Rối loạn cảm xúc: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Rối loạn cảm xúc là bệnh tâm thần phổ biến, đặc trưng bởi sự bất ổn về mặt cảm xúc (khí sắc) dẫn đến rối loạn về tư duy, nhận thức và hành vi. Khoảng 5% dân số thế giới mắc chứng bệnh này với tỷ lệ cao hơn ở nữ giới và bệnh thường khởi phát trong độ tuổi trưởng thành (20 – 60 tuổi).

Rối loạn cảm xúc là gì?

Rối loạn cảm xúc (Affective Disorder) là thuật ngữ đề cập đến các hội chứng đặc trưng bởi sự bất thường của cảm xúc, người bệnh không thể kiểm soát và điều chỉnh tâm trạng của bản thân. Về lâu dài, cảm xúc ức chế dẫn đến các rối loạn về mặt tư duy, suy nghĩ và hành động. Nói một cách đơn giản, rối loạn cảm xúc thể hiện bằng trạng thái trầm cảm đơn thuần hoặc xen kẽ giữa trầm cảm và hưng cảm (rối loạn lưỡng cực).

Thông thường, tâm trạng có thể lên xuống thất thường do ảnh hưởng nội tiết tố và những sự kiện xảy ra trong cuộc sống. Tuy nhiên ở người bị rối loạn cảm xúc, sự rối loạn về mặt khí sắc diễn ra trong thời gian dài dẫn đến suy giảm chức năng nghề nghiệp, các hoạt động xã hội, khó thích ứng và hòa hợp với môi trường xung quanh.

Hiện nay, rối loạn cảm xúc là bệnh tâm thần phổ biến thứ 2 chỉ sau rối loạn lo âu. Thống kê cho thấy, có khoảng 5% dân số thế giới mắc chứng bệnh này với tỷ lệ cao hơn ở nữ giới. Mặc dù biểu hiện ở cả hình thái trầm cảm (cảm xúc giảm thấp) và hưng cảm (cảm xúc nâng cao) nhưng về mặt lâm sàng, các chuyên gia quan tâm hơn đến trầm cảm do bệnh sinh phức tạp và ảnh hưởng nặng nề đến chất lượng cuộc sống.

Nguyên nhân gây rối loạn cảm xúc

Hiện tại, nguyên nhân cụ thể gây ra rối loạn cảm xúc vẫn chưa được được xác định. Tuy nhiên, điều tra dịch tễ cho thấy, người mắc chứng bệnh này không có thiếu sót về nhân cách, thường gặp ở người có thể tạng mập mạp (67%), nguy cơ cao hơn ở nữ giới và khởi phát trong độ tuổi trưởng thành (hưng cảm gặp nhiều ở người từ 20 – 25 tuổi, trong khi trầm cảm khởi phát chủ yếu trong giai đoạn từ 35 – 60 tuổi).

Một số nguyên nhân, yếu tố được xác định có liên quan đến hội chứng rối loạn cảm xúc:

1. Bất thường ở não bộ

Hầu hết bệnh nhân bị rối loạn cảm xúc đều gặp phải tình trạng mất cân bằng các yếu tố nội sinh như serotonin, norepinephrine, dopamin,… Tình trạng này khiến cảm xúc trở nên bất ổn, nâng cao hoặc hạ thấp quá mức. Tuy nhiên, nguyên nhân chính xác gây ra sự mất cân bằng các chất dẫn truyền thần kinh trong não bộ vẫn chưa xác định được.

Ngoài ra, hình ảnh MRI, CT não bộ ở bệnh nhân rối loạn cảm xúc cũng cho thấy sự bất thường của các cơ quan như thùy thái dương, thùy trước, vỏ não – hạch nền, đồi thị, cầu não và phần não phía trước trán. Hoạt động khác thường của các cơ quan này làm thay đổi cảm xúc, cách nhận thức, suy nghĩ và hành vi. Bên cạnh đó các chuyên gia cũng nhận thấy, rối loạn cảm xúc cũng có liên quan đến rối loạn tiền đình và chứng thiếu máu não.

