Hội chứng kẻ mạo danh và 4 cách giúp bạn tự tin hơn

Hội chứng kẻ mạo danh đề cập đến tình trạng con người luôn cảm thấy bản thân tự ti, thua kém và không xứng đáng với những thành công của mình. Mặc dù những thành quả đó chính là cho công sức và nỗ lực của họ. Những người này luôn cảm thấy bất an, lo sợ người khác nghi ngờ và phát hiện sự kém cỏi của họ.

Hội chứng kẻ mạo danh là gì?

Hội chứng kẻ mạo danh (hay còn gọi là Imposter syndrome), đây là một hội chứng tưởng chừng như không tồn tại nhưng nó vẫn xuất hiện ở nhiều người. Hội chứng này miêu tả một người đạt được những thành công, nhưng sâu bên trong suy nghĩ của họ lại nghi ngờ và cảm thấy bản thân không xứng đáng.

Người mắc phải hội chứng này thường nghĩ mình là “kẻ mạo danh” khi nhận được những thành tích đó. Hội chứng kẻ mạo danh khiến họ luôn sợ rằng người khác sẽ phát hiện ra mình không giỏi như họ nghĩ. Liên tục nghi ngờ và chất vấn bản thân rằng tại sao có thể nhận được sự thành công khi không hề xứng đáng.

Hội chứng này không dành cho những trường hợp may mắn đạt được thành công. Mà đối với những người tài giỏi thật sự, họ có khả năng và xứng đáng nhận được những kết quả đó, nhưng vì sự tự ti khiến họ rơi vào nghi ngờ. Họ luôn nghĩ bản thân mình kém cỏi và bất tài, vì thế không thể nhận được những kết quả tốt đẹp.

Đa số những ai chưa biết về hội chứng này đều nghĩ mình đang khiêm tốn quá mức, nhưng thật ra đang mắc phải hội chứng kẻ mạo danh. Nó khiến cho con người luôn nghĩ rằng những thành tích đạt được là do sự may mắn. Khiêm tốn khác hội chứng này ở việc họ luôn tin vào bản thân mình làm được điều đó nhưng không thể hiện ra.

Hội chứng kẻ mạo danh là một trạng thái tâm lý khiến người mắc luôn lo sợ rằng bản thân sẽ bị “lật tẩy” vì là một kẻ giả mạo, lừa gạt. Trong khi những thành tích đó là do chính họ tạo ra bằng công sức của mình. Họ cũng thường đánh giá thấp những gì mình làm được và xem đó là sự may mắn hoặc do người khác giúp đỡ.

Người bị ảnh hưởng bởi hội chứng này hay nghĩ rằng nếu có làm lại thêm một lần nữa chắc chắn họ sẽ không là được. Xem rằng những gì mình vừa có là do được chiếu cố, nhường nhịn chứ không phải tự bản thân làm nên.

Ví dụ: Khi bạn làm trong công ty, sếp khen thưởng vì bạn đã thực hiện thành công một dự án khó. Nhưng bản thân bạn lại phủ nhận điều đó và cho rằng chỉ là may mắn, người khác cũng làm được.

Nguyên nhân dẫn đến hội chứng kẻ mạo danh

Vào năm 1978, hội chứng này xuất hiện bởi nghiên cứu của hai nhà tâm lý học đó là Pauline Clance và Suzanne Imes. Trong nghiên cứu của mình, họ đã phát hiện ra nhiều người phụ nữ thành công thực sự tin rằng mình không hề tài giỏi và xứng đáng với kết quả đã có.

Hội chứng này không bắt buộc phải có một nguyên nhân cụ thể cho việc hình thành ra nó. Nhưng đa số những người có các vấn đề sau đều có khả năng mắc phải hội chứng kẻ mạo danh:

Tính cách

Tính cách cũng là một phần ảnh hưởng lớn, khiến sinh ra hội chứng kỳ lạ này. Một số những tính cách đặc trưng thường sẽ là nguyên nhân gây nên:

• Thường đánh giá bản thân thấp: Việc đánh giá bản thân thấp, khiến con người luôn cảm thấy họ quá nhỏ bé và tầm thường so với người khác. Thường không xem trọng những thành quả mình làm ra và nghĩ rằng mình không có khả năng làm được điều đó. Dù là thành công của chính họ nhưng họ luôn phủ nhận và cho rằng không xứng đáng.
• Quá tuân theo chủ nghĩa hoàn hảo: Chủ nghĩa này khiến con người luôn hướng theo một sự hoàn hảo không có quy chuẩn do chính bản thân đặt ra. Họ đòi hỏi sự cầu toàn và luôn cảm thấy thiếu sót trong mọi tình huống. Những tiêu chuẩn vô tình khiến họ luôn cảm thấy bản thân không giỏi và nỗ lực để đạt được những thứ tốt đẹp hơn.
• Quá nhạy cảm: Đối với người có tính cách quá nhạy cảm sẽ là một rào cản cực lớn cho sự tự tin của mình. Họ luôn cảm thấy bất an và sinh ra nghi ngờ khi có được những thứ tốt đẹp. Vì quá nhạy cảm nên luôn nghĩ rằng bản thân thật sự không xứng đáng và tài giỏi đến mức nhận được những thành công đó.

