Rối loạn suy nghĩ: Nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và điều trị

Người mắc chứng rối loạn suy nghĩ thường phải tìm tới các chất kích thích, đồ uống có cồn để giảm bớt sự lo lắng, căng thẳng quá mức của bản thân nhưng lại càng làm tăng những suy nghĩ hoang tưởng phi lý. Suy nghĩ rối loạn thường kèm theo những lời nói lộn xộn, bất thường, thiếu logic khiến những người xung quanh không thể hiểu được mong muốn, nhu cầu của họ.

Rối loạn suy nghĩ là gì?

Suy nghĩ là hoạt động bình thường của não bộ diễn ra hằng ngày, hằng giờ, hằng phút về vô vàn nội dung xoay quanh cuộc sống, xã hội của mỗi người. Việc suy nghĩ giúp chúng ta giải đáp các băn khoăn, lo lắng về những gì diễn ra xung quanh đồng thời giúp vận hành cuộc sống hằng ngày một cách có kế hoạch. Khi còn suy nghĩ tức là bộ não còn hoạt động, còn nhận thức.

Thường chúng ta thường cần phải suy nghĩ một cách logic, có chủ đề, có mục tiêu nhất định. Khi các vấn đề mà chúng ta suy nghĩ được giải quyết thì nỗi lo âu, băn khoăn này có thể dừng lại và chuyển sang chủ đề khác. Tuy nhiên có những người bị rối loạn suy nghĩ khiến những dòng suy nghĩ trong tâm trí cứ mãi hoạt động không ngừng nghỉ nhưng lại không hề có ý nghĩa.

Thông thường, quá trình suy nghĩ sẽ diễn ra trong 3 giai đoạn: bắt đầu suy nghĩ về một điều gì đó; tổng hợp, sắp xếp các suy nghĩ một cách logic và dùng các câu từ, hành vi để truyền tải những suy nghĩ đó ra ngoài ( hoặc cũng có thể không bộc lộ nhưng khi vấn đề được sắp xếp có nghĩa thì người có có thể ngừng suy nghĩ). Sự rối loạn suy nghĩ tác động trực tiếp đến các tư duy, suy nghĩ của một người.

Rối loạn khả  suy nghĩ đề cập đến các vấn đề rối loạn tâm thần được đặc trưng bởi những suy nghĩ rối loạn, thiếu sáng suốt, thiếu logic, không được sắp xếp một cách rõ ràng. Những rối loạn này được biểu hiện một cách rõ ràng qua những lời nói lộn xộn, thiếu mạch lạc, thiếu logic, lời hợt, câu từ nghèo nàn, không bộc lộ được hết ý nghĩa câu nói nên không ai hiểu người đó muốn nói gì.

Rối loạn suy nghĩ cũng tác động lên cách hành xử của một người khiến hành vi của họ có vấn đề, trở nên bất thường, kỳ quặc và lệch lạc. Nhà tâm thần học Eugen Bleuler – người đã nghiên cứu và đặt tên cho chứng tâm thần phân liệt cho rằng rối loạn suy nghĩ có liên quan đến các chứng hoang tưởng, tâm thần phân liệt hoặc là một phần triệu chứng của hưng cảm trong giai đoạn rối loạn lưỡng cực.

Các nhà tâm thần cũng đưa ra các lập luận để xem xét các vấn đề tương quan giữa rối loạn suy nghĩ và rối loạn hoang tưởng.  Trong đó có hai khía cạnh được phân biệt là về mặt “nội dung” ( nghĩa là được biểu hiện ở bên trong) còn khía cạnh khác là về “hình thức” ( được biểu hiện rõ rệt ở bên ngoài). Thuật ngữ “rối loạn suy nghĩ” thường dùng để mô tả một trong hai vấn đề này, tuy nhiên thường nó sẽ đề cập đến mặt “hình thức” nhiều hơn nên các chuyên gia cũng dùng một thuật ngữ khác là rối loạn suy nghĩ chính thức.

Biểu hiện của rối loạn suy nghĩ

Thực tế trong mỗi chúng ta luôn có rất nhiều suy nghĩ diễn ra trong đầu, đôi lúc cũng có những vấn đề không thể giải đáp nên cực kỳ bức bối. Tuy nhiên với hội chứng rối loạn suy nghĩ thì những xung đột trong tâm trí cứ liên tục diễn ra những không hề rõ ràng kéo theo ngôn ngữ, hành vi của họ cũng trở nên bất thường, làm cho người khác cũng hoài nghi về tình trạng tâm lý của họ.

