Bị sốc tâm lý sau khi sinh con đầu lòng và cách phòng tránh

Sốc tâm lý sau khi sinh con đầu lòng là tình trạng khó tránh khỏi nếu không có sự chuẩn bị kỹ càng. Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ mà còn gián tiếp tác động đến sự phát triển về thể chất và tâm lý của trẻ nhỏ.

Nhận biết mẹ bị sốc tâm lý sau khi sinh con đầu lòng

Ngoài hội chứng Baby Blues và stress sau sinh, không ít mẹ bỉm còn phải đối mặt với sốc tâm lý sau khi sinh con đầu lòng. Sốc tâm lý là trạng thái tinh thần bất ổn, bị tổn thương do phải đối mặt với những sự việc xảy ra không như mong muốn. Sự kiện này thường có tính chất nghiêm trọng, đe dọa đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống.

Sinh con đầu lòng là sự kiện quan trọng, làm thay đổi cả cuộc sống của người phụ nữ. Tuy nhiên bên cạnh cảm giác hạnh phúc và vui vẻ, nhiều mẹ bỉm còn phải đối mặt với tình trạng sốc tâm lý sau khi sinh nở. Ở giai đoạn này, tâm trạng của mẹ vẫn ảnh hưởng đến trẻ nhưng mức độ không nghiêm trọng như khi mang thai. Dù vậy, mẹ bỉm cũng cần phát hiện sớm và có biện pháp xử lý kịp thời.

Dấu hiệu nhận biết mẹ bị sốc tâm lý sau khi sinh con đầu lòng:

• Tâm trạng lo lắng, bất an, căng thẳng về nhiều vấn đề trong cuộc sống nhưng thường là sức khỏe của bé, bản thân, tài chính, tương lai,…
• Lo lắng quá mức khiến tâm trạng của mẹ bỉm trở nên bất ổn, dễ nổi nóng và cáu kỉnh
• Mẹ bỉm trở nên nhạy cảm, dễ buồn bực, bi quan và hay khóc lóc
• Một số trường hợp có thể sợ hãi quá mức về sức khỏe và tương lai của đứa trẻ
• Có cảm giác cuộc sống tù túng, ngột ngạt và mệt mỏi
• Đôi khi không quan tâm đến bản thân và đứa trẻ
• Không gần gũi với con cái, bạn đời và những người thân trong gia đình
• Có suy nghĩ tiêu cực và dành nhiều thời gian để tìm giải pháp cho những trường hợp xấu nhất có thể xảy ra

Thực tế, sốc tâm lý thường xảy ra khi sinh con đầu lòng vì chưa có kinh nghiệm và tâm sinh lý thay đổi nhiều do ảnh hưởng của hormone. Các biểu hiện của sốc tâm lý có thể bị nhầm lẫn với stress, rối loạn lo âu và trầm cảm nhẹ. Tuy nhiên, sốc tâm lý thường xảy ra ngay sau khi sinh chỉ vài ngày đến vài tuần. Trong khi đó, những bệnh lý trên chỉ khởi phát triệu chứng sau vài tuần đến vài tháng.

Nguyên nhân dẫn đến sốc tâm lý sau khi sinh con đầu lòng

Sốc tâm lý sau khi sinh con đầu lòng là tình trạng khá phổ biến – đặc biệt là với những trường hợp không có sự chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi mang thai. Tình trạng này có thể xảy ra do một nguyên nhân hoặc do nhiều yếu tố tác động.

Dưới đây là một số nguyên nhân dẫn đến sốc tâm lý sau khi sinh con đầu lòng:

1. Lo lắng về việc chăm sóc trẻ

Phụ nữ có con lần đầu tiên sẽ gặp không ít bỡ ngỡ khi chăm sóc con trẻ. Do chưa có nhiều kinh nghiệm nên mẹ thường có tâm lý sợ và băn khoăn không biết trẻ đã được chăm sóc tốt hay chưa. Việc chăm sóc trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ thực hiện sự không dễ dàng. Những công việc hằng ngày như cho trẻ bú, dọn dẹp nhà cửa, vệ sinh cá nhân, giặt quần áo, chuẩn bị bữa ăn,… đã chiếm hết thời gian trong ngày khiến mẹ bỉm gần như không có thời gian để nghỉ ngơi.

Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có hệ miễn dịch kém nên phải đối mặt với nhiều vấn đề về sức khỏe. Do đó, trong thời gian này, mẹ vừa phải chăm sóc bản thân vừa phải lo lắng cho trẻ. Không giống với bình thường, mẹ sau khi sinh có thể trạng suy nhược nên rất dễ mệt mỏi, căng thẳng khi phải làm việc nhà và chăm sóc trẻ liên tục.

Một số mẹ bỉm không bất cứ kinh nghiệm nào trong việc chăm sóc trẻ do không tìm hiểu và trang bị trước. Tình trạng này dẫn đến tâm lý lo lắng, bất an sau khi sinh nở. Nếu không có sự hỗ trợ từ gia đình, mẹ bỉm không khỏi bất an, căng thẳng dẫn đến sốc tâm lý.

2. Bất ngờ với sự thay đổi của hình thể sau khi sinh

Sau khi sinh nở, mẹ bỉm phải đối mặt với việc cơ thể không còn thon gọn như xưa. Thay vào đó là vòng 2 chùng nhão, da bụng có nhiều vết rạn, nhăn nheo, bắp tay và đùi thiếu săn chắc,… Những người trước đây có vóc dáng đẹp và quyến rũ chắc chắn sẽ không tránh khỏi tình trạng sốc tâm lý.

Tuy nhiên, tình trạng này chủ yếu gặp ở lần đầu tiên sinh con. Ở những lần tiếp theo, mẹ đã có kinh nghiệm nên sẽ biết cách lấy lại thân hình thon gọn và có thể hình dung được vóc dáng của bản thân sau khi sinh nở.

3. Chồng và người thân thiếu sự quan tâm, đồng cảm

Tương tự như khi mang thai, phụ nữ sau khi sinh sẽ trở nên nhạy cảm hơn do sự sụt giảm của hormone estrogen và progesterone. Lúc này, mẹ bỉm cần sự quan tâm của người chồng và những người thân trong gia đình. Sự yêu thương và chia sẻ sẽ giúp phụ nữ sau sinh lấy lại tinh thần, tìm thấy niềm vui và sự lạc quan trong cuộc sống.

Tuy nhiên, một thực trạng đáng buồn đó là đàn ông Việt thường thiếu tinh tế và vẫn giữ quan niệm việc sinh nở, chăm sóc con cái là trách nhiệm của phụ nữ. Thực tế, rất nhiều nam giới vẫn có thói quen vui chơi, đàn đúm với bạn bè ngay cả khi vợ mang thai và sinh nở. Ngoài ra, một số người còn có tính cách bảo thủ, thường xuyên chì chiết và trách móc vợ khi con bị bệnh, nôn ói và chậm lớn.

Đối với phụ nữ, người chồng có vai trò rất quan trọng trong đời sống tinh thần. Khi mang thai và sinh nở, ai cũng mong muốn được chồng yêu thương, chia sẻ và quan tâm. Chỉ với những hành động nhỏ, người phụ nữ sẽ cảm thấy mình được trân trọng và hạnh phúc hơn bao giờ hết. Ngược lại, sự vô tâm của bạn đời và người thân có thể khiến mẹ bỉm bị sốc tâm lý sau khi sinh con đầu lòng.

