6 thay đổi về tâm sinh lý tuổi dậy thì Ba Mẹ cần biết để hiểu

Những thay đổi về tâm sinh lý tuổi dậy thì cần được đặc biệt chú ý bởi đây là giai đoạn quan trọng đánh dấu sự chuyển mình của trẻ từ thể chất đến tâm lý. Điều này đòi hỏi sự chăm sóc và hướng dẫn đúng đắn từ phía cha mẹ.

6 thay đổi về tâm sinh lý tuổi dậy thì cha mẹ cần lưu ý

Trong quá trình phát triển của mỗi con người, giai đoạn tâm sinh lý tuổi dậy thì đánh dấu sự chuyển mình mà cơ thể phải trải qua những biến đổi đáng kể cùng sự thay đổi phức tạp hơn về cảm xúc, tình cảm. Điều này tạo ra thách thức và cơ hội mới cho thanh thiếu niên tiếp tục hành trình khám phá bản thân.

Khi con bước vào giai đoạn tâm sinh lý tuổi dậy thì, có một số thay đổi quan trọng sau đây mà cha mẹ cần lưu ý để kịp thời đưa ra các biện pháp hỗ trợ và hướng dẫn cho trẻ phát triển một cách toàn diện:

1. Thích khẳng định bản thân

Trong giai đoạn tuổi dậy thì, các thanh thiếu niên thường có xu hướng thích khẳng định bản thân để thể hiện sự độc lập và cá tính riêng. Các em bắt đầu thể hiện quan điểm cá nhân mạnh mẽ hơn, mong muốn có được sự công nhận từ gia đình cùng bạn bè. Chẳng hạn trẻ có những hành động như lựa chọn phong cách ăn mặc, tham gia vào các hoạt động xã hội, bày tỏ ý kiến trong các cuộc trò chuyện

Trong học tập và các hoạt động ngoại khóa,  thanh thiếu niên thường muốn chứng tỏ năng lực của mình bằng cách đạt thành tích cao, tham gia các cuộc thi, đóng vai trò lãnh đạo trong các nhóm. Điều này không chỉ giúp xây dựng sự tự tin mà còn phát triển kỹ năng lãnh đạo, quản lý.

Tuy nhiên, nhu cầu khẳng định bản thân đôi khi cũng dẫn đến những ảnh hưởng tiêu cực nếu không được định hướng đúng đắn. Áp lực phải nổi bật và đạt được thành công có thể khiến các bạn trẻ dễ rơi vào tình trạng căng thẳng, lo âu hoặc thậm chí là xung đột với các mối quan hệ xung quanh.

2. Thay đổi nhận thức

Giai đoạn tuổi dậy thì, trẻ bắt đầu phát triển khả năng tư duy trừu tượng, hiểu biết sâu sắc hơn về các khái niệm phức tạp và bắt đầu có khả năng phân tích, đánh giá các tình huống từ nhiều góc độ khác nhau.

Những thay đổi trong nhận thức cũng ảnh hưởng đáng kể đến cách mà trẻ nhìn nhận các mối quan hệ. Trẻ bắt đầu quan tâm nhiều hơn đến ý kiến của bạn bè và xã hội, thỉnh thoảng có xu hướng đặt nặng vấn đề danh dự và hình ảnh cá nhân. Sự thay đổi này có thể khiến các em nhạy cảm hơn đối với phản hồi tiêu cực, dễ bị ảnh hưởng bởi áp lực đồng trang lứa cùng những kỳ vọng xã hội.

Ngoài ra, nhận thức về bản thân cũng trải qua sự thay đổi lớn khi mà trẻ bắt đầu tự đánh giá và so sánh bản thân với người khác. Lúc này các em có thể cảm thấy tự tin hoặc ngược lại trở nên thiếu tự tin về ngoại hình cũng như khả năng của bản thân.

3. Dễ bị tổn thương

Những thay đổi về ngoại hình như mụn trứng cá, tăng cân hoặc phát triển cơ thể không đều đặn có thể khiến các em cảm thấy tự ti và lo lắng về vẻ bề ngoài của mình. Việc bản thân tự so sánh với bạn bè đồng trang lứa một cách thường xuyên có thể làm tăng thêm cảm giác thiếu tự tin và bất an.

Bên cạnh đó, các mối quan hệ bạn bè cũng như tình cảm cũng trở nên phức tạp hơn trong tuổi dậy thì. Các em có thể dễ dàng bị tổn thương bởi lời nói, hành động của bạn bè, đặc biệt là khi gặp phải sự chế giễu, từ chối hoặc bị cô lập. Những trường hợp này có thể dẫn đến cảm giác cô đơn, buồn bã và thậm chí là trầm cảm nếu không được giải quyết kịp thời.