Cụ thể, một số biểu hiện của rối loạn tâm lý bao gồm

• Lời nói nhanh nhưng không rành mạch, thiếu logic, câu từ lộn xộn, từ ngữ nghèo nàn được lặp đi lặp lại khiến không ai hiểu họ muốn nói điều gì
• Chóng mặt, nhức đầu, choáng váng, luôn cảm thấy mệt mỏi
• Suy nghĩ bị xáo trộn, không thể suy nghĩ hay sắp xếp trọn vẹn một vấn đề mà thường bị gián đoạn. Điều này khiến nhiều người có niềm tin cho rằng đang có một ai đó đánh cắp suy nghĩ của bản thân
• Thường nhanh chóng xa rời chủ đề khi đang bàn luận với một ai đó. Có nghĩa là đang nói vấn đề A nhưng người đó nhanh chóng chuyển sang chủ đề B dù không hề có mối liên quan giữa hai chủ đề
• Rối loạn suy nghĩ lo âu là vấn đề thường kèm theo bởi những suy nghĩ không được giải quyết triệt để dẫn tới sự căng thẳng, lo lắng trong tâm trí
• Không bắt kịp câu chuyện của người khác, không hiểu được nội dung  trò chuyện
• Không thể truyền tải được một câu nói hay một nội dung có ý nghĩa rõ ràng
• Hoang tưởng, có những niềm tin phi lý và sai lầm
• Xuất hiện ảo giác vô lý khiến bản thân người đó luôn cảm thấy lo âu, căng thẳng, sợ hãi
• Có các hành vi vô lý, bất thường do những hoang tưởng kết hợp đồng thời với ảo giác
• Người bệnh cũng có thể gặp các vấn đề về giấc ngủ, sức khỏe, cơ thể suy nhược..

Người bị rối loạn suy nghĩ thường kèm theo suy giảm về nhận thức bởi các dòng suy nghĩ luôn bị gián đoạn, không logic nên khả năng nhìn nhận, đánh giá các vấn đề cũng bị hạn chế theo. Chất lượng cuộc sống, công việc, học tập cũng bị hạn chế đáng kể.

Rối loạn suy nghĩ có thể không xuất hiện xuyên suốt mà xảy ra theo từng giai đoạn với tần suất khác nhau, thời gian kéo dài cũng liên quan tới các nguyên nhân làm xáo trộn suy nghĩ.

Nguyên nhân gây rối loạn suy nghĩ

Thực tế thì có rất nhiều vấn đề trong hội chứng rối loạn suy nghĩ khiến cơ chế gây bệnh vẫn chưa được khẳng định một cách rõ ràng, chính xác. Rất nhiều yếu tố có thể khiến một người bị xáo trộn về suy nghĩ, không thể biểu thị các nhu cầu một các logic, rõ ràng, rành mạch. Việc xác định được các yếu tố nguy cơ gây bệnh có liên quan trực tiếp đến việc điều trị.

Theo các chuyên gia, các yếu tố có thể liên quan đến tình trạng rối loạn suy nghĩ bao gồm

• Các vấn đề về thể chất: người lớn tuổi, người bị suy nhược cơ thể do thiếu dinh dưỡng, người bị thiếu oxy máu, người mắc các bệnh nhiễm trùng, người có tiền sử bị chấn thương não bộ, người mắc các bệnh nan y phải điều trị kéo dài
• Môi trường sống: hội chứng rối loạn suy nghĩ có nguy cơ cao gặp ở người có tiền sử bị lạm dụng về thể chất, người bị bạo hành, người bị cô lập, sống cách biệt một mình
• Các vấn đề về hóa chất: người nghiện bia rượu, ma túy, thuốc lá hay các loại chất cấm khác
• Tiền sử bệnh lý ở não: rối loạn suy nghĩ có thể liên quan đến tình trạng tổn thương não bộ, bệnh Parkinson, u não.
• Các vấn đề tâm lý – tâm thần: suy nghĩ rối loạn có mối tương quan trực tiếp đến tình trạng stress căng thẳng kéo dài, trầm cảm, rối loạn lưỡng cực, tâm thần phân liệt, hoang tưởng,  lý tổn thương… Tuy nhiên các chuyên gia cũng cho biết, trạng thái này ít xảy ra ở trầm cảm mà chủ yếu xuất hiện trong giai đoạn hưng cảm ở người rối loạn lưỡng cực hơn.