Sự giáo dục của gia đình

Một nguyên nhân cũng khiến nhiều người mắc phải hội chứng này là do nhận được sự giáo dục quá khắt khe từ gia đình. Có nhiều đứa trẻ lớn lên trong sự răn đe và kỳ vọng quá mức của gia đình, khiến chúng đều không cảm thấy tự tin khi đạt được thành công của mình.

Nhiều bậc cha mẹ vì không muốn con mình “ngủ quên trên chiến thắng” và trở nên chủ quan nên thường không công nhận những thành tích của chúng. Điều này dẫn đến việc những đứa trẻ không bao giờ thấy tự tin với khả năng của mình. Nghĩ rằng mình thua kém nhiều bạn bè và luôn khiến ba mẹ không hài lòng.

Nhiều bậc phụ huynh cũng rất xem trọng thành tích và luôn mong muốn con mình ngày càng giỏi hơn nữa. Khiến những đứa trẻ luôn cảm thấy thành tích của mình là không đủ và không giỏi, mặc dù chúng đã giỏi nhất trong môi trường của mình.

Xem thêm: Thực Trạng Cha Mẹ Bạo Hành Tinh Thần Con Cái Và Cách Xử Lý

Thay đổi môi trường mới

Hội chứng kẻ mạo danh cũng xuất phát từ lý do thay đổi môi trường sống, học tập hoặc làm việc. Trong giai đoạn này, tâm lý sẽ trở nên yếu đuối và nhạy cảm hơn nên việc phải thích nghi với môi trường mới khiến dễ gây ra hội chứng kẻ mạo danh. Tiếp xúc với môi trường mới mẻ và xa lạ khiến bản thân không tự tin và rụt rè.

Vào môi trường mới, tâm lý ép mình phải thích nghi tốt và đạt được thành tích cao để tạo được ấn tượng với người xung quanh. Dẫn đến việc luôn cảm thấy quá sức và nghi ngờ bản thân không thể nào đạt được. Từ đó, khiến suy nghĩ luôn xuất hiện tư tưởng rằng mình không phù hợp và không thuộc về nơi này.

Rối loạn lo âu xã hội

Hội chứng kẻ mạo danh và chứng rối loạn lo âu xã hội (Social Anxiety Disorder) tương tự nhau nhưng không nhất thiết phải xuất hiện cùng nhau. Điểm chung của hai tình trạng này đó là không tin bản thân mình có thể phù hợp trong một lĩnh vực nào đó. Từ đó, họ tách biệt khỏi mọi người vì sợ bản thân sẽ bị phát hiện ra sự kém cỏi.

Tuy rối loạn lo âu xã hội sẽ có những dấu hiệu kích động hơn như hoảng loạn, căng thẳng, lo âu nghiêm trọng,… nhưng cả hai đều lo sợ về việc người khác sẽ nghi ngờ, phán xét và phát hiện ra mình không tốt. Đôi khi việc nghi ngờ bản thân cũng khiến người mắc hội chứng kẻ mạo danh cũng trở nên lo sợ khi đối diện với người khác.

Xem thêm: Phân biệt giữa rối loạn ám ảnh hoàn hảo và cầu toàn

Những đối tượng dễ mắc hội chứng kẻ mạo danh

Hội chứng kẻ mạo danh xảy ra ở nhiều người, không phân biệt giới tính, độ tuổi. Nhưng thông thường, những người thường hay đạt thành tích cao và những thành tựu lớn sẽ có khả năng cao mắc hội chứng này hơn. Một số đối tượng tiêu biểu dễ có hội chứng kẻ mạo danh:

• Người cầu toàn

Người cầu toàn cũng là một nguyên nhân gây nên hội chứng kẻ mạo danh. Những người cầu toàn thường không bao giờ thấy hài lòng về những việc mình làm và luôn cảm thấy nghi ngờ bản thân. Chính vì sự chỉn chu và tiêu chuẩn quá cao, khiến khó có thể thực hiện được mục tiêu lại càng làm họ nghi ngờ về chính mình.

