Rối loạn trầm cảm tái diễn là gì? Có chữa được không?

Rối loạn trầm cảm tái diễn là tình trạng các triệu chứng của bệnh quay trở lại và biểu hiện ở mức độ nghiêm trọng hơn. Theo số liệu thống kê nhận thấy có đến gần 50% các trường hợp trầm cảm tái phát sau khi đã tiến hành điều trị. 

Rối loạn trầm cảm tái diễn là gì?

Trầm cảm là một căn bệnh khá phổ biến và tiềm ẩn nhiều nguy hiểm. Những người mắc bệnh sẽ có các biểu hiện đặc trưng như khí sắc trầm buồn, chán nản, tuyệt vọng, không còn hứng thú với bất kì hoạt động nào xung quanh. Tình trạng này nếu có thể sớm phát hiện và điều trị đúng phương pháp thì người bệnh sẽ phục hồi sức khỏe tốt hơn và dần tái hòa nhập với cộng đồng.

Tuy nhiên, căn bệnh này lại có nguy cơ tái phát rất cao hay còn được gọi với thuật ngữ là rối loạn trầm cảm tái diễn. Dựa vào số liệu thống kê thực tế nhận thấy có đến gần 50% các trường hợp người bệnh khởi phát lại các triệu chứng sau khi đã tiến hành điều trị. Đây cũng được xem là nguyên nhân chủ yếu chiếm đến khoảng 2/3 các trường hợp tự sát do bệnh trầm cảm.

Các giai đoạn của rối loạn trầm cảm tái diễn

IDC-10 (1992) định nghĩa rối loạn trầm cảm tái diễn (F33) là một chứng rối loạn cảm xúc mã hóa với sự đặc trưng là tình trạng lặp đi lặp lại của các giai đoạn trầm cảm đã được biệt định từ trước. Cụ thể là trầm cảm giai đoạn nhẹ (F32.0), trầm cảm vừa (F32.1), trầm cảm nặng (F32.2 hoặc F32.3). Mỗi giai đoạn sẽ có thời gian kéo dài tối thiểu 6 tháng.

Theo quan điểm của mỗi nhà nghiên cứu thì rối loạn trầm cảm tái diễn được chia thành nhiều giai đoạn khác nhau. Dựa vào phân loại của IDC – 10(1992)  thì tình trạng này được chia thành 4 giai đoạn khác nhau như:

• Rối loạn trầm cảm tái diễn giai đoạn nhẹ
• Rối loạn trầm cảm tái diễn giai đoạn vừa
• Rối loạn trầm cảm tái diễn giai đoạn nặng không có kèm triệu chứng loạn thần
• Rối loạn trầm cảm tái diễn giai đoạn thuyên giảm

Ở từng giai đoạn thì người bệnh đều có xuất hiện các triệu chứng và dấu hiệu nhận biết của chứng trầm cảm. Tuy nhiên, càng về các giai đoạn sau thì mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng sẽ có sự tiếp diễn. Kết quả của một nghiên cứu chuyên khoa nhận thấy có từ 58 đến 85% các trường hợp người bệnh trầm cảm có ít nhất 2 giai đoạn trầm cảm trong cả cuộc đời.

Triệu chứng của rối loạn trầm cảm tái diễn

Dựa vào số liệu thống kê có khoảng 34% người bệnh trầm cảm có biểu hiện tái phát bệnh trong khoảng 1 năm đầu sau điều trị, trong đó đối tượng người cao tuổi chiếm đến 19%. Sau mỗi đợt tái phát tiếp theo thì tỉ lệ bệnh cũng sẽ tăng dần, mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng cũng gia tăng.

