Hội chứng sợ lỗ (Trypophobia) là gì? Cách điều trị

Hội chứng sợ lỗ (Trypophobia) là cảm giác ghê tởm và sợ hãi tột độ, dai dẳng khi nhìn thấy các vật thể có nhiều lỗ nhỏ. Điều này làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tổng thể và làm suy giảm chất lượng cuộc sống của nhiều người.

Hội chứng sợ lỗ (Trypophobia) là gì?

Hội chứng sợ lỗ (Trypophobia) là một nỗi ám ảnh tâm lý khiến người mắc cảm thấy lo lắng, sợ hãi, ghê tởm khi nhìn thấy những cụm lỗ nhỏ xếp gần nhau như bề mặt của tổ ong, đài sen, quả dâu tây. Mặc dù những vật thể này hoàn toàn vô hại, nhưng chúng lại gây ra cảm giác khó chịu đến mức khiến người mắc phải có phản ứng mạnh và làm cho cuộc sống hàng ngày trở nên phiền toái.

Được biết đến vào năm 2005 trên các diễn đàn trực tuyến rằng có người gặp phải nỗi sợ khó hiểu đối với bề mặt có nhiều lỗ nhỏ, từ đó khái niệm Trypophobia đã lan rộng dù chưa được công nhận chính thức trong DSM – 5 của Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ.

Dù chưa có nhiều nghiên cứu quy mô lớn, một số khảo sát nhỏ đã chỉ ra rằng có khoảng 16 – 17% trẻ em và người lớn trải qua cảm giác sợ hãi khi nhìn thấy các cụm lỗ. Điều này không có nghĩa là hội chứng không đáng lo ngại, bởi nỗi sợ này có thể gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống của người bệnh.

Triệu chứng của hội chứng sợ lỗ

Mặc dù những lỗ tròn hoàn toàn vô hại, nhưng cảm giác sợ hãi và không thoải mái vẫn tồn tại, làm ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của người bệnh. Khi gặp phải tình huống kích thích, cơ thể và tinh thần của người mắc hội chứng này sẽ phản ứng dữ dội với những triệu chứng cụ thể như sau:

• Nổi da gà, cảm thấy da râm ran
• Có cảm giác buồn nôn và bất an dâng tràn khi nhìn vào những hình ảnh lỗ tròn
• Có cảm giác như có kiến bò trên da, ngứa ngáy không chịu nổi
• Mồ hôi toát ra khi đối diện với nỗi sợ
• Nhịp tim gia tăng như thể đang phải đối mặt với nguy hiểm thực sự
• Chóng mặt, mắt mờ đi, cảm giác quay cuồng khi nhìn lâu vào cụm lỗ
• Thở gấp, trở nên khó thở, cảm giác như bị nghẹt thở trước hình ảnh kinh khủng
• Cơ thể run rẩy không kiểm soát được, cảm thấy yếu đi

Những phản ứng này không chỉ gây ra cảm giác khó chịu mà còn có thể làm thay đổi hành vi, khiến người bệnh phải né tránh những thứ khiến mình cảm thấy sợ hãi.

Nguyên nhân gây ra hội chứng sợ lỗ

Nỗi sợ hãi đối với trypophobia có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Một số nghiên cứu cho rằng đây là phản ứng tự nhiên của não bộ nhằm bảo vệ cơ thể khỏi những nguy hiểm tiềm tàng, trong khi những lý do khác có thể xuất phát từ trải nghiệm cá nhân, yếu tố tâm lý. Những nguyên nhân chính sau đây được đưa ra để lý giải cho hiện tượng này:

• Bản năng tiến hóa: Trong quá trình tiến hóa, con người phát triển khả năng nhận biết vấn đề sức khỏe liên quan đến da như nhiễm trùng, mề đay, viêm nang lông… Nỗi sợ lỗ tròn là phản ứng tiến hóa nhằm để tránh xa những nguy cơ này.
• Ám ảnh về động vật nguy hiểm: Hình ảnh những cụm lỗ tròn có thể gợi hình ảnh các loài động vật nguy hiểm như rắn, ong, côn trùng gây hại.
• Vấn đề tâm lý: Trypophobia thường xuất hiện ở những người có vấn đề về tâm lý như trầm cảm, rối loạn ám ảnh cưỡng chế, rối loạn lo âu xã hội bởi tinh thần nhạy cảm.
• Thị giác nhạy cảm: Những người có thị giác nhạy cảm dễ bị khó chịu, mỏi mắt khi nhìn thấy các lỗ tròn, từ đó phát sinh nỗi sợ hãi.
• Tiền sử bệnh lý gia đình: Những người có người thân trong gia đình từng mắc hội chứng sợ lỗ có nguy cơ cao hơn gặp chứng bệnh này.
• Quá khứ tiêu cực: Những trải nghiệm không tốt liên quan đến các lỗ tròn trong quá khứ gây ra phản ứng phòng vệ trong vô thức, khiến người bệnh sợ hãi khi nhìn thấy hình ảnh tương tự.
• Quá tải ở não bộ: Bộ não phải tiêu tốn nhiều năng lượng và oxy để xử lý hình ảnh có nhiều lỗ tròn, dẫn đến cảm giác khó chịu và buộc cơ thể phải tránh xa những hình ảnh này.

Cách chẩn đoán hội chứng sợ lỗ

Hội chứng sợ lỗ (Trypophobia) hiện vẫn chưa được công nhận chính thức trong DSM – 5, tài liệu hướng dẫn chẩn đoán của Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ. Vì không có tiêu chuẩn chẩn đoán chính thức, các chuyên gia thường dựa vào các tiêu chí tương tự như đối với rối loạn lo âu ám ảnh sợ hãi, cụ thể như sau:

• Có cảm giác sợ hãi, ghê tởm hay khó chịu khi nhìn thấy các cụm lỗ tròn kéo dài ít nhất 6 tháng
• Nỗi sợ này ảnh hưởng đến hành vi hàng ngày, khiến người bệnh né tránh nơi hay người có lỗ tròn như không uống nước có bọt, không mặc đồ có họa tiết chấm bi
• Sự lo lắng từ nỗi sợ lỗ tròn gây ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng cuộc sống, làm suy giảm các chức năng xã hội cũng như cá nhân.

Chẩn đoán hội chứng sợ lỗ chủ yếu dựa trên quan sát triệu chứng và đánh giá của bác sĩ, vì vậy việc nhận biết sớm và đánh giá đúng tình trạng này có thể mang đến phương pháp hỗ trợ thích hợp để bệnh nhân cải thiện chất lượng sống.

Cách điều trị hội chứng sợ lỗ

Sau khi nghiên cứu, các chuyên gia đã cho thấy rằng hội chứng sợ lỗ có cơ chế tương tự như các chứng ám ảnh sợ khác. Do đó việc sử dụng thuốc và liệu pháp tâm lý hoàn toàn có thể kiểm soát được nỗi sợ hãi và các triệu chứng liên quan.

1. Liệu pháp tâm lý

Liệu pháp tâm lý là một phương pháp có vai trò lớn khi áp dụng cho việc điều trị hội chứng sợ lỗ. Thông qua việc can thiệp vào tâm lý của người bệnh, liệu pháp này khiến cá nhân học cách kiểm soát cảm xúc tiêu cực và vượt qua nỗi sợ vô lý.

Có nhiều cách tiếp cận khác nhau trong tâm lý trị liệu, tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe và đặc điểm cá nhân của từng người. Hai liệu pháp chính thường được sử dụng bao gồm:

• Liệu pháp tiếp xúc (phơi nhiễm): Phương pháp này giúp người bệnh dần dần tiếp xúc với đối tượng gây sợ hãi, bắt đầu từ hình ảnh và tiến đến tiếp xúc trực tiếp để làm quen và vượt qua nỗi sợ vô lý.
• Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT): CBT chủ yếu được áp dụng để làm thay đổi những suy nghĩ sai lệch và phản ứng của người bệnh khi đối mặt với hình ảnh iên quan đến nỗi sợ lỗ.

