Hội chứng Cotard (xác sống biết đi): Những điều cần biết

Hội chứng Cotard hay hội chứng xác sống biết đi là một trong các dạng hoang tưởng khá hiếm gặp với đặc trưng là cảm giác tách rời, không còn tồn tại và nghĩ rằng bản thân đã thực sự chết. Những người mắc phải hội chứng này thường có xu hướng từ chối việc được chăm sóc, can thiệp và thường tránh né, lẩn trốn xã hội. 

Hội chứng Cotard là gì?

Hội chứng Cotard hay hội chứng xác sống biết đi, bệnh hoang tưởng ảo giác Cotard là một dạng rối loạn tâm thần hiếm gặp nhưng có khả năng gây ra những ảnh hưởng, hậu quả nghiêm trọng. Những người mắc phải chứng hoang tưởng này thường có sự sai lệch về nhận thức, xuất hiện các niềm tin không đúng đắn về sự hiện hữu của bản thân.

Hiểu một cách đơn giản hơn đó chính là họ cảm thấy các bộ phận của cơ thể dần tan biến, thối rữa, cho rằng nội tạng đã biến mất hoàn toàn và bản thân đã chết. Theo nhận định của nhà thần kinh Cotard thì “Bệnh hoang tưởng ảo giác Cotard cho thấy sự chậm phát triển của bộ máy tâm thần, cùng với sự hiện diện của triệu chứng lo âu và trầm cảm“.

Dựa vào số liệu thống kê nhận thấy, hội chứng Cotard chỉ có sự ảnh hưởng đến gần 1% dân số trên toàn thế giới nhưng đây được xem là một dạng bệnh kỳ lạ với sự hủy hoại vô cùng to lớn. Nếu không sớm được phát hiện và có biện pháp can thiệp phù hợp thì bệnh nhân sẽ có khả năng tự hủy hoại chính mình, họ dần mất đi ý chí muốn sinh tồn và rơi vào trạng thái “chết”.

Theo đó, hội chứng Cotard được nhắc đến lần đầu tiên vào năm 1882 bởi bác sĩ Jules Cotard. Ông cho biết những người mắc phải hội chứng này sẽ có một niềm tin mãnh liệt về việc các bộ phận trên cơ thể dần biến mất và họ không còn tồn tại. Một số trường hợp cho rằng mình chỉ còn là linh hồn và không biết đau đớn, không chỉ chạm vào mọi thứ xung quanh.

Mặc dù hiếm gặp nhưng trên thế giới cũng đã ghi nhận một số trường hợp mắc phải hội chứng này. Cụ thể, trong thời gian gần nhất đã nhắc về trường hợp của ông Graham với các dấu hiệu của Cotard sau 9 năm bị ảnh hưởng bởi trầm cảm. Ông ấy luôn cho rằng bản thân đã thực sự chết đi, não bộ không còn hoạt động, xương, da và các bộ phận khác của cơ thể cũng đã bị mục nát, dần biến mất.

Cùng với đó, các nhà khoa học cũng đã ghi nhận thêm trường hợp của một người phụ nữ 43 tuổi được chẩn đoán mắc hội chứng xác sống biết đi. Cô ấy cho rằng cơ thể hiện chỉ còn lại da và xương, tất cả các cơ quan nội tạng, não bộ, dây thần kinh đều đã không còn. Đồng thời, cô ấy còn có niềm tin về việc ma quỷ, Chúa không tồn tại và mình là người bất tử nên không cần có sự chăm sóc của bất kỳ ai, không cần phải nghỉ ngơi, ăn uống như người bình thường.

Tuy nhiên, cho đến hiện nay, hội chứng hoang tưởng Cotard vẫn chưa được công nhận cụ thể trong DSM-5 (Sổ tay chẩn đoán và thống kê về rối loạn tâm thần) và ICD (Phân loại thống kê quốc tế về bệnh tật và các vấn đề sức khỏe có liên quan). Việc hỗ trợ can thiệp cũng gặp nhiều khó khăn nên cần phải có sự kiên trì, nhẫn nại trong thời gian nhất định để loại bỏ tốt các ảnh hưởng tiêu cực của Cotard.