Hệ quả từ rối loạn suy nghĩ

Rối loạn suy nghĩ luôn kèm theo trạng thái lo âu, căng thẳng bởi vấn đề mà họ suy nghĩ không được giải quyết, không có đáp án chính xác. Đồng thời những hoang tưởng và ảo giác xuất hiện tạo ra những niềm tin phi lý, thường mang tính chất tiêu cực khiến bản thân họ luôn cảm thấy thiếu an toàn, cảm giác nguy hiểm nên luôn phải sống trong lo âu và căng thẳng.

Mặt khác khi một người trở nên căng thẳng, lo âu, khó ngủ, suy nghĩ xáo trộn cũng thường có xu hướng lạm dụng các chất kích thích để kiểm soát trạng thái, để cảm thấy dễ chịu hơn. Tuy nhiên điều này lại càng làm người bệnh trở nên dễ kích động hơn, xuất hiện nhiều hoang tưởng và ảo giác có thể gây hại cho chính bản thân và những người xung quanh.

Hội chứng rối loạn suy nghĩ làm ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống, sức khỏe thể chất và tinh thần của mỗi người. Kết quả học tập, công việc đều bị giảm sút, dần xa rời các mối quan hệ bởi những lời nói, hành vi bất thường của người bệnh. Nói chung bất cứ vấn đề bất thường nào về mặt tâm lý, suy nghĩ, nhận thức của một người đều gây ra rất nhiều hệ lụy tiêu cực không mong muốn nên cần phát hiện càng sớm càng tốt.

Hướng can thiệp rối loạn suy nghĩ

Để chẩn đoán chính xác tình trạng rối loạn suy nghĩ, bác sĩ cần xem xét nhiều vấn đề như tiền sử bệnh lý, tình trạng sức khỏe, liệu người bệnh có đang sử dụng thuốc hay chất kích thích nào không, liệu có xuất hiện ảo giác hay hoang tưởng hay không. Tiền sử tâm thần của người bệnh hay những thành viên trong gia đình cũng được xem xét để tìm được chính xác nguyên nhân.

Theo các chuyên gia, điều trị rối trị rối loạn suy nghĩ cần phụ thuộc rất lớn vào nguyên nhân. Tuy nhiên nếu việc điều trị đúng cách, người bệnh hoàn toàn có thể giảm dần các triệu chứng trong vòng 1 năm để quay trở lại với cuộc sống bình thường.

Một số hướng điều trị được khuyến khích cho bệnh nhân rối loạn suy nghĩ gồm

Tâm lý trị liệu

Rõ ràng rối loạn suy nghĩ là một vấn đề xuất phát từ mặt tâm lý, sau đó mới ảnh hưởng đến thể chất, do đó tâm lý trị liệu là phương pháp được khuyến khích hàng đầu. Bản thân người bệnh thường cũng gặp khó khăn khi chia sẻ với người khác do các suy nghĩ xáo trộn, không thể bộc lộ các vấn đề của bản thân qua lời nói bình thường nên người khác sẽ không hiểu gì.

Nhà trị liệu sẽ thông qua các biện pháp chuyên môn để giúp người bệnh có thể giữ bình tĩnh, sắp xếp các suy nghĩ một cách logic để truyền đạt ra ngoài có nghĩa. Liệu pháp nhận thức hành vi có thể giúp người bệnh nhìn nhận rõ những bất ổn trong tâm lý của bản thân, bộc lộ được những suy nghĩ rối loạn và thay thế nó bằng những suy nghĩ đúng đắn hơn.

Liệu pháp nhận thức giúp người bệnh thay thế những ảo tưởng phi lý bằng những suy nghĩ thực tế, đúng đắn và phù hợp với thực tại. Các liệu pháp thư giãn cũng được hướng dẫn để người rối loạn suy nghĩ có thể cảm thấy thoải mái, nhẹ nhàng, hạn chế các cảm xúc lo âu, căng thẳng ha trốn chạy như trước đó.

Chuyên gia tâm lý cũng có thể thiết lập các phòng trị liệu nhóm, trị liệu gia đình để hỗ trợ tối đa cho bệnh nhân lấy lại các cảm xúc, suy nghĩ bình thường, đúng đắn. Người bệnh nếu đáp ứng tốt với các liệu pháp trị liệu có thể cải thiện hoàn toàn tình trạng , tuy nhiên còn phụ thuộc vào nguyên nhân và một số yếu tố khác.

Điều trị bằng thuốc

Không có bất cứ loại thuốc nào có thể làm gián đoạn, cắt đứt được các suy nghĩ cho dù là suy nghĩ phi lý. Tuy nhiên trong một số trường hợp, bác sĩ vẫn cần chỉ định một số loại thuốc để tránh các hành vi bốc đồng gây nguy hiểm trong trường hợp xuất hiện các ảo giác và hoang tưởng.

