Chứng sợ động vật (Zoophobia): làm cách nào khắc phục

Hội chứng sợ động vật Zoophobia gây ra cản trở rất nhiều đến chất lượng cuộc sống, tinh thần của mỗi người. Có người sợ chó, co người sợ mèo, có người sợ chuột hoặc cũng có người sợ tất cả những con vật bởi bởi những trải nghiệm tiêu cực trong quá khứ có liên quan đến những loài động vật này. Trị liệu tâm lý là một trong những biện pháp cần thiết để giúp người bệnh sớm vượt qua được nỗi ám ảnh phi lý này.

Hội chứng sợ động vật Zoophobia là gì?

Chó, mèo, chim, thú đều là những loài động vật không thể thiếu trong cuộc sống hằng ngày để làm cho hệ sinh thái chung thêm đa dạng và sinh động. Đối với nhiều người, động vật không chỉ đơn thuần là động vật, là nguồn thức ăn mà còn là những người bạn  bởi chúng đều là những sinh vật có tình cảm và biết bộc lộ tình cảm. Chẳng hạn như việc những chú chó biết bảo vệ chủ khi đứng trước các tình huống nguy hiểm chính là minh chứng rõ rệt.

Tuy nhiên với nhiều người, động vật lại chính là những mối nguy hiểm kinh hoàng khiến họ không khỏi căng thẳng, hoảng loạn, sợ hãi, thậm chí ngất xỉu khi nhìn thấy. Đây là một trong những nỗi ám ảnh phổ biến, có thể gặp ở nhiều người, đặc biệt là trẻ em do có liên quan đến những trải nghiệm tiêu cực trong quá khứ. Nỗi sợ hãi này choán lấy toàn bộ tâm trí khiến người bệnh luôn sống trong lo âu, căng thẳng.

Hội chứng sợ động vật có tên khoa học được dùng phổ biến là Zoophobia, trong đó “Zoo” chính là động vật và “phobia” có nghĩa là nỗi sợ hãi. Người mắc chứng này có thể sợ 1 loại động vật nào đó hoặc có thể sợ hãi cùng lúc nhiều loài, thậm chí là tất cả các loài động vật. Điều này có thể ảnh hưởng rất nhiều đến chất lượng cuộc sống, tinh thần của mỗi người.

Theo các chuyên gia, những người mắc hội chứng sợ động vật có thể cảm thấy sợ hãi các chuyển động hay sự ngọ nguệch của các loài động vật, điều này có thể khiến họ co rúm người vì kinh hãi. Một số dạng điển hình trong hội chứng Zoophobia như:

• Ailurophobia (hội chứng sợ mèo)
• Arachnophobia (hội chứng sợ nhện)
• Chiratophobia (hội chứng sợ dơi)
• Cynophobia (hội chứng sợ chó)
• Entomophobia(hội chứng sợ côn trùng)
• Equinophobia (hội chứng sợ ngựa)
• Herpetophobia (hội chứng sợ các loài bò sát)
• Ichthyophobia (hội chứng sợ cá)
• Musophobia (hội chứng sợ chuột và chuột cống)
• Ophidiophobia(hội chứng sợ rắn)
• Ornithophobia (hội chứng sợ chim)
• Ranidaphobia (hội chứng sợ ếch và cóc)
• Vermiphobia (hội chứng sợ giun)
• Ostraconophobia (Hội chứng sợ động vật có vỏ)

Biểu hiện hội chứng sợ động vật

Thường nỗi sợ của chứng Zoophobia thường có xu hướng tập trung hơn ở những loài động vật hoang dã, nguy hiểm, chẳng hạn như hổ hay sói hay các loài bò sát như rắn hay ếch. Tuy nhiên có những người gặp nỗi sợ cả với những loài động vật bình thường như gà, chim, mèo.. Tùy mức độ sợ hãi và sự phổ biến của những loài động vật đó trong cuộc sống mà mức độ triệu chứng dần được bộc lộ một cách khác nhau.

