và giáo dục con nhiều hơn

Để giải quyết các thủ tục ly hôn, đôi lúc cha mẹ sẽ trở nên bận rộn và căng thẳng nên ít dành thời gian quan tâm con cái. Đây cũng chính là một trong các lý do khiến cho trẻ chịu nhiều sự tổn thương tâm lý sau khi cha mẹ ly hôn, trẻ cũng sẽ có nhiều xu hướng sống khép kín hoặc trở nên nổi loạn.

Chính vì thế mà trong giai đoạn này cha mẹ nên dành thời gian quan tâm, chăm sóc và giáo dục con nhiều hơn. Cha mẹ cần thể hiện cho con biết rằng dù cha mẹ không còn sống cùng nhau nhưng vẫn sẽ dành cho con sự yêu thương như thuở ban đầu, các con vẫn là anh chị em của nhau và có thể liên lạc, gặp gỡ nhau.

6. Cha mẹ cần phải ổn định về mặt tâm lý

Dù ở vị trí là người khởi xướng hay là người bị động trong quyết định ly hôn thì bạn cũng cần phải ổn định và kiểm soát tốt tâm lý của bản thân. Cha mẹ cần phải vượt qua sự đau buồn, giải tỏa căng thẳng mới có thể giúp đỡ tốt cho con cái. Nói một cách đơn giản là cha mẹ phải thực sự ổn định về mặt tâm lý mới có đủ khả năng chăm sóc và nuôi dạy cho tương lai của con cái.

Cha mẹ nên tránh những lời nói, hành động, hình ảnh tiêu cực xảy ra trước mặt trẻ. Cũng bởi vì những điều này sẽ gây nên sự ám ảnh khó phải trong kí ức của con, thậm chí gây ảnh hưởng đến đời sống gia đình sau này của trẻ. Mặt khác, con cái cũng chính là động lực lớn nhất để cha mẹ có thể vững vàng hơn trong cuộc sống.

Những sự tổn thương tâm lý của trẻ sau khi cha mẹ ly hôn là điều không tránh khỏi. Tuy nhiên, nếu cha mẹ tinh tế, biết cách quan tâm và chia sẻ với con sẽ giúp con dễ dàng vượt qua được nỗi đau tinh thần này và tiếp tục cố gắng cho tương lai.

Tham khảo thêm:

• Tổn Thương Khi Bị Gia Đình Khinh Thường Và Cách Vượt Qua
• Sợ Kết Hôn (Gamophobia): Nguyên Nhân Và Cách Vượt Qua
• Gia Đình Không Toàn Vẹn ảnh Hưởng Tâm Lý Trẻ Thế Nào?