4. Áp lực tài chính

Khi có con, chi tiêu trong gia đình sẽ tăng lên khá nhiều. Nếu không có sự chuẩn bị tốt về tài chính, nhiều cặp vợ chồng bị sốc tâm lý sau khi có con đầu lòng. Bởi ngoài chi phí ăn uống, gia đình còn tiêu tốn khá nhiều tiền bạc cho dịch vụ y tế, bỉm tã, các vật dụng dành cho trẻ sơ sinh,…

Ngoài ra, một số cặp vợ chồng phải đối mặt với áp lực tài chính do người vợ phải nghỉ làm hoàn toàn để chăm sóc con, người chồng mất việc, bị giáng chức, công việc kinh doanh không ổn định,… Sau khi sinh con, bản thân nữ giới đã có sự nhạy cảm hơn bình thường nên áp lực tài chính có thể dẫn đến sốc tâm lý cùng với nhiều vấn đề khác.

5. Các nguyên nhân khác

Ngoài những nguyên nhân trên, sốc tâm lý sau khi sinh con đầu lòng cũng có thể xảy ra do những nguyên nhân khác như:

• Cảm thấy bí bách, tù túng với những quan niệm ở cữ lạc hậu, thiếu khoa học
• Mâu thuẫn vợ chồng
• Mâu thuẫn mẹ chồng – nàng dâu
• Trẻ sinh non, sinh ra nhẹ cân hoặc phải đối mặt với nhiều vấn đề sức khỏe
• Người chồng thay đổi theo chiều hướng tiêu cực sau khi sinh nở như không chăm lo gia đình, ham chơi, ngoại tình,…
• Phải đối mặt với nhiều biến cố như mất người thân đột ngột, tai nạn nghiêm trọng, bản thân hoặc đứa trẻ bị chẩn đoán mắc bệnh lý nghiêm trọng,…

Sốc tâm lý sau khi sinh con đầu lòng và hậu quả nghiêm trọng

Sinh con đầu lòng là sự kiện quan trọng làm thay đổi cuộc sống của hai vợ chồng nói chung và người phụ nữ nói riêng. Đối mặt với nhiều sự thay đổi về tâm sinh lý, hình thể, thói quen sinh hoạt, trách nhiệm,… khiến không ít phụ nữ sau khi sinh bị sốc tâm lý và căng thẳng thần kinh.

Tuy nhiên nếu không biết cách điều chỉnh kịp thời, trạng thái tâm lý bất ổn có thể kéo dài gây ra nhiều vấn đề sức khỏe như suy nhược, đau đầu, mất ngủ, thiếu máu não,… Những vấn đề này khiến sức khỏe của mẹ suy giảm và vô tình làm giảm chất lượng sữa mẹ. Từ đó gián tiếp ảnh hưởng đến quá trình phát triển và sức khỏe của trẻ.

Hơn nữa, tâm trạng của mẹ cũng tác động đáng kể đến tâm lý của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Mẹ vui vẻ, lạc quan sẽ giúp trẻ cảm nhận được những cảm xúc tích cực và sẽ có phản ứng tương tự. Ngược lại, mẹ bị căng thẳng, buồn bã, bi quan cũng khiến trẻ có tâm lý trầm uất và ít biểu lộ cảm xúc.

Ngoài ra, sốc tâm lý kéo dài còn dẫn đến rối loạn lo âu, trầm cảm và nhiều vấn đề tâm lý khác. Ở giai đoạn mang thai và sau khi sinh, cơ thể có nhiều sự thay đổi nên diễn biến tâm lý thường nhanh và phức tạp hơn. Nếu không nhận được sự quan tâm từ bạn đời và người thân trong gia đình, mẹ khó có thể tránh khỏi những vấn đề tâm lý.

Mẹ bị sốc tâm lý sau khi sinh con đầu lòng phải làm sao?

Sốc tâm lý sau khi sinh con đầu lòng gây ra nhiều ảnh hưởng đối với sức khỏe của trẻ và mẹ. Chính vì vậy, phụ nữ sau khi sinh cần có những biện pháp khắc phục sớm để tránh những hậu quả nghiêm trọng. Bên cạnh đó, bạn đời và người thân trong gia đình cũng cần hỗ trợ để nâng đỡ tinh thần và giúp mẹ bỉm nhanh chóng ổn định lại cảm xúc.