Dấu hiệu nhận biết hội chứng Cotard (xác sống biết đi)

Người mắc hội chứng cotard có các biểu hiện rất phong phú và đa dạng. Ở mỗi trường hợp khác nhau, bệnh nhân có thể xuất hiện các hành vi, cảm xúc, nhận định khác nhau về cơ thể và sự hiện hữu của bản thân.

Tuy nhiên, biểu hiện đặc trưng nhất vẫn là các niềm tin sai lệch về sự tồn tại của chính mình. Họ thường bị ảnh hưởng bởi chủ nghĩa hư vô (Nihilism) – niềm tin về sự tồn tại của vạn vật.

Những người mắc phải hội chứng này thường có cảm giác cơ thể dần biến mất, thậm chí là trở nên mục nát, thối rữa và họ cho rằng bản thân đã chết. Một số trường hợp còn nghi ngờ về sự tồn tại của bản thân và họ nghĩ rằng mình chưa từng hiện hữu trong cuộc sống hoặc cho rằng bản thân chỉ là một linh hồn.

Theo đánh giá của các chuyên gia thì hội chứng Cotard có sự liên quan mật thiết đối với căn bệnh trầm cảm và phần lớn người bệnh đều đã trải qua các giai đoạn trầm cảm với mức độ khác nhau. Để có thể nhận biết chính xác về tình trạng hoang tưởng này, bạn cũng có thể dựa vào một số triệu chứng điển hình như sau:

• Xuất hiện các niềm tin sai lệch, không đúng đắn về việc bản thân đã chết, không còn tồn tại.
• Người bệnh có thể cảm thấy cơ thể dần mất đi các bộ phận, cho rằng não bộ đã không còn hoạt động hoặc thậm chí là trở nên ôi thối.
• Một số trường hợp còn phủ định bản thân, cho rằng mình chưa từng sống.
• Các trường hợp hoang tưởng về sự bất tử thường cho rằng mình đã chết nhưng họ nói rằng bản thân là bất tử nên không cần chăm sóc, không cần ăn uống.
• Một số người cho rằng mình là kẻ tội lỗi và đang phải gánh chịu sự trừng phạt thích đáng.
• Bệnh nhân có thể yêu cầu được chôn cất, được đưa đến nhà xác, nghĩa trang.
• Luôn tồn tại cảm giác lo lắng, sợ hãi không rõ lý do.
• Có xu hướng thực hiện các hành vi tiêu cực, tự ngược đãi, làm tổn thương bản thân hoặc cố gắng tự sát.
• Kích động, chống đối dữ dội.

Để có thể miêu tả cụ thể hơn về hội chứng xác sống biết đi, nhóm nghiên cứu Yamada Katsuragi (Nhật Bản) cũng đã chia sẻ về 3 giai đoạn phát triển, bao gồm nảy mầm, phát tác và mãn tính. Cụ thể như sau:

1. Giai đoạn nảy mầm

Đây là giai đoạn khởi phát đầu tiên của hội chứng Cotard với đặc trưng là các biểu hiện lo lắng thái quá, căng thẳng của rối loạn lo âu bệnh tật (hypochondriasis). Kèm với đó, bệnh nhân cũng dần xuất hiện các triệu chứng về trầm cảm nặng, cảm thấy buồn bã, chán nản và mất dần hứng thú đối với hầu hết các hoạt động diễn ra xung quanh cuộc sống.

Tuy nhiên, trong giai đoạn nảy mầm, các biểu hiện rối loạn lo âu và trầm cảm vẫn chưa thực sự rõ ràng hoặc có thể dễ bị nhầm lẫn với các biểu hiện rối loạn tâm thần đơn thuần khác. Theo khảo sát nhận thấy thì phần lớn những trường hợp mắc phải hội chứng xác sống biết đi đều có sự ảnh hưởng từ căn bệnh trầm cảm trước đó.