2. Di truyền

Các rối loạn tâm thần nói chung và rối loạn cảm xúc nói riêng đều có tính chất di truyền. Nghiên cứu cho thấy, nguy cơ mắc chứng trầm cảm, hưng cảm và rối loạn lưỡng cực tăng lên từ 10 – 20% nếu có người thân cận huyết mắc các chứng bệnh này. Ngoài ra, trẻ sinh đôi cùng trứng có nguy cơ mắc bệnh đến 65% nếu trẻ còn lại đã được chẩn đoán bị rối loạn cảm xúc.

Hiện tại, các nhà khoa học vẫn chưa xác định được loại gen và cách thức di truyền của bệnh lý này. Tuy nhiên, có thể khẳng định vai trò của yếu tố di truyền trong cơ chế bệnh sinh.

3. Rối loạn hormone

Ngoài mất cân bằng các yếu tố sinh hóa trong não bộ, rối loạn cảm xúc cũng có liên quan đến rối loạn hormone. Cụ thể, các chuyên gia nhận thấy, bệnh nhân mắc chứng bệnh này có nồng độ hormone cortisol cao nhưng sụt giảm các hormone khác như hormone tăng trưởng, hormone kích thích tuyến giáp (TSH) và hormone giải phóng thyrotropin (TRH). Sự rối loạn của các hormone này phần nào gây ra những bất thường trong hoạt động của não bộ, từ đó gia tăng sự bất ổn về cảm xúc, suy nghĩ và hành vi.

Trên thực tế, những người bị rối loạn hormone như phụ nữ mang thai, sau khi sinh, mãn kinh và tiền mãn kinh cũng có nguy cơ trầm cảm cao hơn. Ngoài ra, bệnh nhân mắc các bệnh lý nội tiết như tiểu đường, rối loạn tuyến giáp, bệnh Addison và hội chứng Cushing cũng có nguy cơ phát triển chứng rối loạn cảm xúc.

4. Ảnh hưởng từ gia đình và môi trường sống

Rối loạn cảm xúc chủ yếu khởi phát ở người trưởng thành. Điều này cho thấy sự ảnh hưởng đáng kể từ gia đình và môi trường sống đối với cơ chế bệnh sinh. Nghiên cứu cho thấy, nguy cơ mắc bệnh tăng lên đáng kể ở người sinh sống trong gia đình không hạnh phúc, đời sống nghèo đói, thiếu tình thương, chứng kiến cảnh bạo lực, đe dọa, cha mẹ lạm dụng rượu bia,…

Trong khi đó, người sống trong môi trường lành mạnh, gia đình hạnh phúc, ít phải bận tâm về tài chính và những áp lực trong cuộc sống ít phát triển chứng bệnh này. Tuy nhiên, yếu tố môi trường chỉ được xem là tác nhân góp phần vào cơ chế bệnh sinh, không phải là nguyên nhân chủ đạo. Bởi trong thực tế, có nhiều người nỗ lực vượt qua nghịch cảnh mà hoàn toàn không có bất cứ vấn đề tâm lý nào xảy ra.

5. Sang chấn tâm lý

Sang chấn tâm lý là nguyên nhân/ yếu tố luôn giữ vai trò trong cơ chế bệnh sinh của các bệnh tâm thần. Đối với bệnh nhân bị rối loạn cảm xúc, các sang chấn có thể gặp phải thường liên quan đến mất mát người thân, gia đình gặp khủng hoảng tài chính, các biến chứng thai kỳ, con cái đi lạc, bị bắt cóc, bản thân mắc các bệnh hiểm nghèo, suýt bị ám sát, lạm dụng thể chất, tình dục,…

Ngoài ra, những vấn đề căng thẳng và áp lực trong cuộc sống xảy ra liên tục cũng gia tăng nguy cơ rối loạn cảm xúc. Bên cạnh đó, sang chấn tâm lý còn là nguyên nhân gây rối loạn lo âu và nhiều bệnh lý tâm thần khác.