Ngay cả khi đã thành công, họ cũng nhìn nhận một cách tiêu cực khi nghĩ rằng mình có thể làm tốt hơn thế. Điều này khiến bản thân dễ rơi vào tình trạng quá sực và hay thất vọng về bản thân.

• Thiên tài

Những người có tài năng thiên bẩm hay còn gọi là thiên tài thường hay đặt ra những tiêu chuẩn và yêu cầu phải cao hơn người khác. Vì tâm lý sợ người khác nghi ngờ và phủ nhận tài năng của mình nên họ phải luôn “gồng mình” để cố gắng đạt được những thứ vượt ngoài mong đợi.

Đôi khi, không phải lúc nào họ cũng có thể thành công và những lần thất bại khiến họ cảm thấy xấu hổ và tuyệt vọng. Vì họ quá áp lực bởi từ “thiên tài” được gắn vào cuộc sống của mình, nên luôn yêu cầu mọi thứ phải vượt tiêu chuẩn và đạt được những thành tích nổi bật nhất.

• Người phụ trách quá nhiều việc

Những kẻ mạo danh thuộc nhóm đối tượng này sẽ thường hay phụ trách và ôm đồm rất nhiều nhiệm vụ. Họ cảm thấy nếu có thể đảm nhận và hoàn thành tốt tất cả mọi việc sẽ khiến mọi người công nhận và tin tưởng hơn. Những người này cũng thường hay khó từ chối những yêu cầu mà họ phải cố gắng để đảm đương hết mọi việc.

Nếu thành công thì họ vẫn sẽ tiếp tục việc này nhưng nếu thất bại sẽ khiến họ cảm thấy hoài nghi về bản thân, vì nghĩ rằng mình hoàn toàn làm được và đạt được kết quả thật tốt. Sự nghi ngờ này khiến người mắc luôn cảm thấy thất vọng và nghĩ bản thân không hề xứng đáng với sự tin tưởng của mọi người.

• Người độc lập

Những người độc lập thường sẽ tự làm tất cả mọi việc mà không muốn nhờ đến bất kỳ sự trợ giúp của ai. Họ cảm thấy việc nhờ vả giống như một sự thất bại của bản thân và phải cố thực hiện công việc một mình. Những người này thường sẽ thích làm việc cá nhân để chủ động hơn là làm việc theo nhóm.

Luôn cố gắng hoàn thành trước tất cả mọi người và yêu cầu phải đạt được hiệu quả cao. Những người độc lập tin rằng họ có thể tự mình làm mọi thứ và thích làm việc một mình mà không cần nhờ đến sự giúp đỡ của người khác.

• Chuyên gia

Những chuyên gia thường được biết đến là người có thể hiểu biết và thông thạo mọi thứ thuộc về lĩnh vực của họ. Họ được đánh giá là chuyên gia vì những thành tựu đã đạt được bởi người khác công nhận. Điều này cũng gây ra áp lực cho các chuyên gia vì họ luôn lo sợ những điều mình biết là chưa đủ.

Các chuyên gia luôn cố gắng học thêm, hiểu thêm, nghiên cứu thêm để hiểu biết sâu rộng mọi thứ trong lĩnh vực của mình. Sợ rằng nếu không thể trả lời một thắc mắc nào của ai đó, thì họ sẽ bị nghi ngờ và nghĩ rằng không xứng đáng với những thành quả mà họ đạt được.

Sự mong muốn và đáp ứng mọi nhu cầu làm người khác hài lòng khiến các chuyên gia dễ mắc phải hội chứng kẻ mạo danh. Luôn suy nghĩ rằng bản thân không là người giỏi và luôn có những người khác sẽ có thể thay thế vị trí của mình.

Ngoài những đối tượng trên thì những người khác vẫn có khả năng mắc hội chứng này. Đây là hội chứng khó có thể đề phòng nên việc không tin vào khả năng của mình và luôn nghi ngờ những thành công mà mình đạt được là nhờ vào may mắn thì có thể bạn đang mắc phải hội chứng này.

Ảnh hưởng của hội chứng kẻ mạo danh như thế nào?

Tuy hội chứng kẻ mạo danh không phải là một chứng bệnh nguy hiểm, nhưng nó vẫn sẽ có những ảnh hưởng nhất định đến cuộc sống con người. Với hội chứng này, có thể nhìn nhận được cả về mặt tích cực lẫn tiêu cực, để từ đó có thể phát triển được những ưu điểm và hạn chế nhược điểm từ hội chứng.