2. Giai đoạn phát tác

Khi chuyển biến sang giai đoạn này, bệnh nhân sẽ bắt đầu có những biểu hiện về việc tự chối bỏ sự tồn tại của bản thân. Họ cho rằng một hoặc một vài bộ phận của cơ thể đang dần biến mất hoặc thực chất nó đã không tồn tại từ rất lâu.

Bên cạnh đó, họ cũng xuất hiện các rối loạn về cảm xúc, dễ kích động, cáu gắt và nóng giận vô cớ. Bệnh nhân còn có xu hướng tức giận, quát nạt người khác nếu họ bị cho phủ nhận các niềm tin của bản thân, cụ thể là cho rằng những bộ phận trên cơ thể của họ vẫn đang tồn tại và hoạt động.

3. Giai đoạn mãn tính

Đây được xem là giai đoạn cuối của hội chứng cotard và cũng là giai đoạn có biểu hiện nghiêm trọng, nặng nề nhất. Lúc này, các triệu chứng và niềm tin sai lệch trở nên mạnh mẽ, phát triển dữ dội và gây ảnh hưởng trực tiếp đối với sức khỏe, đời sống của bệnh nhân.

Người bệnh sẽ có xu hướng bỏ bê việc chăm sóc bản thân, không ăn uống, nghỉ ngơi hoặc có thể tự hành hạ chính mình. Một số trường hợp còn mất đi khả năng nhận thức về hình dáng và gương mặt của bản thân và những người xung quanh.

Nguyên nhân hội chứng Cotard

Đã có rất nhiều giả thuyết về nguyên nhân gây ra hội chứng xác sống biết đi nhưng cho đến hiện nay, các nhà khoa học vẫn chưa thể chắc chắn về các yếu tố ảnh hưởng đến Cotard. Tuy nhiên, qua nhiều nghiên cứu và quá trình tìm hiểu, họ cũng đã liệt kê ra được một số rủi ro có thể xảy ra và làm gia tăng nguy cơ phát triển hội chứng nguy hiểm này ở nhiều người.

Theo chia sẻ của các chuyên gia thì hội chứng Cotard có khả năng khởi phát ở bất kỳ ai, kể cả trẻ em, thanh thiếu niên nhưng vẫn phổ biến nhất ở những người đang trong độ tuổi trung niên, cụ thể là khoảng 50 tuổi. Những người bệnh sẽ dần xuất hiện các niềm tin sai lệch về sự sống, họ cho rằng bản thân đã chết và những người thân thiết xung quanh đã dần bị thay thế, mạo danh.

Bên cạnh đó, hội chứng Cotard còn có nguy cơ khởi phát cao hơn ở những người đang gặp phải các vấn đề rối loạn tâm thần. Cụ thể như:

• Rối loạn trầm cảm, bao gồm trầm cảm sau sinh, trầm cảm khi mang thai,…
• Rối loạn lưỡng cực
• Rối loạn cá nhân hóa
• Rối loạn phân ly
• Tâm thần phân liệt
• Hội chứng căng trương lực

Ngoài ra, trong kết quả một số cuộc nghiên cứu còn nhận thấy sự liên quan giữa Cotard cùng với một số vấn đề thần kinh nghiêm trọng như:

• Động kinh
• U não
• Đột quỵ
• Nhiễm trùng não
• Đa xơ cứng
• Mất trí nhớ, Alzheimer
• Đau nửa đầu mãn tính
• Parkinson
• Chấn thương sọ não

Theo như kết quả chụp MRI của những người bệnh, các bác sĩ chuyên khoa đã nhận thấy sự suy giảm về khả năng hoạt động của vùng trán và thủy đỉnh. Họ cho rằng đây là trạng thái ngang bằng với những người hôn mê, đang sống thực vật nên việc tạo ra các hoang tưởng, ảo giác về cơ thể là hoàn toàn có khả năng.