4. Chú ý tới ngoại hình

Đây là thời điểm cơ thể trẻ trải qua nhiều thay đổi như tăng chiều cao, thay đổi cân nặng, phát triển các đặc điểm sinh dục thứ cấp. Những thay đổi này làm cho các em trở nên nhạy cảm hơn với vẻ bề ngoài của mình và thường xuyên tự so sánh bản thân với bạn bè cùng trang lứa.

Quan tâm đến ngoại hình đồng nghĩa với việc các em dành nhiều thời gian chăm sóc bản thân từ việc lựa chọn trang phục, kiểu tóc, đến cách chăm sóc da. Trẻ cũng bắt đầu để ý đến xu hướng thời trang và các sản phẩm làm đẹp. Đồng thời, sự quan tâm này cũng thúc đẩy các em tìm kiếm sự công nhận, mong muốn được đánh giá cao về mặt ngoại hình từ phía bạn bè và xã hội.

Tuy nhiên, khi ngoại hình không như mong muốn, các em có thể cảm thấy tự ti, thất vọng và lo lắng. Điều này gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến lòng tự trọng và tâm lý, dẫn đến việc trẻ phải đối mặt những cảm xúc tiêu cực như buồn bã cùng căng thẳng.

5. Dễ bị ảnh hưởng bởi bạn bè

Ở lứa tuổi này, các em thường muốn hòa nhập và được công nhận trong nhóm bạn nên dễ dàng thay đổi hành vi và suy nghĩ theo ảnh hưởng của nhóm. Cụ thể, sự ảnh hưởng này có thể thể hiện thông qua nhiều khía cạnh từ cách ăn mặc, sở thích, đến hành vi và quan điểm sống.

Chẳng hạn, nếu nhóm bạn thích một loại nhạc cụ thể hoặc một phong cách thời trang nhất định, các em có xu hướng thay đổi để phù hợp với xu hướng đó. Thậm chí, các em có thể bị lôi kéo vào những hành vi tiêu cực như hút thuốc, uống rượu, tham gia vào các hoạt động mạo hiểm để không bị coi là “lạc hậu” hoặc “khác biệt”.

Nếu xung quanh trẻ là những người bạn tốt, các em sẽ có động lực để học tập, phát triển kỹ năng và xây dựng những thói quen lành mạnh. Ngược lại, nếu bị cuốn vào nhóm bạn xấu, các em sẽ dễ dàng sa đà vào những hành vi tiêu cực, gây ảnh hưởng xấu đến tương lai.

6. Thích tụ tập theo nhóm

Việc tụ tập theo nhóm bạn trở thành một phần quan trọng của cuộc sống của các bạn trẻ. Nhóm bạn không chỉ là những đối tượng mà trẻ có thể chia sẻ sở thích, tâm tư mà còn là nơi để thảo luận về những vấn đề nhạy cảm như tình yêu, quan hệ, bản thân. Trong không gian ấy, các bạn trẻ có thể mở lòng, chia sẻ những lo lắng cùng mong muốn và ủng hộ lẫn nhau.

Thông qua việc quan sát và tương tác với nhau, trẻ học hỏi và tiếp nhận những giá trị, quan điểm và phong cách sống từ nhau nhằm tạo ra sự phong phú trong cách suy nghĩ và hành động của mỗi thành viên. Tuy nhiên, sự ảnh hưởng của nhóm bạn cũng có thể mang theo những rủi ro như áp đặt ý kiến lên nhau, thúc đẩy thực hiện hành vi không lành mạnh, gây ra sự phân biệt đối xử ngay trong nhóm.

Làm thế nào để con vượt qua thay đổi tâm sinh lý tuổi dậy thì?

Khi con bước vào giai đoạn tâm sinh lý tuổi dậy thì, trẻ có nhiều biến đổi về cơ thể và tâm trí, đồng thời sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức và cảm xúc mới mẻ. Vì vậy, cha mẹ có vai trò quan trọng trong việc giúp con vượt qua giai đoạn này một cách tích cực nhất, cụ thể như sau:

1. Giáo dục giới tính cho con

Để giúp con vượt qua thay đổi tâm sinh lý tuổi dậy thì, việc giáo dục giới tính là rất quan trọng. Trước hết, cha mẹ cần tạo ra một không gian gần gũi, nơi con có thể thoải mái đặt câu hỏi và chia sẻ về vấn đề giới tính. Thông qua các cuộc trò chuyện, cha mẹ có thể giải đáp mọi thắc mắc của con và truyền đạt lại những quan điểm tích cực về tình dục, quan hệ.

Cha mẹ nên tìm hiểu, mang đến kiến thức cũng như giải thích cho con hiểu rõ về các thay đổi sinh học và cảm xúc mà trẻ đang trải qua, từ đó giúp con tự tin và thoải mái hơn khi đối mặt với những thay đổi này.

Việc thiết lập các quy tắc và giới hạn rõ ràng về quan hệ giữa nam và nữ cũng giúp con vượt qua giai đoạn tuổi dậy thì một cách an toàn và tích cực hơn. Cha mẹ cần khuyến khích con tôn trọng bản thân và người khác, đồng thời đề cao vai trò của sự đồng thuận trong mối quan hệ.