6. Các nguyên nhân, yếu tố khác

Ngoài những nguyên nhân kể trên, rối loạn cảm xúc cũng có liên quan đến các yếu tố khác như:

• Dùng các loại thuốc chống viêm chứa steroid làm gia tăng hormone cortisol. Từ đó gây rối loạn các hormone trong cơ thể dẫn đến thay đổi chất dẫn truyền thần kinh trong não bộ và kích thích các triệu chứng rối loạn cảm xúc bùng phát. Tình trạng này gặp trong các giai đoạn hưng cảm nhiều hơn là trầm cảm.
• Mắc các bệnh mãn tính, nan y không thể điều trị.
• Do ảnh hưởng của các nguyên nhân thực thể ở não bộ như bệnh Hungtington, u não, viêm não,…
• Người bị rối loạn cảm xúc không có thiếu sót về nhân cách. Tuy nhiên, người có đặc điểm tính cách nhút nhát, tự ti, hướng nội, sống độc lập, hay lo âu và căng thẳng sẽ có nguy cơ bị trầm cảm cao hơn. Trong khi đó, những người bị hưng cảm thường không có khác biệt về nhân cách.
• Nguy cơ rối loạn cảm xúc tăng lên đáng kể ở những người có cách nhìn nhận sai lệch về bản thân, gia đình và những người xung quanh. Vì không chấp nhận hiện thực khác xa với nhận thức của bản thân nên bệnh nhân dần rơi vào đau khổ, buồn bã, chán nản và trầm cảm.
• Dùng rượu bia, hút thuốc lá và chất gây nghiện có thể ức chế hệ thần kinh trung ương. Các thói quen này đã được xác định có liên quan đến chứng rối loạn lo âu và trầm cảm.

Hiện tại, các nghiên cứu về căn nguyên của rối loạn cảm xúc vẫn đang được thực hiện. Dù chưa tìm được nguyên nhân chính xác nhưng qua các nghiên cứu, có thể nhận thấy vai trò của sang chấn tâm lý và tác động từ môi trường. Tuy nhiên, chứng bệnh này chỉ phát triển khi bản thân người bệnh có những yếu tố sẵn có như não bộ nhạy cảm quá mức với sang chấn, rối loạn chất dẫn truyền thần kinh, ngưỡng chịu đựng stress thấp,…

Dấu hiệu nhận biết rối loạn cảm xúc

Về cơ bản, rối loạn cảm xúc được chia thành 2 dạng chính là trầm cảm và hưng cảm. Tuy nhiên, rất ít bệnh nhân phát triển bệnh hưng cảm riêng lẻ mà thường xảy ra trong rối loạn lưỡng cực (bệnh hưng – trầm cảm). Ngoài ra, bệnh nhân cũng có thể gặp phải các chứng trầm cảm khác bên cạnh trầm cảm điển hình.

– Cơn trầm cảm:

Trầm cảm là một trong những dạng rối loạn cảm xúc thường gặp. Đặc điểm chính của hội chứng này là tình trạng giảm/ mất hứng thú với mọi thứ xung quanh, uể oải, buồn bã, u uất, chán nản và bi quan. Trầm cảm kéo dài trong nhiều tháng và thậm chí nhiều năm gây ra rất nhiều ảnh hưởng đối với cuộc sống.

Các biểu hiện thường gặp ở giai đoạn trầm cảm:

• Thường trực nỗi buồn sâu sắc và kéo dài không rõ nguyên nhân. Theo thời gian, mức độ buồn bã tăng dần khiến bệnh nhân rơi vào trạng thái thất vọng, bi quan và mất hoàn toàn hy vọng vào cuộc sống.
• Chán nản, mất hoặc giảm hứng thú với mọi thứ xung quanh, kể cả những sở thích trước đây
• Khuôn mặt thể hiện rõ sự buồn bã và chán nản, đờ đẫn, đau khổ và lo âu
• Sự buồn bã và lo âu quá mức khiến bệnh nhân luôn trong trạng thái bất an, bồn chồn, tính tình cáu gắt, bất ổn và dễ thay đổi.
• Người bệnh luôn dùng ánh nhìn bi quan và tiêu cực đối với những sự việc xảy ra xung quanh. Mất hi vọng và bi quan vào tương lai.
• Liên tưởng chậm chạp, tư duy bị gián đoạn nên khó diễn đạt lời nói theo ý muốn, trả lời chậm chạp và thiếu tính linh hoạt.
• Dành nhiều thời gian suy nghĩ về những việc đã xảy ra với cách nhìn nhận bi quan và tự nhận lỗi về bản thân.
• Bệnh nhân có xu hướng nằm, ngồi im bất động trong nhiều giờ, thường đi quanh quẩn trong nhà, ít giao tiếp và tham gia vào các hoạt động xã hội.