Cụ thể, một số triệu chứng điển hình của hội chứng sợ động vật như

• Trạng thái căng lo âu xuất hiện rõ rệt khi nhìn thấy động vật ( hoặc các loài vật cụ thể mà người đó sợ hãi) như chân tay run rẩy, đổ mồ hôi, nhịp thở gấp, khô miệng, buồn nôn, choáng váng, hoảng sợ, tăng huyết áp, thậm chí có thể ngất xỉu vì quá căng thẳng. Với trẻ em mắc chứng này thường có xu hướng khóc lóc, sợ hãi, bấu víu, gào thét khi nhìn thấy các loài động vật này, đặc biệt nếu con chưa biết cách dùng ngôn ngữ để diễn đạt hết nỗi sợ của bản thân
• Nỗi ám ảnh có thể xuất hiện ngay cả trong tình huống người đó gặp mặt trực tiếp hay gián tiếp (thông qua hình ảnh hoặc clip) những loài động vật này.
• Người mắc chứng Zoophobia thường có xu hướng chạy trốn hoặc tìm cách tránh né các loại động vật tối đa. Chẳng hạn một người sợ chó sẽ luôn tìm những con đường không có chó để đi qua, nếu thấy chó họ sẽ cực kỳ hoảng loạn và tìm cách bỏ chạy chứ không dám vượt qua
• Dễ gặp ác mộng nếu vô tình gặp các loài động vật đó trên đường
• Với những người mắc hội chứng sợ động vật, nếu đó là các loài vật quá phổ biến cũng rất dễ rơi vào trạng thái sợ hãi, căng thẳng đến mức không dám ra khỏi nhà vì sợ sẽ phải tiếp xúc với nỗi sợ. Chẳng hạn như mèo là loài vật rất phổ biến, là thú cưng của nhiều nên không khó để bắt gặp hình ảnh những chú mèo ở bất cứ đâu. Do đó người sợ mèo hầu như không dám ra ngoài vì lo lắng rằng mình có thể bị tấn công bất cứ lúc nào.

Nguyên nhân hội chứng sợ động vật

Con người có vô vàn các nỗi sợ lạ thường mà không ai có thể giải đáp hết được và hội chứng sợ động vật cũng là một trong số đó. Theo các chuyên gia, Zoophobia theo nguyên nghĩa là một nỗi ám ảnh của động vật có thể gây ra những đau khổ hoặc rối loạn chức năng trong cuộc sống hàng ngày của những người mắc bệnh.

Thông thường, việc chúng ta cảm thấy sợ hãi các loài động vật như rắn hay hổ đều là việc hết sức bình thường bởi đây đều là nhóm động vật hoang dã, có thể tấn công hoặc gây nguy hiểm cho tính mạng chúng ta. Bởi thế nếu nhìn thấy các loài động vật này, cảm giác run rẩy hay bỏ chạy dường như là điều hiển nhiên, đặc biệt khi mà hầu hết chúng ta đều đã được cảnh báo và có ý thức về sự nguy hiểm của chúng.

Tuy nhiên hội chứng sợ động vật còn xuất hiện cả trên những loài động vật không quá nguy hiểm, chẳng hạn như cá hay cả những loài chim. Thực tế thì các nhà khoa học vẫn chưa thể xác định hoàn toàn chính xác nguyên nhân khiến những người này có những nỗi lo lắng, hoảng sợ được biểu hiện một cách quá mức như thế với những loài động vật, dù vật hội chứng này cũng có thể liên quan đến các yếu tố sau