Một số triệu chứng thường gặp ở những trường hợp rối loạn trầm cảm tái diễn như:

• Khí sắc giảm, thường xuyên chán nản, tuyệt vọng, ủ rũ.
• Mất dần hứng thú đối với các hoạt động bên ngoài, kể cả những việc mà bản thân đã từng rất yêu thích.
• Người bệnh luôn cảm thấy mệt mỏi, thiếu sức sống.
• Mất ngủ liên tục, khó đi vào giấc ngủ, ngủ không sâu giấc.
• Nhạy cảm hơn, dễ khóc, cáu gắt, tức giận vô cớ với mọi người xung quanh.
• Rối loạn ăn uống, có thể chán ăn hoặc ăn rất nhiều, cân nặng cũng bị thay đổi bất thường.
• Cảm thấy bản thân vô dụng, tự đổ lỗi.
• Ngại giao tiếp, không muốn trò chuyện hay gặp gỡ bất cứ ai.
• Mất tập trung, giảm chú ý, không thể đưa ra quyết định hay lựa chọn nào, dù là những việc nhỏ nhặt.
• Trí nhớ bị suy giảm, lúc nhớ lúc quên, khó khăn trong việc ghi nhớ.
• Suy nghĩ về cái chết và bắt đầu lên kế hoạch cho việc tự sát.

Bác sĩ tâm lý Deborah Serani cũng là tác giả của cuốn “Sống chung với bệnh trầm cảm” (Living with depression) cho biết rằng, nếu người bệnh đã từng trải qua 2 đợt trầm cảm thì khả năng bị tái diễn lần 3 sẽ gia tăng đến 80%. Đặc biệt hơn, trong trường hợp đã từng bị trầm cảm 3 lần thì khả năng bị tái diễn tiếp thêm sẽ chiếm đến 90%.

Rối loạn trầm cảm tái diễn là do đâu?

Nếu có thể sớm phát hiện trầm cảm ở giai đoạn đầu và áp dụng nhanh các biện pháp điều trị phù hợp thì bệnh tình sẽ được khắc phục hiệu quả hơn. Tuy nhiên, căn bệnh này lại có nhiều khả năng tái phát bởi nhiều nguyên nhân khác nhau.

Một số yếu tố nguy cơ có thể gây nên tình trạng rối loạn trầm cảm tái diễn như:

• Nữ giới sẽ có khả năng tái phát bệnh cao hơn so với nam giới.
• Các đối tượng trên 30 tuổi, đặc biệt là những người già sẽ có nhiều nguy cơ tái phát bệnh trầm cảm sau điều trị.
• Các đối tượng độc thân, đang ly thân, ly hôn.
• Xảy ra các mâu thuẫn, xung đột trong gia đình, bạn bè, đồng nghiệp.
• Những đối tượng bị trầm cảm nặng kéo dài
• Lạm dụng nhiều các chất kích thích, chất gây nghiện
• Người bệnh có kèm theo các bệnh mãn tính.
• Tiền sử gia đình có người từng bị rối loạn trầm cảm tái diễn.
• Điều trị không dứt điểm, ngừng sử dụng thuốc đột ngột.
• Phụ nữ đang mang thai hoặc sau khi sinh con.

Nguyên nhân thường xuất phát từ việc điều trị không dứt điểm, người bệnh tự ý ngừng sử dụng thuốc đột ngột hoặc gặp phải một số vấn đề tổn thương tâm lý không thể giải quyết được. Bên cạnh đó, độ tuổi và giới tính cũng là hai yếu tố có liên quan đến nguy cơ tái phát bệnh trầm cảm.

Rối loạn trầm cảm tái diễn có nguy hiểm không?

Hầu hết các bệnh lý sau khi tái phát đều có biểu hiện nghiêm trọng và mức độ nguy hiểm cao hơn so với ban đầu. Đặc biệt là những trường hợp bị rối loạn trầm cảm tái diễn sẽ làm gia tăng nguy cơ tự sát ở người bệnh nếu không kịp thời phát hiện và ngăn chặn tốt.

Một số trường hợp người bệnh cố tình che giấu đi hoặc tự lừa dối bản thân về tình trạng tái phát của mình. Họ không muốn chấp nhận việc đối mặt với bệnh một lần nữa và cảm thấy bế tắc, tuyệt vọng khi rơi vào tình trạng này. Tuy nhiên, điều này lại vô tình làm cho căn bệnh trở nên nghiêm trọng hơn, quá trình điều trị bệnh cũng gặp nhiều trở ngại và khó khăn.