Liệu pháp tâm lý tuy đòi hỏi nhiều thời gian và kiên nhẫn, nhưng đã chứng minh hiệu quả cao khi giúp người bệnh cải thiện đáng kể tình trạng của mình, từ đó có khả năng hòa nhập và ổn định cuộc sống tốt hơn.

2. Sử dụng thuốc

Sử dụng thuốc không phải là phương pháp điều trị chính đối với hội chứng sợ lỗ. Tuy nhiên trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định người bệnh dùng thuốc để cải thiện nhanh các triệu chứng liên quan. Đặc biệt, nhiều loại thuốc có tác dụng kiểm soát cảm xúc tiêu cực và giải tỏa lo âu hiệu quả.

Dưới đây là một số loại thuốc có thể được bác sĩ kê toa:

• Chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRIs): Nhóm thuốc này giúp điều trị chứng ám ảnh sợ hãi bằng cách điều chỉnh serotonin – một hóa chất trong não có khả năng ảnh hưởng tới tâm trạng một cách tích cực.
• Thuốc chẹn beta: Có khả năng chống lại tác động lo lắng của hội chứng bằng cách ngăn chặn các thụ thể beta nhằm làm chậm nhịp tim, hỗ trợ giảm huyết áp.
• Benzodiazepine: Đây là thuốc ức chế hệ thần kinh trung ương được sử dụng để thư giãn cho đối tượng đang trải qua căng thẳng, lo lắng và hoảng sợ.

Tất cả các loại thuốc trên đều tiềm ẩn nhiều tác dụng phụ. Do đó chỉ được dùng thuốc khi có chỉ định từ bác sĩ.

Sinh hoạt và lối sống cho người bị hội chứng sợ lỗ

Ngoài các biện pháp điều trị y tế, việc thay đổi lối sống và sinh hoạt lành mạnh cũng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát và cải thiện tình trạng này.

• Áp dụng kỹ thuật thư giãn như hít thở sâu, thiền định và tập yoga
• Thường xuyên vận động, dành ít nhất 30 – 45 phút mỗi ngày cho hoạt động thể chất như đi bộ, chạy bộ, tập thể dục
• Chăm sóc giấc ngủ tốt với những giấc ngủ đủ
• Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh và đủ chất từ các thực phẩm lành mạnh
• Hạn chế caffeine, tránh xa chất kích thích, rượu, thuốc lá
• Tham gia các hội nhóm hỗ trợ để kết nối với những người có cùng hoàn cảnh nhằm nhận được kinh nghiệm và giảm bớt cảm giác bị cô lập
• Sắp xếp không gian sống hợp lý, loại bỏ các vật dụng có hoa văn hay bề mặt nhiều lỗ
• Chọn trang phục đơn giản, tránh các loại vải có hoa văn lỗ, chấm bi nhỏ
• Hạn chế tiếp xúc với những loại thực phẩm có nhiều lỗ, hạt nhỏ
• Lúc cảm thấy sợ hãy tập trung vào các hoạt động khác như nghe nhạc, đọc sách, trò chuyện với người khác

Những thay đổi về lối sống này không chỉ giúp người mắc hội chứng sợ lỗ giảm bớt căng thẳng mà còn tạo ra cuộc sống cân bằng và tích cực hơn. Người bệnh nên bắt đầu từ những điều nhỏ nhặt để từng bước một cải thiện sức khỏe cũng như chất lượng cuộc sống của mình.

Việc điều trị hội chứng sợ lỗ (Trypophobia) mất nhiều thời gian nhưng hầu hết các trường hợp đều có thể đáp ứng tốt với các phương pháp chữa bệnh. Người bệnh cần kiên trì và tích cực làm theo hướng dẫn của chuyên gia cũng như chủ động cải thiện sức khỏe tại nhà để nhanh chóng phục hồi và nâng cao chất lượng cuộc sống về lâu dài.

Có thể bạn quan tâm:

• Hội chứng sợ người khác nhìn mình (Scopophobia) là gì?
• Hội chứng Pareidolia – Ảo giác khuôn mặt ở mọi nơi là gì?
• Hội chứng sợ trái cây là gì? Làm sao loại bỏ?
• Hội chứng sợ gà (Alektorophobia): căn bệnh hiếm ở người