Cùng với các nguyên nhân và ảnh hưởng từ bệnh lý nếu trên thì các nhà khoa học còn nhận thấy mối liên hệ giữa hội chứng xác sống biết đi với Zovirax. Đây là một trong các loại thuốc bôi sử dụng cho da và được chỉ định dùng cho những trường hợp mắc bệnh thủy đậu, nhiễm virus Herpes, zona. Nhưng đây chỉ là nguyên nhân hiếm gặp, chiếm khoảng 1% trong tổng số các trường hợp mắc hội chứng Cotard.

Hội chứng Cotard có thực sự nguy hiểm?

Xét về mức độ nguy hiểm thì hội chứng cotard (xác sống biết đi) được đánh giá là một trong các hoang tưởng có mức độ nghiêm trọng cao và cần được kịp thời can thiệp trong giai đoạn sớm. Như đã chia sẻ, những người mắc phải hội chứng này sẽ luôn xuất hiện các niềm tin không đúng đắn và phù hợp về sự tồn tại của bản thân nên họ sẽ dần mất đi sự kết nối với thế giới hiện thực.

Không những thế, một số trường hợp còn liên tục phủ nhận về sự sống của chính mình nên họ có xu hướng từ chối việc ăn uống, không chấp nhận sự chăm sóc, hỗ trợ từ những người xung quanh. Tình trạng này gây nên rất nhiều ảnh hưởng đối với cơ thể của họ, thậm chí khiến cho họ phải đối diện với rất nhiều vấn đề sức khỏe gây suy nhược.

Đối với các tình trạng bệnh nghiêm trọng hơn, bệnh nhân còn có xu hướng tự hủy hoại bản thân, thực hiện các hành vi tàn phá, ngược đãi chính mình. Họ thường không giao tiếp và duy trì sự kết nối với bất kỳ ai bởi bản thân cho rằng mình đã chết, không còn hiện hữu trên thế gian.

Ngoài ra, phần lớn các trường hợp mắc phải hội chứng cotard đều có ảnh hưởng và kèm theo một số vấn đề sức khỏe tâm thần khác, đặc biệt là trầm cảm. Nếu không sớm được can thiệp và phục hồi tốt sẽ khiến cho tinh thần và thể chất của bệnh nhân dần trở nên suy kiệt, họ có thể tử vong do sự chi phối sai lệch về nhận thức. Không những thế, một số bệnh nhân còn có xu hướng tự sát để có thể chứng minh những suy nghĩ của bản thân là đúng.

Cách điều trị hội chứng Cotard

Phần lớn những trường hợp mắc phải hội chứng cotard đều từ chối quá trình thăm khám và điều trị. Họ cho rằng bản thân đã chết nên việc chăm sóc, hỗ trợ can thiệp là điều không cần thiết, thậm chí có một số người trở nên kích động dữ dội khi được nhắc đến vấn đề chẩn đoán, điều trị.

Tuy nhiên, nếu nhận thấy các biểu hiện bất thường của người thân, gia đình cũng nên sử dụng các biện pháp cưỡng chế để đưa họ đến các cơ sở chuyên khoa, bệnh viện uy tín để nhận được sự giúp đỡ của bác sĩ. Thông thường, bác sĩ chuyên khoa sẽ xem xét và đánh giá thông qua các biểu hiện lâm sàng, khai thác về tiền sử bệnh lý và thực hiện một vài xét nghiệm cần thiết để chẩn đoán cụ thể về hội chứng Cotard.

Theo đó, hội chứng xác sống biết đi thường khởi phát ở các điều kiện khác nhau, những biểu hiện cũng đa dạng ở mỗi người bệnh nên việc lựa chọn phương pháp điều trị cũng có phần riêng biệt cho từng bệnh nhân. Sau khi nhận biết rõ về tình trạng sức khỏe của người bệnh, bác sĩ chuyên khoa sẽ cân nhắc để đưa ra các biện pháp can thiệp phù hợp và hiệu quả nhất.