Người mắc hội chứng rối loạn suy nghĩ thường được kê đơn thuốc chống loạn thần, thuốc an thần hoặc một số nhóm thuốc chống trầm cảm, hưng cảm khác nếu có liên quan đến các vấn đề này. Mục tiêu của thuốc đa phần là khôi phục các chất dẫn truyền thần kinh tự nhiên, xoa dịu cảm xúc, nâng cao năng lượng và sự ổn định trong tâm trí người bệnh.

Tuy nhiên đa phần các nhóm thuốc này đều gây ra rất nhiều tác dụng phụ không mong muốn, chẳng hạn mệt mỏi, buồn ngủ hơn nên cần đảm bảo thực hiện đúng theo liều lượng được bác sĩ chỉ định. Bác sĩ có thể yêu cầu dùng thuốc trong 6 tháng để đảm bảo cải thiện hoàn toàn tình trạng, tuy nhiên cũng có thể linh hoạt điều chỉnh dựa trên những cải thiện của bệnh nhân.

Thực hiện lối sống khoa học, tích cực

Một lối sống khoa học tác động trực tiếp đến cảm xúc, suy nghĩ, nhận thức của mỗi người nên rất cần thiết cho những người bị rối loạn suy nghĩ. Mặt khác, người bệnh cũng không thể mãi phụ thuộc vào thuốc mà cần tự giúp đỡ chính mình thông qua việc thay đổi lối sống, lối sinh hoạt dinh dưỡng hằng ngày theo hướng lành mạnh và tích cực hơn.

Một số hướng tự chăm sóc có thể giúp ích cho người bị rối loạn suy nghĩ như

• Đảm bảo duy trì đủ giấc ngủ mỗi ngày để tâm trí luôn khỏe khoắn và nhìn nhận vấn đề một cách chính xác, rõ ràng, minh bạch hơn
• Thiền nguyện được đánh giá có thể mang đến tác dụng tích cực trong việc cân bằng tâm trí, ổn định cảm xúc và tư duy, nhìn nhận các vấn đề một các tích cực hơn, kiểm soát cảm xúc để tránh các hành vi bốc đồng khác
• Tập luyện thể dục thể thao hằng ngày để gia tăng năng lượng tích cực và sức khỏe cả về mặt thể chất lẫn tinh thần
• Tìm kiếm sự giúp đỡ thông qua việc chia sẻ với những người xung quanh
• Viết lách cũng là cách để bạn giải tỏa và có thể tổng hợp, sắp xếp được những suy nghĩ rối loạn của bản thân, từ đó có thể giải quyết từng vấn đề một cách hợp lý
• Tuyệt đối không sử dụng bia rượu, thuốc lá hay các chất kích thích khác trong suốt thời gian điều trị
• Giúp bản thân thư giãn, suy nghĩ tích cực thông qua các hoạt động lành mạnh, chẳng hạn chơi thể thao, bơi lội, đi du lịch, đọc sách hoặc khám phá những kỹ năng mới
• Tăng cường bổ sung dinh dưỡng lành mạnh với các nhóm thực phẩm như rau củ quả, nhóm các loại hạt, thịt cá.. Hạn chế tối đa các loại thức ăn nhanh, thức ăn nêm nếm quá nhiều gia vị, đồ ăn chiên xào quá nhiều
• Tránh xa căng thẳng hoặc giải quyết căng thẳng càng sớm càng tốt, tránh để các suy nghĩ tiêu cực tồn tại quá lâu trong tâm trí
• Tái khám thường xuyên với bác sĩ để đảm bảo tình trạng sức khỏe ổn định, tránh tái diễn vì sẽ có xu hướng nghiêm trọng hơn

Rối loạn suy nghĩ làm suy giảm trực tiếp về sức khỏe thể chất, tinh thần và chất lượng cuộc sống của mỗi người nên cần có biện pháp can thiệp càng sớm càng tốt. Một lối sống tích cực, dinh dưỡng hợp lý, học cách cân bằng cảm xúc, giải tỏa năng lượng tiêu cực là điều cần thiết để phòng tránh tối đa các vấn đề liên quan đến tâm lý, đảm bảo chất lượng cuộc sống cho tất cả mọi người.

Có thể bạn quan tâm:

• Rối loạn định dạng giới tính: Dấu hiệu và hướng điều trị
• Cách kiểm soát cảm xúc sau những biến cố lớn
• Tâm lý bất ổn là gì? Dấu hiệu và Hướng khắc phục hiệu quả