Ngoài trầm cảm điển hình, một số bệnh nhân còn phát triển các dạng trầm cảm khác như trầm cảm ẩn, trầm cảm paranoid (trầm cảm kèm theo loạn thần), trầm cảm không biệt định.

– Cơn hưng cảm:

Hưng cảm là trạng thái cảm xúc nâng cao với đặc trưng là sự vui vẻ, lạc quan, hào hứng, nhiệt tình và năng động quá mức. Người bệnh gần như không thể kiểm soát cảm xúc của bản thân và đôi khi có những hành vi phá hoại như mua sắm vô tội vạ, gây hấn, hành hung,… Các triệu chứng điển hình của hưng cảm chỉ xảy ra trong khoảng 1 tuần sau đó chuyển sang rối loạn lưỡng cực.

Các biểu hiện trong cơn hưng cảm:

• Tăng khí sắc với biểu hiện vui vẻ, lạc quan, thích đùa giỡn và năng động.
• Người bệnh luôn tràn đầy sức sống, nói năng liên tục nhưng thường không rõ ràng.
• Cảm xúc vui vẻ nhưng bất ổn, đôi khi tức giận vô cớ dẫn đến la hét và có hành vi hung hăng, bạo lực
• Hoang tưởng tự cao và không có khả năng phê phán
• Người bệnh có xu hướng ngủ ít, đi lại nhiều và hào hứng tham gia tất cả các hoạt động nhưng không hoàn thành hoặc rất ít khi hoàn thành một cách chỉn chu.
• Đôi khi xuất hiện hành vi đập phá đồ đạc, cuồng ăn, tăng ham muốn tình dục, dùng rượu bia, chất gây nghiện và gia tăng các hoạt động bản năng.

Trong giai đoạn hưng cảm, bệnh nhân phải đối mặt với những thiệt hại về thể chất và tài chính (do đập phá đồ đạc, mua sắm vô độ,…). Đồng thời gặp khá nhiều xung đột và mâu thuẫn với những người xung quanh. Tuy nhiên, giai đoạn này diễn ra trong thời gian ngắn và gần như không hình thành ý nghĩ, hành vi tự sát nên mức độ nhẹ hơn so với giai đoạn trầm cảm.

Ảnh hưởng của rối loạn cảm xúc

Cảm xúc là yếu tố quan trọng, chi phối nhận thức, suy nghĩ và hành vi của mỗi cá thể. Chứng rối loạn cảm xúc không được điều trị gây ra ảnh hưởng đáng kể đối với việc học, công việc và các mối quan hệ cá nhân, gia đình. Ngoài ra, người bệnh cũng có thể bị tổn thương và giảm sức khỏe do các hành vi gây hấn, đập phá, hành hung và bạo lực.

Trong giai đoạn trầm cảm, bệnh nhân có xu hướng thu mình, tự cô lập, mất hy vọng và bi quan về tương lai. Trường hợp nặng có thể xuất hiện ảo thanh, ác mộng với nội dung buộc tội và trừng phạt bản thân vì tội lỗi đã gây ra. Để giải phóng bản thân khỏi nỗi buồn sâu sắc không có lối thoát, bệnh nhân lựa chọn dùng rượu bia, chất kích thích và hút thuốc lá quá mức.

Rối loạn cảm xúc không được điều trị có thể gia tăng nguy cơ lạm dụng chất, phát triển các chứng rối loạn tâm thần khác như rối loạn lo âu, rối loạn ăn uống,… thậm chí có thể nảy sinh ý nghĩ và hành vi tự sát. Một số bệnh nhân có thể giết hại những người xung quanh trước khi tự tử (thường gặp ở bệnh nhân trầm cảm sau sinh).