Dưới đây là một số cách giúp mẹ vượt qua sốc tâm lý sau khi sinh con đầu lòng:

1. Tìm kiếm sự giúp đỡ của người thân, bạn bè

Khi nhận thấy bản thân đang phải đối mặt với sốc tâm lý, phụ nữ sau khi sinh nên chia sẻ với người thân và bạn bè để tìm kiếm sự giúp đỡ kịp thời. Nếu quá tải với việc chăm sóc con cái, nên nhờ sự trợ giúp của chồng và bố mẹ để có thời gian nghỉ ngơi và ngủ đủ giấc. Trong thời gian này, cơ thể của mẹ chưa phục hồi hoàn toàn nên cần có người ở bên cạnh chăm sóc và hỗ trợ.

Sự nhạy cảm về mặt tâm lý khiến mẹ sau sinh thường có suy nghĩ tiêu cực, bi quan. Nếu giữ những suy nghĩ này trong thời gian dài, mẹ bỉm khó tránh khỏi các cảm xúc tiêu cực. Tuy nhiên khi chia sẻ với người khác, tinh thần của mẹ sẽ trở nên thoải mái hơn. Ngoài ra, những lời khuyên hữu ích từ người thân, bạn bè cũng sẽ giúp phụ nữ sau sinh nhìn nhận mọi vấn đề trong cuộc sống theo chiều hướng tích cực.

Trên thực tế, nhiều mẹ bỉm phải đối mặt với việc tự mình chăm sóc con cái do gia đình neo người và bạn đời vô tâm, thiếu trách nhiệm. Trong trường hợp này, mẹ nên chia sẻ với bạn bè để nhận được sự động viên và an ủi. Tránh tình trạng kìm nén cảm xúc khiến tâm trạng trở nên nặng nề và u uất.

2. Trang bị kiến thức chăm sóc trẻ

Tình trạng bỡ ngỡ, lo lắng khi chăm sóc trẻ cũng là yếu tố góp phần gây sốc tâm lý sau khi sinh con đầu lòng. Để vượt qua tình trạng này, mẹ bỉm nên trang bị kiến thức chăm sóc trẻ thông qua sách báo, các video clip hướng dẫn trên youtube, lời khuyên từ những người có kinh nghiệm và trao đổi với chuyên gia khi cần thiết (có thể trao đổi trực tiếp hoặc liên hệ qua điện thoại).

Khi có sự hiểu biết nhất định, mẹ bỉm sẽ dễ dàng hơn trong việc chăm sóc trẻ và bản thân. Từ đó có thể giảm bớt sự lo lắng, sợ hãi khi con trẻ gặp phải những vấn đề sức khỏe như sốt, mệt mỏi, biếng ăn, tiêu chảy, táo bón,… Ngoài ra khi có kiến thức, mẹ sẽ biết cách chăm sóc trẻ tốt hơn và giúp trẻ phát triển khỏe mạnh.

3. Tập suy nghĩ tích cực

Phụ nữ sau khi sinh khó tránh khỏi những suy nghĩ tiêu cực và bi quan do ảnh hưởng của rối loạn nội tiết tố. Ngoài ra, sự vô tâm của bạn đời và người thân cũng là yếu tố dẫn đến tình trạng này. Tuy nhiên, suy nghĩ tiêu cực ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe của mẹ và gián tiếp tác động đến sự phát triển của bé.

Chìm đắm trong những suy nghĩ tiêu cực trong thời gian dài còn là nguyên nhân dẫn đến nhiều vấn đề về tâm lý. Chính vì vậy, mẹ bỉm cần thay đổi suy nghĩ của bản thân. Thay vì chú ý đến các vấn đề tiêu cực và những khó khăn trong cuộc sống, hãy nghĩ đến những điều may mắn như bản thân khỏe mạnh, trẻ được sinh ra một cách thuận lợi, nhận được sự quan tâm từ gia đình, bạn bè,…

Suy nghĩ và cảm xúc, hành vi là những yếu tố có mối liên hệ mật thiết. Khi mẹ thay đổi suy nghĩ, tâm trạng buồn bã, bi quan sẽ được cải thiện rõ rệt. Từ đó giúp mẹ chăm sóc tốt hơn cho bản thân và trẻ nhỏ. Ngoài ra, việc gạt bỏ những suy nghĩ tiêu cực cũng sẽ giúp mẹ cảm thấy cuộc sống nhẹ nhàng và ý nghĩa hơn.

