Những hậu quả của sang chấn tâm lý cần cảnh giác

Sang chấn tâm lý là phản ứng thường gặp sau khi một người trải qua hoặc chứng kiến một biến cố, sự kiện gây tổn thương nghiêm trọng. Đối mặt với những cảm xúc tiêu cực trong một khoảng thời gian dài sẽ gây nên hàng loạt các hậu quả nguy hiểm làm ảnh hưởng đến sức khỏe và đời sống sinh hoạt hàng ngày của người bệnh. 

Tổng quan về sang chấn tâm lý

Sang chấn tâm lý hay còn được biết đến với tên gọi là rối loạn stress sau sang chấn, đây là một phản ứng tâm lý thường gặp sau khi trải qua các sự kiện, biến cố gây tổn thương nặng nề khiến cho cảm xúc, hành vi bị biến đổi đột ngột. Theo tỉ lệ thống kê nhận thấy có đến 1 đến 3% tổng dân số trên toàn thế giới đã hoặc đang rơi vào trạng thái sang chấn tâm lý.

Các chuyên gia cho biết rằng, sang chấn tâm lý chính là hậu quả của việc thường xuyên tiếp xúc với những vấn đề làm tổn hại lớn về mặt tinh thần. Mức độ biểu hiện sẽ tùy thuộc vào mức độ nặng nhẹ của từng loại sang chấn. Người bệnh sẽ liên tục hồi tưởng lại những sự kiện sang chấn đã qua, cố gắng tìm cách trốn tránh sự kiện gợi nhớ đến sang chấn, mất dần cảm xúc tích cực, né tránh các mối quan hệ và kèm với một số triệu chứng thể chất như bồn chồn, đau đầu, chóng mặt, nhức mỏi.

Sau sang chấn tâm lý, người bệnh sẽ luôn tồn tại các kí ức tiêu cực, tâm trí luôn bị xâm lấn bởi những hình ảnh, âm thanh gây sợ hãi khiến bệnh nhân dần rơi vào trạng thái mất kiểm soát, ám ảnh quá mức. Nếu tình trạng này không được kiểm soát tốt sẽ làm ảnh hưởng đến não bộ và các cơ quan khác đang hoạt động trong cơ thể.

Từ đó, người bệnh sẽ phải đối mặt với hàng loạt các nguy cơ về sức khỏe tâm thần, đồng thời làm cản trở đến sinh hoạt đời sống, suy giảm các kỹ năng sống cần thiết. Việc hiểu rõ hậu quả của sang chấn tâm lý sẽ giúp mỗi người có được sự chủ động trong việc phòng tránh và điều trị hiệu quả để phục hồi sức khỏe tốt hơn.

Những hậu quả của sang chấn tâm lý

Dưới đây là một số hậu quả nghiêm trọng có thể xuất hiện nếu bạn rơi vào trạng thái sang chấn tâm lý kéo dài dai dẳng:

1. Rối loạn cảm xúc

Sau khi các sự kiện gây sang chấn tâm lý xảy ra, người bệnh sẽ dễ rơi vào trạng thái hoảng loạn, mất kiểm soát. Đồng thời họ phải gánh chịu những tổn thương to lớn, liên tục đau khổ, buồn chán, thất vọng, thậm chí là suy sụp tinh thần. Một điều đáng nói hơn đó chính là người bệnh thường có xu hướng muốn che giấu cảm xúc của mình, họ ngại chia sẻ hoặc tâm sự đối với những người xung quanh, kể cả những bạn bè, người thân thiết.

Người bị sang chấn tâm lý sẽ luôn tìm cách để trốn tránh mọi thứ xung quanh, họ lẩn trốn các sự kiện có liên quan đến sang chấn trong quá khứ, không muốn tiếp xúc với những hình ảnh hay bất cứ thứ gì có thể làm gợi nhớ. Đồng thời, họ luôn tỏ thái độ hết sức bình thường khi đối diện với thế giới bên ngoài, họ giao tiếp với mọi người bằng cảm xúc không thật.

Tình trạng này nếu kéo dài liên tục sẽ khiến cho bệnh nhân bị rối loạn cảm xúc. Họ dần không cảm nhận được sự hạnh phúc, vui vẻ hoặc có thể trở nên chai lì, không vui, không buồn. Thậm chí có những trường hợp thay đổi cảm xúc một cách bất thường, họ có thể vui hoặc buồn quá mức, không thể khống chế được tâm trạng của bản thân.

2. Nguy cơ trầm cảm tăng

Trầm cảm là một trong các hậu quả thường gặp của sang chấn tâm lý. Hiện nay, tỉ lệ người mắc chứng trầm cảm đang gia tăng đáng kể, căn bệnh này có thể khởi phát bởi nhiều lý do và không phân biệt độ tuổi hay giới tính. Bất kì ai trong chúng ta cũng có thể rơi vào tình trạng trầm cảm, đặc biệt là những người đã từng trải qua sang chấn và bị tổn hại to lớn về mặt tinh thần.