2. Thường xuyên trò chuyện cùng con

Cha mẹ có thể tạo dựng một cuộc trò chuyện mở đón nhận mọi suy nghĩ và cảm xúc của con. Phụ huynh có thể bắt đầu bằng những câu hỏi đơn giản như “Con cảm thấy như thế nào về ngày hôm nay?” hoặc “Con có gặp phải vấn đề gì khó khăn chưa?” Điều này giúp con cảm thấy thoải mái và tự tin hơn khi chia sẻ với cha mẹ về mọi vấn đề mà bản thân đang phải đối mặt.

Trong quá trình trò chuyện, cha mẹ có thể tập trung nói về các chủ đề liên quan đến sự phát triển tâm sinh lý và tình dục. Chẳng hạn như giải thích về sự biến đổi của cơ thể trong giai đoạn tuổi dậy thì, cũng như những thay đổi về cảm xúc vào thời điểm này. Cha mẹ cũng nên chia sẻ với con về giá trị của tính tự trọng bản thân, tôn trọng người khác và xây dựng quan hệ lành mạnh.

Ngoài ra, các bậc cha mẹ cũng cần hướng dẫn con cách giải quyết vấn đề và xử lý các trường hợp khó khăn một cách tích cực. Điều này vừa giúp con phát triển kỹ năng giao tiếp một cách tự tin vừa làm trẻ có khả năng tự chủ khi phải đối mặt với những thách thức của tuổi dậy thì.

3. Ở bên cạnh con nhiều hơn

Việc ở bên cạnh con không chỉ giúp con vượt qua thời kỳ nhạy cảm này mà còn để xây dựng mối quan hệ gắn kết, bền vững với gia đình. Khi con cảm thấy bất an hoặc căng thẳng về các biến đổi tâm sinh lý, sự hiện diện của cha mẹ là nguồn động viên và ủng hộ không thể thiếu.

Cụ thể, ở bên cạnh con nhiều hơn có thể diễn ra trong những khoảnh khắc tự nhiên của cuộc sống như bữa tối gia đình, dạo chơi cuối tuần, thậm chí là khi con cảm thấy cần sự chia sẻ và lắng nghe từ cha mẹ. Cùng tham gia các hoạt động giải trí, thể dục hoặc làm điều yêu thích của con cũng là một cách tuyệt vời để tạo ra các kỷ niệm cho các thành viên trong gia đình.

Ngoài ra, việc phụ huynh cùng con cái tham gia vào các hoạt động như trò chơi, nấu ăn, học tập cũng giúp tạo dựng nên một môi trường gần gũi và thoải mái, nơi mà con có thể mở lòng để chia sẻ những suy nghĩ cùng cảm xúc của bản thân một cách tự nhiên.

4. Dạy con suy nghĩ tích cực

Cha mẹ có thể áp dụng phương pháp giảng dạy suy nghĩ tích cực trong giao tiếp hàng ngày với con. Thay vì chỉ luôn chỉ trích và phê phán, cha mẹ nên khích lệ và khen ngợi những lời nói cùng hành vi tích cực của con.

Phương thức này cần đi kèm với việc hướng dẫn con nhận biết và chấp nhận những suy nghĩ tích cực. Cha mẹ có thể khuyến khích con tự hỏi những câu hỏi xây dựng như “Những điều tích cực nào đã xảy ra trong ngày của con?” hoặc “Con có thể làm gì để giải quyết vấn đề tốt hơn?” Điều này sẽ giúp con phát triển tư duy tích cực và nhìn nhận mọi thứ từ góc nhìn lạc quan.

Ngoài ra, cha mẹ cũng nên hướng dẫn con tạo ra môi trường tích cực xung quanh mình thông qua sắp xếp lịch trình hàng ngày, đặt ra mục tiêu cá nhân và khuyến khích trẻ tham gia vào các hoạt động xã hội, tình nguyện để xây dựng niềm tin và chủ động hơn trong mọi việc.

Như vậy, sự hiểu biết và hướng dẫn của cha mẹ là yếu tố quan trọng giúp con vượt qua thời kỳ tâm sinh lý tuổi dậy thì nhạy cảm một cách lành mạnh. Thông qua môi trường giao tiếp gần gũi và đem đến nhiều kiến thức khoa học, con có thể hiểu và chấp nhận những thay đổi trong tâm sinh lý của mình một cách tự tin và chủ động hơn.

Có thể bạn quan tâm:

• Rối loạn cảm xúc tuổi dậy thì: Nguyên nhân và cách vượt qua
• Dạy con ở tuổi dậy thì và 5 điều cha mẹ cần tránh
• Khủng hoảng tâm lý tuổi dậy thì: Nguy cơ nổi loạn chớ coi thường