4. Giữ lối sống lành mạnh

Tinh thần suy sụp dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe thể chất như suy nhược, đau đầu, mất ngủ, rối loạn tiêu hóa,… Chính vì vậy ngoài việc cải thiện cảm xúc, phụ nữ sau khi sinh cần giữ cho mình lối sống lành mạnh để tăng cường sức khỏe và nâng đỡ tinh thần.

Lối sống lành mạnh giúp mẹ bỉm vượt qua sốc tâm lý sau khi sinh con đầu lòng:

• Sau khi sinh nở, mẹ nên bổ sung các món ăn lợi sữa và chứa đầy đủ chất dinh dưỡng để đảm bảo nguồn sữa cho bé. Tuy nhiên, cần cân đối giữa chất xơ, vitamin, khoáng chất, đạm và chất béo. Tránh ăn quá nhiều đạm khiến cơ thể uể oải và dễ bị tăng cân đột ngột.
• Để xoa dịu tâm trạng, mẹ bỉm có thể dùng một số loại rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, các loại cá béo và đậu. Omega 3, vitamin và khoáng chất trong nhóm thực phẩm này giúp giảm phần nào cảm giác căng thẳng, uể oải, mệt mỏi,…
• Bổ sung thực phẩm giàu tryptophan như sữa bò, trứng, mật ong, hạt sen,… để thúc đẩy tuyến tùng sản sinh melatonin (hormone tạo cảm giác buồn ngủ). Khi giấc ngủ được cải thiện, mẹ bỉm sẽ nhận thấy tâm trạng buồn bã, chán nản và căng thẳng được cải thiện đáng kể.
• Song song với việc bổ sung thực phẩm lành mạnh, phụ nữ sau sinh cần hạn chế dùng món ăn chứa nhiều đường, chất béo bão hòa, thức uống chứa cồn, caffeine,… Các loại thức ăn và đồ uống kể trên có thể gia tăng mức độ lo âu, căng thẳng và làm nghiêm trọng những triệu chứng thể chất do sốc tâm lý gây ra.
• Sốc tâm lý có thể khiến mẹ bỉm bị chán ăn và ăn uống không ngon miệng. Dù vậy, mẹ vẫn cần đảm bảo ăn đủ 3 bữa/ ngày và có thể dùng một số món ăn dễ tiêu hóa như cháo, súp, canh, sinh tố, sữa ấm,… để cung cấp năng lượng cần thiết.
• Sau khi sinh nở khoảng vài tuần, mẹ nên tập các bài tập có cường độ nhẹ tại nhà để thư giãn cơ và tăng tốc độ phục hồi cơ thể. Khi luyện tập, cơ thể sẽ sản sinh endorphin – hormone có tác dụng thư giãn, giảm đau nhức và mang lại tinh thần lạc quan, thoải mái.
• Việc chăm sóc con nhỏ khiến mẹ bỉm khó có thể ngủ đủ giấc và thường xuyên rơi vào trạng thái lờ đờ, mệt mỏi. Để cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần, mẹ nên tranh thủ ngủ nhiều giấc ngắn trong ngày. Ngoài ra khi trẻ đã cứng cáp hơn, có thể nhờ bạn đời và người thân hâm sữa, thay tã cho trẻ vào ban đêm để mẹ có thời gian nghỉ ngơi.