• Trải nghiệm tiêu cực từ quá khứ: Nếu đã từng bị loài động vật nào đó tấn công, chẳng hạn như chó, mèo hay thậm chí từng bị một con chim mổ vào đầu cũng hoàn toàn có thể hình thành nên nỗi lo âu, ám ảnh ở rất nhiều người. Mức độ ám ảnh sẽ được biểu hiện mạnh mẽ hơn nếu những người này từng bị thương nặng, bị mắc bệnh hay có những ảnh hưởng nghiêm trọng về sức khỏe hay thẩm mỹ khác liên quan đến động vật. Ví dụ một người sau khi bị chó dại cắn có thể bị nhiễm trùng vết thương dẫn tới nhập viện, thậm chí bị viêm não chắc chắn sẽ không tránh khỏi hoảng loạn khi thấy một chú chó đang tiến đến gần.
• Ảnh hưởng từ các thông tin ngoài lề: hội chứng sợ động vật cũng có thể bị ảnh hưởng bởi các thông tin ngoài luồng mà tâm trí chúng ta bị tác động. Chẳng hạn một người có thể sợ mèo vì trong những câu chuyện cổ tích chúng thường có liên quan tới phù thủy, một người sợ ong vì đọc các bài báo về việc ong chích người dẫn tới tử vong. Khi tiếp nhận các thông tin tiêu cực này não bộ sẽ tự ghi nhận đây là các loài động vật nguy hiểm và hình thành các phản xạ khi hình thấy chúng.
• Ảnh hưởng từ gia đình: nếu trong một gia đình có người sợ một loài động vật nào đó thì những thành viên còn lại cũng rất dễ bị ảnh hưởng theo. Chẳng hạn nếu người mẹ bị sợ nhện thì chắc chắn sẽ luôn cảnh báo với các thành viên khác đó là loài động vật nguy hiểm, nhắc nhở mọi người phải tránh xa khiến các con dù chưa tiếp xúc nhưng vẫn mặc định đó là loài động vật đáng sợ.
• Một số yếu tố khác: hình ảnh các loài động vật trông có phần ghê sợ hay gớm ghiếc, chẳng hạn như những cóc nhầy nhụa, những con giun trong đất, hay những con dơi hôi hám cũng khiến cho rất nhiều người có cảm giác sợ hãi tột độ nếu phải tiếp xúc. Mặt khác ở những người mắc Ostraconophobia (Hội chứng sợ động vật có vỏ) còn có thể hình thành nỗi ám ảnh do bị dị ứng khi ăn.

Nói chung, nỗi sợ của con người thường dễ được hình thành từ vô vàn các nguyên nhân khác nhau nhưng thường là có liên quan đến nhiều yếu tố kết hợp trong thời gian dài. Đôi khi chính chúng ta còn không hiểu vì sao mình cảm thấy sợ hãi loài động vật đó đến như vậy, chỉ biết rằng bản thân đã luôn mặc định đó là loài vật đáng sợ.

Hệ lụy từ hội chứng sợ động vật

Mức độ ảnh hưởng của hội chứng sợ động vật thường liên quan đến sự phổ biến của loài động vật quanh cuộc sống của người bệnh bởi các triệu chứng này thường được bộc phát khi người đó tiếp xúc với các đối tượng gây sợ hãi. Như vậy, nếu người bệnh sợ những con vật như dơi, hổ vằn, hổ thì thường không quá nghiêm trọng bởi không phải lúc nào cũng có thể nhìn thấy chúng.

Tuy nhiên nếu Zoophobia có liên quan đến những loài động vật quen thuộc như chó, mèo, cá hay tất cả các loài động vật thì mức độ ảnh hưởng lại cực kỳ nghiêm trọng. Người bệnh hầu như không dám ra khỏi nhà mà luôn tìm cách trốn tránh nỗi sợ hãi của bản thân. Người bệnh dường như chỉ trốn trong nhà, giảm hầu hết các tương tác xã hội hay các hoạt động bên ngoài để tránh việc gặp các loài động vật.

Mặt khác, một số loài động vật như heo, gà, hải sản hay cá còn là nguồn lương thực và dinh dưỡng quan trọng cho sức khỏe mỗi ngày nên nếu mắc chứng sợ động vật người bệnh cũng có thể không thể ăn được. Sức khỏe, tinh thần và cuộc sống của mỗi người đều bị cản trở rất nhiều bởi Zoophobia nếu không sớm tìm được biện pháp điều trị.