Tùy vào số lần tái phát của bệnh mà mức độ nguy hiểm cũng sẽ khác nhau. Thông thường đối với các trường hợp rối loạn trầm cảm tái diễn sẽ được chỉ định sử dụng các loại thuốc mạnh hơn, liều lượng cũng sẽ được gia tăng tùy vào từng đối tượng. Bên cạnh đó, thời gian điều trị cũng sẽ kéo dài hơn so với trước, người bệnh cần phải kiên trì và nỗ lực hơn rất nhiều lần.

Tình trạng rối loạn trầm cảm tái diễn có thể gây ra nhiều hậu quả và hệ lụy nguy hiểm. Nó không chỉ làm ảnh hưởng đến sức khỏe, sinh hoạt đời sống mà còn đe dọa trực tiếp đến tính mạng của người bệnh. Trong thực tế đã có rất nhiều trường hợp tự sát vì tình trạng này. Vì thế, dù đã điều trị trầm cảm thành công, bạn cũng không nên chủ quan bởi nó có thể khởi phát lại bất cứ lúc nào.

Rối loạn trầm cảm tái diễn có chữa được không? Chữa thế nào?

Nếu nghi ngờ bản thân bị tái phát các triệu chứng của bệnh trầm cảm, bạn nên nhanh chóng tìm đến các cơ sở chuyên khoa để được thăm khám và chẩn đoán chính xác nhất. Sau khi biết rõ được tình trạng bệnh của mỗi người, bác sĩ sức khỏe tâm thần sẽ cân nhắc để đưa ra phác đồ điều trị phù hợp nhất.

Việc điều trị rối loạn trầm cảm tái diễn sẽ phụ thuộc vào từng giai đoạn và số lần tái phát bệnh của mỗi người. Bệnh nhân cần phải thực sự nghiêm túc và tuân thủ đúng theo các chỉ định của bác sĩ để đảm bảo quá trình điều trị có thể mang lại kết quả tốt nhất.

Một số biện pháp giúp khắc phục và điều trị tình trạng rối loạn trầm cảm tái diễn như:

1. Tâm lý trị liệu

Tâm lý trị liệu hiện đang là phương pháp hỗ trợ điều trị các vấn đề sức khỏe tâm thần được áp dụng nhiều nhất. Cũng bởi biện pháp này vừa hiệu quả vừa đảm bảo an toàn cho người bệnh, có thể áp dụng được cho hầu hết các đối tượng bệnh khác nhau. Thông qua các buổi trò chuyện, trao đổi trực tiếp với các chuyên gia thì người bệnh sẽ dần hiểu rõ các vấn đề của bản thân.

Các chuyên gia tâm lý cũng sẽ sử dụng các kỹ thuật chuyên môn để khai thác và tìm ra nguyên nhân gốc rễ của bệnh. Nhờ đó, họ sẽ hỗ trợ người bệnh tìm được hướng giải quyết vấn đề tốt hơn, đồng thời loại bỏ bệnh một cách triệt để, hạn chế tối đa tình trạng tái phát về sau.

Sau khi kết thúc liệu trình trị liệu cùng các chuyên gia thì người bệnh sẽ được phục hồi một cách tự nhiên và không để lại bất kì biến chứng nào. Bệnh nhân cần mở lòng và thoải mái chia sẻ với các nhà trị liệu giúp thúc đẩy quá trình điều trị nhanh đạt được kết quả như mong muốn.

Tùy thuộc vào giai đoạn và mức độ biểu hiện của mỗi trường hợp mà các chuyên gia sẽ cân nhắc áp dụng những liệu pháp phù hợp nhất. Một số liệu pháp thường được sử dụng như:

• Liệu pháp cá nhân
• Liệu pháp gia đình
• Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT)
• Liệu pháp âm nhạc
• Liệu pháp thư giãn luyện tập

Các chuyên gia cũng thường xuyên khuyến khích những người thân trong gia đình cùng tham gia trị liệu. Việc có thể nắm rõ thông tin về bệnh và cách chăm sóc người bệnh sẽ giúp bạn hỗ trợ tốt quá trình chữa lành tâm bệnh của họ.