Bên cạnh những ảnh hưởng trên, các cảm xúc tiêu cực do rối loạn cảm xúc gây ra cũng gia tăng nguy cơ gặp phải các vấn đề về sức khỏe thể chất như đau vai gáy, mất ngủ, đau nửa đầu, cao huyết áp, đau dạ dày, hội chứng ruột kích thích,… Đồng thời gia tăng mức độ nghiêm trọng và đẩy nhanh tiến triển của các bệnh lý có sẵn.

Chẩn đoán bệnh rối loạn cảm xúc

Rối loạn cảm xúc có biểu hiện điển hình và khá đa dạng. Chẩn đoán bệnh chủ yếu dựa vào khai thác triệu chứng và tiền sử cá nhân, gia đình. Ngoài ra, bệnh nhân có thể thực hiện thêm một số đánh giá tâm thần và xét nghiệm chuyên khoa để loại trừ các rối loạn tâm thần và bệnh lý thực thể.

Các kỹ thuật chẩn đoán có thể được áp dụng trong điều trị rối loạn cảm xúc:

• Khai thác triệu chứng, tiền sử cá nhân, gia đình
• Khám sức khỏe tổng quát
• Đánh giá tâm lý
• Xét nghiệm chuyên khoa như xét nghiệm máu tìm chất ma túy, HIV/ AIDS, giang mai, MRI, CT não bộ, xét nghiệm đánh giá hormone tuyến giáp,…

Sau khi thực hiện các kỹ thuật này, bác sĩ sẽ sử dụng tiêu chuẩn DSM-5 hoặc ICD 10 để chẩn đoán rối loạn cảm xúc.

Các phương pháp điều trị rối loạn cảm xúc

Rối loạn cảm xúc không chỉ ảnh hưởng đến cuộc sống, sức khỏe của người bệnh mà còn gia tăng gánh nặng lên gia đình và xã hội. Chính vì vậy, thăm khám và điều trị sớm bệnh lý này là vấn đề cần được quan tâm.

Đa phần bệnh nhân đều được điều trị ngoại trú bằng thuốc, tâm lý trị liệu và áp dụng một số biện pháp hỗ trợ. Tuy nhiên nếu có các hành vi kích động, gây hấn nguy hiểm hoặc đã nảy sinh ý nghĩ, hành vi tự sát bất thành, người bệnh cần được điều trị nội trú trong một thời gian.

Về cơ bản, các phương pháp điều trị được áp dụng hiện nay có thể cải thiện những rối loạn về mặt cảm xúc, thay đổi nhận thức và điều chỉnh hành vi ở người bệnh. Những đối tượng khởi phát bệnh muộn và không đi kèm với các rối loạn tâm thần khác có đáp ứng tốt, triển vọng điều trị bệnh dứt điểm.

Trong khi đó, những trường hợp khởi phát bệnh sớm, có các bệnh tâm thần đi kèm và đặc biệt là nữ giới thường đáp ứng kém, bệnh tiến triển mãn tính và có thể phát triển trong suốt cả cuộc đời. Tuy nhiên, nếu tích cực điều trị và chăm sóc đúng cách, những đối tượng này vẫn có thể ổn định cảm xúc và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Các phương pháp điều trị rối loạn cảm xúc được áp dụng hiện nay:

1. Sử dụng thuốc

Dùng thuốc là một trong những phương pháp chính đối với điều trị rối loạn cảm xúc. Thuốc có tác dụng giảm các trạng thái tiêu cực và giúp cải thiện một số triệu chứng thể chất. Tùy theo khí sắc và mức độ đáp ứng của bệnh nhân, bác sĩ sẽ lựa chọn loại điều trị phù hợp.