 Làm thế nào để vượt qua hội chứng Zoophobia ?

Một số người dù có nhận thức rằng bản thân đang có những nỗi sợ bất thường nhưng hầu hết đều tìm cách trốn tránh và từ chối điều trị vì cho rằng nó không quá nghiêm trọng. Hội chứng sợ động vật cần sớm được thăm khám và điều trị tại các trung tâm tâm lý hoặc các chuyên khoa tâm thần càng sớm càng tốt để hạn chế tối đa các hệ lụy không mong muốn khác có thể xuất hiện.

Người bệnh cần thông qua việc trao đổi chi tiết về cảm xúc, suy nghĩ và các triệu chứng với các chuyên gia, đồng thời cũng có thể được yêu cầu làm một số bài test cần thiết để kiểm tra chính xác các dấu hiệu. Nếu đầy đủ các tiêu chuẩn chẩn đoán đồng trời các triệu chứng cũng đã xuất hiện trên 6 tháng, có gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh sẽ được xác định là Zoophobia và đưa ra lộ trình điều trị phù hợp cho từng người.

Trị liệu tâm lý

Hội chứng sợ động vật được đánh giá là một trong những vấn đề tâm lý hiếm gặp và cần được thực hiện các liệu pháp chăm sóc, phục hồi tâm lý để cải thiện nhận thức. Mục đích chính của các liệu pháp tâm lý chính là giúp người bệnh hiểu được nỗi sợ của bản thân là phi lý và học cách kiểm soát nó tốt hơn. Người mắc chứng Zoophobia  nếu đáp ứng tốt với các liệu pháp tâm lý thường có khả năng phục hồi rất nhanh mà không để lại bất cứ hệ lụy nào.

Một số liệu pháp thường được áp dụng cho những người mắc hội chứng sợ động vật như

• Liệu pháp phơi nhiễm: nhà trị liệu sẽ tạo ra một không gian hay môi trường phù hợp để người bệnh có thể trực tiếp tiếp xúc với nỗi sợ hãi của bản thân theo mức độ tăng dần. Cơ thể thích nghi của mỗi người sẽ giúp mức độ sợ hãi được giảm xuống khi mà phải trực tiếp đối diện mỗi ngày. Chẳng hạn một người sợ chim có thể bắt đầu trị liệu từ việc xem hình những chú chim, xem clip về chim, đến lồng chim để nghe chim hót  hoặc thậm chí là sờ vào một con chim nào đó và để nó đậu trên tay mình. Dần dần bạn sẽ nhận ra rằng con chim này thực tế không hề nguy hiểm giống như họ vẫn suy nghĩ nên mức độ lo lắng hay sợ hãi cũng  giảm dần.
• Liệu pháp nhận thức hành vi: mục đích của phương pháp này chính là giúp người mắc hội chứng sợ động vật nhận thức rõ ràng về nỗi sợ của bản thân, về nỗi ám ảnh của họ đã tác động đến nhận thức như thế nào. Các suy nghĩ, cảm xúc tiêu cực sẽ dần được thay thế bằng những nhận thức tích cực và đúng đắn hơn, từ đó giúp người bệnh dần hòa nhập được với các hoạt động khác trong cuộc sống khi vượt qua nỗi sợ hãi của bản thân.
• Các liệu pháp thư giãn: các biện pháp thư giãn và giải tỏa căng thẳng sẽ được thực hiện song song đồng thời với liệu pháp phơi nhiễm và nhận thức hành vi để tránh các cảm xúc, hành vi kích thích quá mức của người bệnh. Khi tinh thần của người bệnh ổn định, không rơi vào trạng thái căng thẳng hay tiêu cực quá mức thì việc điều trị chứng Zoophobia sẽ hiệu quả hơn rất nhiều.