2. Sử dụng thuốc

Thông thường, các trường hợp bị rối loạn trầm cảm tái diễn sẽ có mức độ nghiêm trọng hơn so với ban đầu. Vì thế, hầu hết người bệnh đều sẽ được chỉ định sử dụng các loại thuốc chống trầm cảm để kiểm soát và cải thiện bệnh tốt hơn. Bên cạnh đó, một số trường hợp cũng sẽ được hướng dẫn dùng thêm các loại thuốc bình thần, thuốc an thần kinh, thuốc điều chỉnh khí sắc.

Một số loại thuốc thường được chỉ định sử dụng chó các đối tượng bị trầm cảm tái diễn như:

• Nhóm thuốc chống trầm cảm 3 vòng: Chủ yếu là Amitriptylin hay Clomipramin.
• Nhóm thuốc ức chế tái hấp thu có chọn lọc serotonin: Điển hình như Fluvoxamin, Citalopram, Sertralin, Fluoxetin, Escitalopram và Paroxetin.
• Nhóm thuốc benzodiazepin: Cụ thể như Clonzepam, Diazepam hay Bromazepam
• Các loại thuốc chống loạn thần: Bao gồm Risperidon, Olanzapin, Quetiapin, Haloperidol, Chlorpromazin, Levopromazin, Sulpirid, Clozapin…
• Các loại thuốc giúp điều chỉnh khí sắc: Ví dụ như Valproat hay Carbamazepin.
• Một số loại thuốc khác như: Thuốc gây ngủ, thuốc giải lo âu, thuốc tăng cường tuần hoàn não, các loại vitamin và yếu tố vi lượng cần thiết,….

Tuy nhiên, quá trình sử dụng thuốc có thể gây ra một số tác dụng phụ ngoài ý muốn. Vì thế người bệnh cần phải tuân thủ nghiêm ngặt theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa. Một số lưu ý dành cho những đối tượng được chỉ định sử dụng thuốc điều trị trầm cảm như:

• Tuyệt đối không được tự ý mua thuốc về sử dụng.
• Không được sử dụng lại đơn thuốc cũ hoặc dùng chung đơn thuốc với bệnh nhân khác.
• Nên uống thuốc đúng vào một khung giờ nhất định.
• Không được tự ý thay đổi liều lượng của thuốc nếu chưa có sự đồng ý của bác sĩ.
• Cần phải kiên trì sử dụng thuốc đúng theo phác đồ mà bác sĩ đưa ra. Tuyệt đối không được ngừng sử dụng thuốc đột ngột.
• Bảo quản thuốc ở nơi thoáng mát, nhiệt độ phòng thích hợp, tránh xa tầm tay của thú cưng và trẻ nhỏ.
• Không nên uống thuốc khi đói, tốt nhất là nên uống sau khi ăn khoảng 15 đến 30 phút.
• Không sử dụng các chất kích thích, chất gây nghiện trong quá trình điều trị. Tốt nhất nên uống nhiều nước mỗi ngày để giúp cơ thể thanh lọc tốt hơn.
• Nếu trong quá trình sử dụng thuốc có xuất hiện các vấn đề bất thường thì cần thông báo ngay với chuyên gia để được xử lý kịp thời.
• Khi đã thực hiện đúng theo các chỉ định dùng thuốc nhưng các triệu chứng bệnh không có dấu hiệu thuyên giảm thì người bệnh cũng cần trao đổi lại với bác sĩ để được cân nhắc thay đổi liều lượng hoặc đổi sang loại thuốc khác phù hợp hơn.

3. Sốc điện hoặc kích thích từ xuyên sọ

Đối với các trường hợp bệnh nặng, người bệnh có xuất hiện các hành vi nguy hiểm thì sẽ được cân nhắc để áp dụng biện pháp sốc điện hoặc kích thích từ xuyên sọ để điều trị bệnh hiệu quả hơn. Hai phương pháp này thường được sử dụng đối với các trường hợp bệnh nhân nhiều lần thực hiện hành vi tự sát hoặc không đáp ứng tốt với các biện pháp điều trị phổ biến.