Tích cực

Hội chứng kẻ mạo danh thường được biết đến với sự thiếu tự tin và nghi ngờ bao trùm lên suy nghĩ của con người. Nó mang lại khá nhiều điều tiêu cực khiến tâm trạng luôn bồi hồi lo lắng. Nhưng bên cạnh đó, nó vẫn mang lại được sự tích cực cho cuộc sống con người nếu không để những sự thất vọng điều khiển cuộc sống.

Người mắc chứng kẻ mạo danh thường đi đôi với sự cầu toàn và kỹ lưỡng trong bất kỳ việc gì. Họ luôn cố gắng cho người khác thấy được sự cố gắng của mình mang lại những kết quả tốt đẹp. Giúp thúc đẩy con người có động lực hoàn thiện bản thân mình tốt lên từng ngày và không thụt lùi về phía sau.

Vì sự không hài lòng về bản thân nên người mắc luôn cố gắng và nỗ lực trong cuộc sống. Chăm chỉ và cố gắng trau dồi thêm kỹ năng của mình để người khác không nghi ngờ về khả năng và kết quả mà mình đạt được.

Tiêu cực

Hội chứng kẻ mạo danh cũng là một dạng rối loạn tâm lý, nên việc ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống là không thể tránh khỏi. Nó sẽ khiến người mắc cảm thấy bức bối, khó chịu và bất tiện khi xảy ra các biểu hiện đặc trưng như:

• Luôn xấu hổ, tự ti và lo lắng

Đây là biểu hiện tiêu cực đặc trưng của hội chứng này. Nó khiến người bị ảnh hưởng luôn cảm thấy mình thua kém, bất tài và không thông minh như mọi người nghĩ. Ngay cả khi đạt được thành công, họ vẫn thấy mình không hề phù hợp hoặc xứng đáng với những thành quả đó.

Luôn có phản ứng xấu hổ và tự ti với những thành quả mình đạt được. Điều này sẽ khiến sức khỏe tinh thần bị ảnh hưởng rất nhiều vì những cảm xúc tiêu cực, áp lực lên bản thân.

• Khiến bản thân không thể phát triển

Việc phải luôn nghĩ đến liệu bản thân có xứng đáng không? Mình không giỏi như mọi người nghĩ? Sẽ khiến bản thân không thể phát triển và thăng tiến. Những suy nghĩ nghi ngờ vô tình khiến người mắc không nắm bắt được những cơ hội đến với mình và khiến nó rơi vào tay người khác.

Tự ti và nghi ngờ bản thân có thể khiến chúng ta bỏ qua những thời khắc quan trọng quyết định đến tương lai. Và khi có được cơ hội cũng không thể tự tin để đảm nhận vì luôn ngờ vực bản thân không thể đảm đương được.

• Kiệt sức vì áp lực và stress

Và kỳ vọng vào bản thân, luôn đặt ra những mục tiêu cao vượt ngoài khả năng của mình, sẽ khiến sức khỏe và cả tinh thần bị kiệt sức và áp lực. Việc quá sức gồng gánh nhiều trách nhiệm chỉ để chứng minh bản thân mình với người khác. Điều này, vô tình gây ra sự mỏi mệt và thiếu năng lượng, căng thẳng kéo dài nguy cơ dẫn đến stress cao.

• Sợ bị phán xét, đánh giá, nghi ngờ

Người mắc phải hội chứng này luôn tồn tại một nỗi ám ảnh đó chính là sợ người khác nghi ngờ, phán xét và hiểu nhầm. Trong thực tế, ngay cả những người bình thường cũng không thích điều này, nhưng họ sẽ giải quyết bằng cách cho qua. Còn đối với người mắc hội chứng này sẽ luôn cố gắng để làm hài lòng mọi người.

Họ sợ người khác nghi ngờ khả năng của mình và nếu như thất bại thì những thành công của họ trước đây trở nên vô nghĩa. Luôn bận tâm đến suy nghĩ của người khác khiến tâm lý trở nên áp lực và nặng nề.

Xem thêm: Giải phóng cảm xúc (Catharsis): Cách giúp loại bỏ hết tiêu cực

Cách để thoát khỏi sự tự ti của hội chứng kẻ mạo danh

Hội chứng kẻ mạo danh không thể điều trị bằng thuốc, vì nó là vấn đề của tâm lý nên cần giải quyết bằng tâm lý. Để vượt qua được hội chứng này người mắc cần phải thay đổi một số thứ và ngừng đánh giá bản thân mình. Hãy biết cách thư giãn và làm tâm trí thoải mái, từ đó mới có thể đón nhận nhiều điều tích cực.