Dùng thuốc

Không có bất cứ loại thuốc nào thể giúp bạn quên đi nỗi sợ hãi của bản thân và hiện nay cũng chưa có bất cứ loại thuốc nào có thể điều trị chứng sợ động vật hoàn toàn. Tuy nhiên trong một vài trường hợp, người bệnh có thể được chỉ định một vài nhóm thuốc phù hợp, chẳng hạn như thuốc giảm lo âu, thuốc chống trầm cảm hay thuốc an thần để xoa dịu cảm xúc tạm thời.

Các nhóm thuốc này dù có thể mang lại cải thiện trong việc giúp người mắc chứng Zoophobia có thể bình tĩnh hơn hoặc nghỉ ngơi tốt hơn nhưng đồng thời cũng kèm theo rất nhiều tác dụng phụ không mong muốn nên không được lạm dụng. Người bệnh cũng chỉ nên dùng đúng, đủ liều lượng thuốc do những người có chuyên môn chỉ định, không nên tự ý dùng bất cứ loại thuốc nào khác.

Chăm sóc và điều trị trị nhà

Hội chứng sợ động vật thường được chỉ định kết hợp điều trị tại nhà và bản thân người bệnh cần thực sự quyết tâm để vượt ra khỏi nỗi sợ hãi của bản thân. Thay đổi một cuộc sống lành mạnh hơn, đáp ứng các yêu cầu từ bác sĩ và các chuyên gia tâm lý cùng một tinh thần tích cực, lạc quan hướng về phía trước sẽ mang đến cho người mắc Zoophobia rất nhiều giá trị tích cực.

Một số biện pháp có thể giúp ích cho những người mắc hội chứng sợ động vật trong quá trình điều trị như

• Luôn giữ tinh thần thoải mái, lạc quan, tích cực, tránh xa căng thẳng
• Đảm bảo ngủ đủ giấc mỗi ngày, tốt nhất là 7-8 tiếng, nên đi ngủ trước 11h đêm để cơ thể và não bộ phục hồi đủ năng lượng
• Tránh xa các thông tin tiêu cực về loài vật mà mình sợ hãi thay vào đó là tìm hiểu kỹ hơn về chúng. Chẳng hạn như cách cấp cứu khi bị rắn cắn, các đối phó khi thấy rắn. Khi bạn đã chuẩn bị sẵn sàng, có hiểu biết kỹ càng về chúng thì cũng không còn quá lo âu trong các tình huống bắt buộc phải đối diện hay tiếp xúc.
• Thiền nguyện, yoga hay dưỡng sinh đều là những biện pháp có thể mang đến hiệu quả đáng kể cho người bệnh trong việc kiểm soát cảm xúc, giảm căng thẳng, cải thiện chất lượng giấc ngủ nên có thể giúp ích rất nhiều cho những người đang mắc các chứng rối loạn hoảng sợ như hội chứng sợ động vật
• Chia sẻ và tìm kiếm sự trợ giúp từ gia đình, bạn bè và người thân để được hỗ trợ ngay khi cần thiết, chẳng hạn khi phải đi qua một khu vực quá nhiều chó mới có thể về được tới nhà.

Chứng sợ động vật Zoophobia thường dễ gặp ở trẻ em hơn nhưng cũng có rất nhiều người trưởng thành cũng mang trong mình nỗi ám ảnh này. Mỗi loài động vật đều có thể mang đến cho cuộc sống này những giá trị khác nhau, tất nhiên vẫn có những loài thực sự là mối nguy hiểm nhưng nếu biết cách xử lý hay kiểm soát đúng cách thì bạn vẫn sẽ luôn bảo vệ được bản thân và cả những người xung quanh.

Có thể bạn quan tâm:

• Chứng sợ lái xe (Amaxophobia) do đâu? Làm sao vượt qua?
• Chứng sợ nấu ăn (Mageirocophobia): là bệnh hay làm biếng
• Hội chứng sợ thời gian trôi (Chronophobia) là thế nào?