Các loại thuốc dùng trong điều trị trầm cảm:

• Các loại thuốc chống trầm cảm
• Thuốc an thần
• Thuốc điều chỉnh khí sắc
• Thuốc chống loạn thần
• Có thể dùng thêm các viên uống bổ thần kinh, vitamin và khoáng chất tổng hợp

Các loại thuốc được sử dụng trong điều trị hưng cảm:

• Thuốc an thần, bình thần
• Thuốc điều chỉnh khí sắc
• Thuốc chống loạn thần mạnh

Sử dụng thuốc mang lại cải thiện rõ rệt về mặt lâm sàng. Tuy nhiên bên cạnh những lợi ích mang lại, điều trị dược lý cũng tiềm ẩn không ít rủi ro và nguy cơ. Do đó, bệnh nhân và người thân cần phải được hướng dẫn cụ thể về cách nhận biết và xử trí ban đầu với tác dụng ngoại ý. Đối với người mắc chứng rối loạn lưỡng cực, cần phát hiện sớm phản ứng hưng cảm khi dùng các loại thuốc nâng cảm xúc khi điều trị trầm cảm.

2. Trị liệu tâm lý

Song song với sử dụng thuốc, bệnh nhân rối loạn cảm xúc cần được trị liệu tâm lý. Liệu pháp này bao gồm nhiều kỹ thuật khác nhau được thực hiện nhằm cải thiện các rối loạn về mặt cảm xúc. Khi cảm xúc được điều chỉnh, những suy nghĩ, nhận thức và hành vi bất thường cũng có chiều hướng thuyên giảm. Tất cả các kỹ thuật tâm lý trị liệu đều được thực hiện thông qua giao tiếp bằng ngôn ngữ hoặc phi ngôn ngữ.

Ban đầu, nhà trị liệu giúp bệnh nhân bộc lộ cảm xúc thật, suy nghĩ và nhận định về sự việc, đối tượng. Sau đó, tạo ra các kích thích và tương tác phù hợp để dần thay đổi sự tiêu cực, bi quan trong cảm xúc, cách nhìn nhận và hành vi. Ngoài ra, trị liệu tâm lý cũng giúp bệnh nhân trang bị những kỹ năng cần thiết để tự tin hơn trong cuộc sống, dễ dàng hòa nhập với cộng đồng, biết cách hạn chế các tình huống căng thẳng và kiểm soát stress.

Trị liệu tâm lý cũng hình thành cho người bệnh các thói quen tốt, dần dần thay đổi tính cách theo chiều hướng tích cực, mạnh mẽ và lạc quan hơn. Thông thường, liệu pháp này sẽ được thực hiện song song với sử dụng thuốc để tăng mức độ hợp tác của người bệnh, từ đó giúp quá trình trị liệu mang lại kết quả tích cực hơn. Hiện nay, trị liệu tâm lý vẫn là giải pháp tối ưu, an toàn và lâu dài với bệnh nhân rối loạn cảm xúc.

3. Liệu pháp sốc điện

Liệu pháp sốc điện (ECT) thường được thực hiện cho bệnh nhân trầm cảm nặng. Liệu pháp này sử dụng dòng diện đi qua não bộ nhằm tạo ra các cơn co giật nhỏ. Mục đích của các cơn co giật là phục hồi sự liên kết giữa các noron thần kinh, nâng cao nồng độ dopamin, serotonin và ephinephrine trong não bộ.

Thông qua việc nâng cao các chất dẫn truyền thần kinh, các triệu chứng do trầm cảm gây ra sẽ thuyên giảm đáng kể. Tuy nhiên, do tiềm ẩn một số nguy cơ và rủi ro như mất trí nhớ tạm thời, tổn thương não bộ, chấn thương vùng mặt, đau đầu,… nên liệu pháp này chỉ được cân nhắc thực hiện khi cần thiết.

Những trường hợp thường được cân nhắc điều trị bằng liệu pháp sốc điện:

• Trầm cảm nặng và không đáp ứng với điều trị bằng thuốc + trị liệu tâm lý
• Hưng cảm nặng
• Trường hợp rối loạn cảm xúc đã phát sinh các triệu chứng loạn thần như ảo giác, hoang tưởng,…
• Bệnh nhân nảy sinh ý nghĩ, hành vi tự sát và bỏ ăn

4. Các biện pháp tự chăm sóc, cải thiện

Rối loạn cảm xúc có căn nguyên và cơ chế bệnh sinh phức tạp với sự tương tác giữa các yếu tố nội sinh + ngoại sinh. Bên cạnh các phương pháp điều trị chính, bệnh nhân cũng có thể cải thiện các chứng bệnh này thông qua một số biện pháp tự chăm sóc như:

• Tập ngồi thiền để thư giãn não bộ và giải tỏa tâm trí. Thiền định giúp cân bằng cảm xúc, giảm sự chán nản, buồn bã, lo âu, kiềm chế sự hung hăng, bạo lực, tức giận và cáu gắt vô cớ. Hiện tại, các nghiên cứu được thực hiện đều cho thấy, ngồi thiền mỗi ngày mang lại cải thiện đáng kể đối với bệnh nhân rối loạn cảm xúc – đặc biệt là trầm cảm.
• Áp dụng một số kỹ thuật thư giãn để giải tỏa tâm trạng như hít thở sâu, lao động trị liệu, âm nhạc trị liệu, chơi với thú cưng, chăm sóc cây cối, dành thời gian cho các hoạt động yêu thích như vẽ tranh, du lịch, đọc sách,… Các hoạt động này phần nào giúp bệnh nhân ổn định tâm trạng và giảm các trạng thái cảm xúc thái quá.
• Nỗ lực trong việc thay đổi suy nghĩ và cách nhìn nhận của bản thân giúp điều chỉnh những rối loạn về mặt cảm xúc đáng kể. Người bệnh nên viết nhật ký, tiếp cận với nguồn thông tin mang lại năng lượng tích cực (phim ảnh, báo chí có nội dung là những câu chuyện truyền cảm hứng), tham gia các hoạt động thiện nguyện,… để dần gạt bỏ suy nghĩ bi quan về tương lai và mặc cảm tội lỗi của bản thân.
• Dành thời gian tập thể dục mỗi ngày, ăn uống điều độ, ngủ đủ giấc, tránh dùng rượu bia, thuốc lá và chất kích thích. Lối sống lành mạnh sẽ giúp bệnh nhân cải thiện sức khỏe thể chất và dễ dàng hơn trong việc kiểm soát cảm xúc.

Phòng ngừa rối loạn cảm xúc

Rối loạn cảm xúc thường xảy ra sau sang chấn tâm lý và có liên quan đến lối sống không lành mạnh như dùng nhiều rượu bia, thuốc lá, chất gây nghiện, mất ngủ mãn tính,… Vì vậy, có thể giảm nguy cơ mắc bệnh bằng một số biện pháp như:

• Khi đối mặt với sang chấn tâm lý, cảm xúc cần một thời gian để cân bằng trở lại. Nếu nhận thấy tình trạng tồi tệ hơn theo thời gian, nên chủ động gặp bác sĩ để được trị liệu tâm lý. Bởi tổn thương tâm lý kéo dài chính là nguồn cơn gây ra hàng loạt các vấn đề tâm thần như rối loạn cảm xúc, rối loạn stress sau sang chấn,…
• Với trẻ nhỏ, cần xây dựng môi trường sống lành mạnh và giáo dục trẻ đúng cách. Tránh để trẻ phải chịu các tổn thương tâm lý từ thời thơ ấu, vì điều này ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình hình thành nhân cách, tư duy và suy nghĩ khi trưởng thành.
• Không sử dụng rượu bia, thuốc lá, chất kích thích và nên tránh tình trạng lạm dụng thuốc an thần.
• Đảm bảo ngủ đủ 7 – 8 giờ/ ngày, ăn uống hợp lý và tập thể dục thường xuyên. Ngoài ra, nên trang bị những kỹ năng kiểm soát stress để đối phó với những tình huống căng thẳng trong cuộc sống.
• Nếu nhận thấy bản thân bắt đầu hình thành những suy nghĩ tiêu cực và bi quan quá mức, nên tìm kiếm sự giúp đỡ từ bác sĩ/ chuyên gia tâm lý.

Rối loạn cảm xúc là chứng bệnh tâm thần phổ biến chỉ đứng sau rối loạn lo âu. Để giảm thiểu ảnh hưởng của chứng bệnh này, bệnh nhân cần chủ động thăm khám và nỗ lực trong quá trình điều trị. Bên cạnh đó, những người xung quanh cũng cần quan tâm, thấu hiểu và đồng cảm để bệnh nhân có thêm động lực vượt qua những ám ảnh tâm lý.