5. Tìm gặp bác sĩ khi cần thiết

Phụ nữ mang thai và sau khi sinh gặp nhiều khó khăn trong việc kiểm soát cảm xúc, suy nghĩ do sự thay đổi đột ngột của tâm sinh lý. Chính vì vậy, những biện pháp trên có thể không mang lại hiệu quả đối với mẹ bỉm bị sốc tâm lý. Nếu cần thiết, mẹ nên tìm gặp bác sĩ để được thăm khám và điều trị.

Thông thường, sốc tâm lý sẽ được cải thiện bằng tâm lý trị liệu. Phương pháp này tập trung vào việc nâng đỡ tinh thần, giải tỏa cảm xúc và thay đổi suy nghĩ tiêu cực. Vì không sử dụng thuốc nên trị liệu tâm lý phù hợp với phụ nữ mang thai, người đang cho con bú và người có bệnh lý nền. Bên cạnh đó, tâm lý trị liệu còn trang bị cho mẹ bỉm kỹ năng để giải tỏa căng thẳng, giải quyết mâu thuẫn với bạn đời, người thân, quản lý thời gian và chủ động hơn trong cuộc sống.

Tuy nhiên, một số trường hợp có thể phải dùng đến thuốc do tâm trạng bất ổn và khó kiểm soát được hành vi, lời nói. Bác sĩ sẽ đánh giá tình trạng cụ thể để chỉ định loại thuốc phù hợp và ít tác dụng phụ nhất. Trong trường hợp cần thiết, phụ nữ sau sinh có thể phải ngưng cho trẻ bú để đảm bảo an toàn khi điều trị.

Cách phòng tránh sốc tâm lý sau khi sinh con đầu lòng

Sinh nở là sự kiện quan trọng trong cuộc đời của người phụ nữ. Tuy nhiên để chào đón sự ra đời thiên thần nhỏ, mẹ phải đối mặt với nhiều vấn đề sức khỏe về thể chất và tinh thần. Để phòng tránh sốc tâm lý sau khi sinh con đầu lòng, mẹ có thể thực hiện một số biện pháp sau:

• Cần có sự chuẩn bị về sức khỏe thể chất, tâm lý và tài chính trước khi mang thai. Điều này sẽ giúp giảm thiểu những vấn đề phát sinh trong thai kỳ và sau khi sinh nở.
• Cảm xúc bất ổn khi mang thai có thể kéo dài dẫn đến sốc tâm lý sau khi sinh con đầu lòng. Do đó, mẹ nên can thiệp trị liệu tâm lý trong thời gian sớm nhất để phòng ngừa những vấn đề tâm lý xảy ra sau khi sinh.
• Nếu có ý định mang thai, nên trao đổi trước với bạn đời và người thân trong gia đình để chuẩn bị sẵn sàng cho cuộc sống sau khi sinh con. Có sự chuẩn bị trước sẽ giúp mẹ giảm bớt áp lực khi chăm sóc con và cả hai vợ chồng sẽ có sự thống nhất trong quá trình nuôi dạy trẻ.
• Ngoài ra, mẹ nên trang bị cho bản thân những kiến thức và kinh nghiệm quý báu để dễ dàng hơn trong việc chăm sóc trẻ.
• Nếu phải đối mặt với các biến cố lớn trong thời gian mang thai và sau khi sinh, mẹ nên tham vấn hoặc trị liệu tâm lý sớm để tránh những hậu quả lâu dài.

Không ít mẹ bỉm bị sốc tâm lý sau khi sinh con đầu lòng. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất là phải biết cách vượt qua và ổn định lại tâm lý để trẻ được chăm sóc tốt. Nếu tình trạng không có cải thiện khi áp dụng các biện pháp tại nhà, mẹ nên tìm kiếm sự giúp đỡ từ bác sĩ và chuyên gia tâm lý.

Tham khảo thêm:

• Chồng cần làm gì khi vợ bị trầm cảm sau sinh?
• Phân biệt hội chứng Baby Blues và trầm cảm sau sinh
• Tâm trạng buồn chán sau sinh và cách vượt qua