Những người mắc chứng trầm cảm thường có đặc trưng bởi khí sắc trầm buồn, không có sức sống, thường xuyên chán nản, bi quan và mất dần niềm hứng thú đối với hầu hết mọi việc xảy ra xung quanh cuộc sống. Người bệnh có xu hướng sống khép kín, ngại giao tiếp và suy giảm nghiêm trọng về chất lượng học tập, công việc.

Theo nghiên cứu nhận thấy, khi con người đối diện với những sự kiện gây sang chấn tâm lý sẽ làm ảnh hưởng đến vùng não giữa và gây ức chế hoạt động của các chất dẫn truyền thần kinh. Từ đó khiến cho cảm xúc bị thay đổi, khó điều khiển tư duy, hành vi, cảm xúc, suy nghĩ và các hoạt động thể chất.

Thông thường, các triệu chứng của bệnh trầm cảm sẽ khởi phát ngay sai khi người bệnh trải qua các sang chấn tâm lý. Một số sự kiện có thể khiến họ trở nên trầm cảm sau sang chấn như đột ngột mất người thân, phá sản, ly hôn, bị lạm dụng tình dục, là nạn nhân của bạo lực học đường, bị bắt cóc,…Bên cạnh đó, sang chấn tâm lý cũng là một trong các lý do làm cho các triệu chứng của trầm cảm tái phát và chuyển biến nghiêm trọng hơn thành mãn tính.

3. Ảnh hưởng đến sự phát triển não bộ

Theo nhận định của các chuyên gia thì hầu hết các cơ quan bên trong cơ thể đều sẽ bị tác động sau khi xảy ra sang chấn tâm lý, đặc biệt là não bộ. Trong kết quả của các cuộc nghiên cứu nhận thấy rằng, khi tâm lý bị tổn thương nghiêm trọng sẽ làm kích thích não bộ sản sinh ra nhiều các tế bào myelin. Nếu não gia tăng lượng chất này sẽ làm chậm sự phát triển não bộ, mất dần nhận thức, đặc biệt là trẻ em.

Đặc biệt sang chấn tâm lý sẽ khiến cho cơ thể sản sinh quá nhiều hàm lượng hormone cortisol sẽ làm ảnh hưởng đến trí nhớ, do đó dễ nhận thấy những trường hợp bị sang chấn sẽ suy giảm nhiều về trí nhớ, khả năng thu nạp thông tin kém. Trong một nghiên cứu được tiến hành trên 2018 người đang trong tình trạng stress kéo dài thấy rằng kích thích não của họ bị giảm đang đi kể so với bình thường.

Trẻ nhỏ bị sang chấn tâm lý từ khi còn bé sẽ dễ bị suy giảm về nhận thức, tư duy trí nhớ, khả năng học tập suy giảm đáng kể bởi những sự thay đổi bất thường về não bộ. Còn đối với người trưởng thành các ảnh hưởng về nhận thức lại thể hiện rõ rệt hơn, người bệnh mất đi khả năng giao tiếp, học hỏi và tiếp thu kiến thức mới.

4. Rối loạn stress cấp tính

Rối loạn stress cấp tính cũng là một trong các hậu quả thường gặp của sang chấn tâm lý. Đây là một trạng thái tâm lý xuất hiện sau khi cơ thể đối mặt với những sang chân mạnh mẽ làm biến đổi cả về mặt tinh thần lẫn thể chất. Một số sự kiện có thể dẫn đến phản ứng cấp với stress như cháy nhà, phá sản, thất nghiệp, bị cưỡng hiếp, bạo hành, chiến tranh, thiên tai, tai nạn giao thông nặng,…

Thông thường, các triệu chứng của rối loạn stress cấp tính sẽ xuất hiện sau khoảng vài giờ hoặc vài ngày xảy ra sự kiện sang chấn. Những đối tượng có tính cách nhút nhát cơ thể bị suy nhược nặng sẽ dễ có nguy cơ mắc bệnh nhiều hơn so với bình thường.

Những người bị rối loạn stress cấp sẽ mất khả năng tiếp nhận kích thích, rơi vào trạng thái ngây dại, kích động, giảm sự chú ý, tăng vận động,…Đồng thời, bệnh nhân cũng có nhiều nguy cơ gặp phải các triệu chứng của rối loạn thần kinh thực vật, điển hình như tim đập nhanh, nóng bừng, ra nhiều mồ hôi, thở nông.

Sau vài ngày, các triệu chứng của rối loạn stress cấp tính sẽ dần thuyên giảm và biến mất. Tuy nhiên, người bệnh sẽ không thể ghi nhớ hoặc nhớ được một phần của các sự việc xảy ra trong khoảng thời gian mắc bệnh, sau đó tâm trạng của họ sẽ trở nên bình thường và ổn định hơn.