Mặt khác, hai biện pháp điều trị này cũng có khả năng gây ra một số tác dụng phục ảnh hưởng đến sức khỏe của bệnh nhân. Vì thế, trước khi đưa ra quyết định thực hiện phương pháp này người bệnh cần trao đổi và tham khảo kỹ ý kiến của bác sĩ chuyên khoa để được cân nhắc về mức độ lợi ích và rủi ro có thể xảy ra.

4. Hỗ trợ cải thiện tại nhà

Song song với việc áp dụng các biện pháp chuyên khoa mà bác sĩ chỉ định thì người bệnh rối loạn trầm cảm tái diễn cũng cần nhanh chóng điều chỉnh lại thói quen sinh hoạt của mình theo hướng tích cực hơn. Điều này không chỉ hỗ trợ tốt cho quá trình điều trị bệnh mà còn giúp cho bệnh nhân phòng tránh tốt nguy cơ bị tái phát bệnh về sau.

Để có được một lối sống lành mạnh và khoa học, người bệnh cần lưu ý một số vấn đề sau đây:

• Rèn luyện thói quen tập luyện thể dục mỗi ngày để tăng cường sức đề kháng cho bản thân. Bên cạnh đó, việc vận động thường xuyên còn giúp gia tăng sự sản sinh của các hormone hạnh phúc, chủ yếu là serotonin làm giảm căng thẳng, áp lực kéo dài.
• Xây dựng chế độ ăn uống cân bằng, chú ý lựa chọn những thực phẩm giàu khoáng chất, vitamin có lợi cho não bộ. Đồng thời cần hạn chế những món ăn cay nóng, nhiều dầu mỡ, thực phẩm đóng hộp, chế biến sẵn.
• Tránh xa các chất kích thích, chất gây nghiện như rượu bia, thuốc lá. Nên bổ sung nhiều nước mỗi ngày, có thể thay thế bằng nước ép trái cây để cung cấp thêm vitamin cần thiết cho cơ thể.
• Tăng chất lượng giấc ngủ, tránh thức khuya. Tốt nhất nên ngủ đủ 7 đến 8 tiếng mỗi ngày và tập thói quen ngủ trước 23 giờ. Ngoài ra, bạn có thể áp dụng một số biện pháp thư giãn như nghe nhạc, tắm hoặc ngâm chân với nước ấm, sử dụng tinh dầu thơm, massage, ngồi thiền,….
• Lên danh sách công việc trong ngày, trong tuần để hạn chế tình trạng làm việc quá sức. Nếu cảm thấy công việc quá nhiều bạn có thể nhờ đến sự trợ giúp cho đồng nghiệp, bạn bè, người thân khi cần thiết.
• Chủ động gặp gỡ, giao tiếp với những người xung quanh. Những khi thấy căng thẳng, mệt mỏi bạn hãy cố gắng chia sẻ và tâm sự với những người mà mình tin tưởng nhất. Hoặc có thể tập viết nhật kí để bày tỏ được những cảm xúc, suy nghĩ trong lòng để cảm thấy nhẹ nhõm và thoải mái hơn.

Rối loạn trầm cảm tái diễn là một trong các tình trạng nguy hiểm và có thể làm gia tăng nguy cơ tự sát của người bệnh bất cứ lúc nào. Vì thế, người bệnh cần phải nghiêm túc trong quá trình điều trị bệnh để chữa khỏi tận gốc nguyên căn của trầm cảm. Ngay khi nhận thấy các dấu hiệu tái phát cần thông báo ngay với chuyên gia để được hướng dẫn cách điều trị phù hợp nhất.

BÀI VIẾT LIÊN QUAN:

• Nguyên nhân khiến bệnh trầm cảm tái phát và cách xử lý
• Tác hại của thuốc chống trầm cảm bạn nên cảnh giác
• Ứng dụng kích thích từ xuyên sọ chữa trầm cảm có hiệu quả không?
• Giải pháp đơn giản giúp phòng tránh bệnh trầm cảm hiệu quả