Dưới đây là một vài biện pháp thường được ưu tiên áp dụng như:

1. Liệu pháp sốc điện (ECT)

Liệu pháp sốc điện (ECT) hay còn được gọi là liệu pháp chống co giật là một trong các phương pháp điều trị hội chứng cotard đang được áp dụng phổ biến và đạt được hiệu quả tốt nhất. Phương pháp này sử dụng một dòng điện với cường độ nhỏ để đưa vào não bộ của bệnh nhân, từ đó tạo ra những cơn động kinh nhỏ giúp điều chỉnh lại hoạt động của các chất dẫn truyền thần kinh, thay đổi chức năng của vùng trán, thùy đỉnh một cách hiệu quả.

ECT được tiến hành trong điều kiện gây mê toàn thân nên không gây đau đớn hoặc nguy hiểm đối với người bệnh. Mặc dù trước đây, phương pháp này được thực hiện với rất nhiều rủi ro và biến chứng, bao gồm buồn nôn, đau cơ, mất trí nhớ nên cho đến hiện nay, liệu pháp sốc điện đã được cải thiện và phát triển hiện đại hơn, đảm bảo được sự an toàn và hiệu quả cho người bệnh.

2. Sử dụng thuốc điều trị

Hội chứng Cotard vẫn chưa được công nhận là một chứng rối loạn tâm thần riêng biệt nên không có bất kỳ loại thuốc nào được sử dụng với mục đích điều trị hoàn toàn các triệu chứng và nguồn gốc. Tuy nhiên, đối với một số trường hợp cần thiết, đặc biệt là khi bệnh nhân có kèm theo các rối loạn trầm cảm, lo âu, căng thẳng thì bác sĩ chuyên khoa sẽ có chỉ định sử dụng thuốc để hỗ trợ.

Các loại thuốc chống trầm cảm, thuốc chống loạn thần, thuốc ổn định tâm trạng sẽ được cân nhắc sử dụng với liều lượng thích hợp nhất cho từng đối tượng bệnh khác nhau. Việc dùng thuốc của bệnh nhân Cotard cũng cần có sự theo dõi kỹ lưỡng của bác sĩ và người thân để tránh tình trạng sử dụng thuốc để tự sát.

3. Trị liệu tâm lý

Trị liệu tâm lý là liệu pháp được áp dụng trong thời gian gần đây với ưu điểm là không có sự can thiệp của thuốc, không gây ra tác dụng phụ và biến chứng cho người bệnh. Phương pháp can thiệp này sử dụng ngôn ngữ giao tiếp làm công cụ chính để tác động và thay đổi những niềm tin, nhận thức sai lệch của người mắc chứng Cotard.

Liệu pháp nhận thức và hành vi, liệu pháp thư giãn, liệu pháp ổn định tâm trạng sẽ được kết hợp hiệu quả để giúp bệnh nhân dần hiểu rõ những cảm xúc, suy nghĩ, nhận thức chưa đúng đắn của bản thân và dần tìm cách thay đổi, khắc phục hiệu quả. Bên cạnh đó, các chuyên gia tâm lý còn hỗ trợ người bệnh gia tăng ý thức trong việc chăm sóc bản thân, đáp ứng các nhu cầu sinh hoạt hàng ngày để dần cải thiện đời sống, tái hòa nhập cộng đồng.

Hội chứng Cotard (xác sống biết đi) là một dạng rối loạn tâm thần hiếm gặp nhưng có mức độ nghiêm trọng cao. Vì thế, việc hỗ trợ chẩn đoán, điều trị trong giai đoạn sớm là hết sức cần thiết. Hy vọng qua thông tin của bài viết, bạn đọc sẽ hiểu hơn về hội chứng nguy hiểm này có cách can thiệp hiệu quả.

Có thể bạn quan tâm:

• Hội chứng giấc ngủ kinh hoàng: Dấu hiệu nhận biết và Cách chữa
• Bạn Biết Gì Về Rối Loạn Nhân Cách Hoang Tưởng Đa Nghi?
• Hoang tưởng bị hại là gì? Ảnh hưởng như thế nào đến cuộc sống?
• Bệnh Hoang Tưởng Tự Cao: Dấu Hiệu Nhận Biết Và Khắc Phục