5. Suy nhược cơ thể do sang chấn tâm lý

Sang chấn tâm lý là một trong các nguyên nhân lớn nhất dẫn đến tình trạng suy nhược cơ thể. Nếu người bệnh rơi vào trạng thái mệt mỏi, suy nhược, năng lượng giảm đi đáng kể trong tối thiểu 6 tháng thì được xác định bị suy nhược và cần được khắc phục kịp thời để tránh các hậu quả nghiêm trọng hơn có thể xảy ra.

Thông thường, suy nhược cơ thể không chỉ đơn thuần là hậu quả của sang chấn tâm lý mà còn có thể là hệ lụy đến từ trầm cảm, rối loạn lo âu, rối loạn stress sau sang chấn hoặc các biến đối tâm lý kéo dài. Dường như người bệnh không còn đủ sức lực để hoàn thành bất kì công việc gì, sức đề kháng bị suy giảm đáng kể, nguy cơ mắc phải các chứng bệnh khác cũng gia tăng.

6. Rối loạn lo âu lan tỏa

Nhắc đến các hậu quả của sang chấn tâm lý chắc hẳn bạn không thể bỏ qua chứng rối loạn lo âu lan tỏa (GAD), nhất là trong các tình trạng bị sang chấn trường diễn, chẳng hạn như bất hòa trong hôn nhân, tài chính không đảm bảo, bế tắc vì nợ nần,…). Cho đến hiện nay vẫn chưa có bất kì nghiên cứu nào xác định chính xác về nguyên nhân gây ra rối loạn lo âu lan tỏa nhưng các chuyên gia nhận thấy sang chấn tâm lý là một trong các yếu tố nguy cơ cũng là lý do làm khởi phát GAD.

Đối với các trường hợp bị sang chấn tâm lý nhưng không được can thiệp kịp thời sẽ gây nên rất nhiều hậu quả nghiêm trọng, phổ biến nhất có thể phát triển thành rối loạn lo âu lan tỏa. Tuy các triệu chứng của GAD không ảnh hưởng quá nhiều đến đời sống và các sinh hoạt hàng ngày của người bệnh nhưng nó vẫn khiến bệnh nhân cảm thấy mệt mỏi và chán nản.

7. Suy giảm khả năng giao tiếp xã hội

Sang chấn tâm lý ít nhiều cũng sẽ ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp, tính cách và quá trình phát triển nhân cách của con người, đặc biệt là các đối tượng trẻ em. Nếu ngay từ nhỏ trẻ đã phải chứng kiến và trải qua các sự kiện gây sang chấn sẽ khiến trẻ cảm thấy cô đơn, ngại giao tiếp, thiếu thốn tình cảm và có xu hướng tránh né xã hội. Do đó, cũng dễ hiểu vì sao những người bị sang chấn tâm lý sẽ bị suy giảm khả năng giao tiếp, không phản ứng tốt với các vấn đề xã hội xảy ra xung quanh.

Do những cảm xúc tiêu cực cứ liên tục xuất hiện và xâm chiếm tâm trí nên nhiều người sẽ muốn thu mình lại, xa lánh tất cả mọi người. Điều này nếu không được can thiệp kịp thời sẽ khiến cho bệnh nhân dần mất đi khả năng thích ứng với cuộc sống, trở nên lo lắng, bất an khi giao tiếp với xã hội. Sau khi xảy ra sang chấn, người bệnh cũng sẽ trở nên dè dặt, nghi ngờ, thu động hơn so với trước.

8. Khó kiểm soát bản thân

Hậu quả thường gặp của sang chấn tâm lý mà hầu hết người bệnh nào cũng gặp phải đó chính là khó kiểm soát bản thân. Chủ thể sẽ thường có xu hướng rút lui về mặt xã hội, luôn có cảm giác dè chừng, cảnh giác quá mức đối với những người xung quanh, đặt biệt là những tình huống gây gợi nhớ về sự kiện sang chấn.

Đồng thời, người bị sang chấn tâm lý cũng sẽ bộc lộ nhiều cảm xúc một cách bộc phát mà chính bản thân họ cũng không thể làm chủ được. Họ có thể trở nên cáu gắt, tức giận, kích động hoặc thực hiện một số hành vi quá khích mà không rõ nguyên nhân hoặc do nhìn thấy cá đồ vật có liên quan đến sự kiện xảy ra trong quá khứ.

Tìm hiểu thêm: Sang chấn tâm lý sau chiến tranh làm sao cải thiện?