Thay đổi cách nhìn nhận về bản thân

Bạn sẽ tốt hơn hoặc tệ đi, điều này sẽ tùy thuộc vào việc bạn tự nhìn nhận và đánh giá bản thân mình. Nếu bạn nhìn ra được điểm tốt, sự cố gắng và năng lực thật sự của mình, sẽ giúp bạn ngày càng phát triển hơn. Còn nếu, bạn chỉ biết tự hạ thấp mình, luôn coi mình là người thất bại, kém cỏi, thì chắc chắn nó sẽ khiến bạn tệ đi rất nhiều.

Việc thay đổi cách nhìn nhận bản thân sẽ giúp bạn trở nên vui vẻ, tích cực hơn. Bạn không muốn ai phán xét hay đánh giá mình, vậy thì chính bản thân bạn cũng không nên làm điều đó. Hãy biết cách yêu bản thân và làm cho bạn trở thành “phiên bản” tốt hơn mỗi ngày.

Ai cũng có quyền được hạnh phúc và bạn cũng vậy. Bạn nên biết rằng, mình xứng đáng với những thành công do chính công sức và sự cố gắng tạo nên. Nhìn nhận bản thân tốt, không có nghĩa là bạn tự cao và huyễn hoặc bản thân mình. Mà chính là bạn đang tạo động lực để cố gắng phát triển hơn mỗi ngày.

Ngừng so sánh với người khác

Việc so sánh với người khác chỉ khiến bạn càng thấy bản thân mình thua kém. Vì không ai là giỏi nhất và mọi sự so sánh đều là khập khiễng. Bạn sẽ có điểm mạnh và yếu riêng, người khác cũng vậy. Đừng lấy thành công của người khác làm sự thất bại cho mình, mà hãy khiến nó trở thành động lực thúc đẩy.

Để khắc phục được điều này, khi tiếp xúc với những người giỏi và thành công hơn, hãy tập trung lắng nghe những kinh nghiệm và bài học của họ. Thay vì chỉ ngồi so sánh và tìm ra điểm yếu của mình thì bạn sẽ mãi mãi thua kém.

Biết cảm thấy đủ

Đối với những người cầu toàn mắc phải hội chứng thường sẽ đặt những yêu cầu rất cao cho bản thân và buộc phải thực hiện được. Nếu không, sẽ được coi là sự thất bại. Để khắc phục vấn đề này, cần nên biết đủ. Người cầu toàn sẽ luôn khiến tâm lý bị nặng nề và áp lực, vì thế hãy biết như thế nào là đủ và ghi nhận thành công của mình.

Nên tập cách nhìn nhận thành công của mình, không cố gắng quá sức để khiến bản thân bị mệt mỏi. Biết cảm thấy đủ sẽ khiến bản thân hài lòng hơn, thoải mái và nhẹ nhàng hơn rất nhiều. Đừng đòi hỏi sự hoàn hảo, chỉ cần làm hết sức và cảm thấy vui với điều đó là bạn đã có thể vượt qua được hội chứng này.

Chia sẻ cảm xúc

Hãy biết chia sẻ cảm xúc và bộc lộ những suy nghĩ của mình với người khác. Việc nói chuyện hoặc tâm sự chính là cách giúp bạn giải phóng những cảm xúc tiêu cực. Khi nói chuyện cũng là cách hiệu quả để bạn biết người khác đang suy nghĩ gì về mình. Chia sẻ những thành công và cả thất bại để biết được giá trị của bản thân mình.

Bạn có thể lựa chọn những người thân thiết và đáng tin cậy để có thể bày tỏ được nỗi lòng của mình. Khi nói chuyện với những người tâm lý, có nhiều kinh nghiệm sẽ giúp bạn “gỡ rối” được những khúc mắc trong lòng và cho bạn lời khuyên hữu ích.

Nếu cảm thấy tình trạng không ổn, bạn có thể tìm đến sự giúp đỡ của các chuyên gia hoặc bác sĩ tâm lý. Họ có thể kiểm tra và áp dụng những phương pháp trị liệu tâm lý để tình trạng của bạn khả quan hơn.

Hội chứng kẻ mạo danh xuất phát từ cách mỗi người tự nhìn nhận bản thân mình. Sự tự ti sẽ khỏa lấp hết suy nghĩ nếu ta chỉ nhận thấy những khuyết điểm và thất bại, hãy thay đổi cách đánh giá bản thân và xem trọng thành quả của mình đã đạt được. Vì nếu bạn không tin vào chính mình thì không ai có thể tin bạn.

Có thể bạn quan tâm:

• 8 Cách vượt qua nỗi sợ thất bại để gặt hái được thành công
• Suy nghĩ quá nhiều: Nguyên nhân, Tác hại và cách khắc phục