9. Gia tăng các suy nghĩ tiêu cực

Sau khi trải qua các sự kiện gây sang chấn, người bệnh sẽ có nhiều xu hướng hình thành các suy nghĩ tiêu cực, nhìn nhận mọi vấn đề theo cách bi quan. Họ có thể cho rằng mình tội lỗi, tự trách bản thân, cho rằng mình đáng phải chịu đựng và sống cùng với những nỗi bất hạnh đó.

Một số khác sẽ khó chấp nhận được sự thật, họ cảm thấy bản thân không đủ khả năng để đối mặt và vượt qua được tình trạng đó. Lúc này họ sẽ có nhiều xu hướng không muốn làm bất cứ việc gì vì cho rằng mình không thể thay đổi được hoàn cảnh hiện tại và cuộc đời sẽ mãi bị chôn vùi trong mớ kí ức hỗn độn này.

10. Gia tăng khả năng tái phát các bệnh mãn tính

Đối với các trường hợp đã mắc sẵn các bệnh tâm thần trước khi xảy ra sang chấn thì các triệu chứng bệnh sẽ dễ tái phát hoặc tiến triển nghiêm trọng hơn, nhiều nguy cơ phát triển thành mãn tính. Đặc biệt là các trường hợp bị bệnh trầm cảm, rối loạn lo âu, rối loạn lưỡng cực, tâm thần phân liệt. Cũng chính vì thế mà các chuyên gia sức khỏe tâm thần luôn khuyên người bệnh cần xây dựng và duy trì tốt các thói quen sinh hoạt để phòng tránh và ngăn ngừa các hậu quả của sang chấn tâm lý.

Cách cải thiện sang chấn tâm lý, phòng ngừa tác hại

Như đã thấy, hậu quả của sang chấn tâm lý là vô cùng nghiêm trọng, nó có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và đời sống sinh hoạt hàng ngày của người bệnh. Tuy nhiên, chúng ta không thể nào ngăn chặn và biết trước cá sự kiện có thể xảy ra trong tương lai. Do đó, rất khó để phòng tránh và ngăn ngừa tình trạng sang chấn tâm lý nhưng bạn hoàn toàn có thể hạn chế được các hậu quả có thể xảy ra.

Một số biện pháp giúp bạn cải thiện sang chấn tâm lý, hạn chế những tác hại không mong muốn như sau:

• Ngay sau khi đối mặt với các sự kiện gây sang chấn, bạn nên tìm cách để chia sẻ, giải tỏa nỗi buồn. Tốt nhất là nên tìm kiếm sự đồng cảm từ những người thân trong gia đình hoặc bạn bè thân thiết. Đừng cố gắng che giấu cảm xúc của mình sẽ khiến cho tâm trạng của bạn càng trở nên tồi tệ và nghiêm trọng hơn. Từ đó sẽ làm gia tăng nguy cơ gây ra các hậu quả nặng nề.
• Nếu không thể chia sẻ và tâm sự được cho bất kì ai thì bạn có thể chọn cách viết nhật ký. Việc ghi chép lại các cảm xúc, suy nghĩ, hành động và sự kiện sang chấn sẽ giúp bạn giải tỏa tâm trạng hiệu quả. Đồng thời sau khi xem lại những dòng nhật ký của bản thân, bạn sẽ cảm thấy bình tĩnh hơn và dễ dàng đưa ra biện pháp khắc phục hiệu quả.
• Cố gắng duy trì chế độ sinh hoạt và nghỉ ngơi lành mạnh. Xây dựng chế độ ăn uống khoa họ, tăng cường bổ sung các thực phẩm dinh dưỡng và đảm bảo bữa ăn.
• Chất lượng giấc ngủ cũng cần phải được đảm bảo, đối với người trưởng thành nên ngủ đủ từ 7 đến 8 tiếng mỗi ngày. Nếu cảm thấy khó ngủ thì nên áp dụng một số biện pháp thư giãn như nghe nhạc, ngâm chân với nước ấm, thiền, sử dụng tinh dầu thơm,…
• Học cách suy nghĩ tích cực, nhìn nhận vấn đề theo chiều hướng tốt.
• Tuyệt đối không được lạm dụng rượu bia, các chất kích thích, chất gây nghiện.

Hậu quả của sang chấn tâm lý là vô cùng nghiêm trọng, nó không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe và còn gây nên nhiều cản trở đối với đời sống. Hi vọng qua các thông tin có trong bài viết này, bạn đọc sẽ có thêm nhiều kỹ năng để mau chóng vượt qua được các giai đoạn sang chấn nguy hiểm.

Tham khảo thêm:

• Phòng Ngừa Và Vượt Qua Sang Chấn Tâm Lý Sau Khi Ly Hôn
• Bố mẹ cãi nhau trước mặt con và những ảnh hưởng khôn lường
• 6 Cách Rèn Luyện Tư Duy, Suy Nghĩ Tích Cực Trong Cuộc Sống