Nghịch lý Stockdale: Lạc quan đúng cách để thắng nghịch cảnh

Nghịch lý Stockdale dạy chúng ta rằng, lạc quan là một điều tốt, nhưng con người cũng cần chấp nhận và đối diện với thực tại để tiếp tục nuôi hy vọng về một thứ tốt đẹp hơn. Sự lạc quan thái quá đôi khi giết chết chúng ta, vì chúng không ngừng gieo cho ta hy vọng để rồi nhận lấy thất vọng. Cùng tìm hiểu về nghịch lý Stockdale trong bài viết dưới đây.

Nghịch lý Stockdale là gì?

Nghịch lý Stockdale không phải là một khái niệm trong tâm lý học, mà là một khái niệm được nhắc đến trong quyển sách “Good To Great” của tác giả Jim Collins. Dựa trên câu chuyện của James Stockdale, Jim Collins đã phát triển khái niệm về nghịch lý Stockdale về tinh thần lạc quan và chấp nhận hiện thực.

James Stockdale là một sĩ quan hải quân cao cấp, và là tù nhân chiến tranh trong suốt 7 năm, từ năm 1965 đến năm 1973, tại Việt Nam. Trong những năm tháng bị giam giữ, nhiều người bạn tù của ông đã chết vì sự khắc nghiệt của tù đày, nhưng ông vẫn có thể sống sót để chờ đến ngày được thả tự do.

Sau này, khi nói về những trải nghiệm của mình trong những ngày tháng tù đày, ông nói rằng bản thân có thể vượt qua là nhờ niềm tin thực tế, và tâm thế chấp nhận hiện thực. Stockdale luôn tự tin rằng một ngày nào đó mình sẽ được tự do, nhưng ông vẫn chấp nhận hoàn cảnh hiện tại, và làm mọi cách để nâng cao cơ hội sống sót cho mình.

Nghịch lý Stockdale mô tả sự cân bằng giữa sự lạc quan và tính hiện thực. Trên thực tế, lạc quan là niềm tin và hy vọng vào một tương lai, một kết quả tốt hơn sau nỗ lực. Trong khi đó, hiện thực là những điều đang tồn tại, là cảnh tù đày và cuộc sống khốn khổ của những tù nhân trong chiến tranh.

Hai khái niệm dường như không thể cùng tồn tại, vì người lạc quan sẽ không chấp nhận hiện thực, còn những người chấp nhận hiện thực sẽ không có tự tin và lạc quan vào tương lai tốt đẹp hơn. Tuy nhiên, nghịch lý Stockdale lại cho ta thấy khi cân bằng được hai khái niệm này, con người sẽ dễ dàng đối phó với khó khăn và thử thách hơn.

Trong câu chuyện của Stockdale, những người bạn tù có thái độ lạc quan nhất, tin tưởng rằng họ sẽ nhanh chóng được thả tự do lại là những người tuyệt vọng sớm nhất. Sự tích cực độc hại và lạc quan ảo tưởng khiến họ không dám đối diện với hiện thực, mang đến sự thất vọng qua từng ngày, và giết chết niềm tin trong họ khi khi chờ đợi mà không có điểm đích.

Trong khi đó, Stockdale cũng luôn lạc quan và nuôi niềm tin về sự tự do, nhưng ông cũng chấp nhận đối diện với hiện thực, với cuộc sống tù đày. Đây chính là sự khác biệt giữa lạc quan đúng cách và lạc quan ảo tưởng khi đối diện với đau thương, nghịch cảnh, khó khăn và thử thách trong cuộc sống.

Nghịch lý Stockdale là kim chỉ nam dành cho những người đang gặp khó khăn, những người mất niềm tin và hy vọng trong cuộc sống. Mỗi người chúng ta đều phải chuẩn bị tâm thế đối mặt với áp lực, với những sự kiện bất ngờ có thể xảy ra. Do đó, dũng cảm đối mặt với hiện thực, và luôn nuôi hy vọng về một tương lai tốt đẹp hơn là điều cần thiết.

Nghịch lý Stockdale –  Bài học trong kinh doanh và cuộc sống

Mỗi người sẽ có những cách khác nhau để đối diện với khó khăn và thử thách. Có người chọn cách buông xuôi, bỏ cuộc ngay từ đầu. Có người sẽ lạc quan, nuôi hy vọng vào một điều tốt đẹp hơn ở tương lai. Trên thực tế, cả hai đều mang đến những ảnh hưởng tiêu cực vì tính 1 chiều trong suy nghĩ.

Lạc quan quá mức sẽ biến thành ảo tưởng, khiến chúng ta chờ đợi, hy vọng quá nhiều vào những điều tốt đẹp, và từ chối đối diện hiện thực. Niềm tin mù quáng sẽ nhanh chóng bị bóp tắt, và đẩy nạn nhân vào trạng thái tuyệt vọng tột cùng khi nhận ra, hiện thực nghiệt ngã hơn nhiều so với tưởng tượng.

Bi quan quá mức lại khiến ta nhanh chóng từ bỏ hy vọng, trở nên tuyệt vọng, hèn nhát dù mọi thứ không tồi tệ như hiện thực vẫn đang thể hiện. Những người quá bi quan hoặc lạc quan một cách ảo tưởng đều khó vượt qua được khó khăn và thử thách trong cuộc sống. Trong khi đó, những người nắm được nghịch lý Stockdale sẽ dễ dàng thành công hơn

Nghịch lý Stockdale dạy ta rằng, hãy luôn tin tưởng và lạc quan vào những điều tốt đẹp sắp đến, nhưng cũng phải tỉnh táo chấp nhận những điều tồi tệ đang tồn tại để không trở nên ảo tưởng. Đó là chía khóa giúp ta vượt qua khó khăn, nghịch cảnh, và thành công hơn trong cả cuộc sống và công việc.

1. Nghịch lý trong cuộc sống

Trong cuộc sống, ắt hẳn không ít lần chúng ta sẽ gặp khó khăn, thử thách và những điều bản thân không muốn đối mặt. Việc chạy trốn hiện thực, nhắm mắt làm ngơ trước đau khổ, và thể hiện lạc quan mù quáng sẽ gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe thể chất và tinh thần.

Có một hiệu ứng tâm lý được gọi là hiệu ứng đà điểu, miêu tả việc con người khi đối diện với những sự thật đau lòng, với thực tế nghiệt ngã sẽ chọn cách “nhắm mắt bịt tai”, chôn đầu xuống cát như những con đà điểu để giả vờ rằng không có việc gì xảy ra. Họ cho rằng mọi thứ sẽ qua đi, chỉ cần chúng ta không nghĩ đến chúng nữa.

Xem thêm: Hiệu ứng đà điểu: Tâm lý lẩn trốn khỏi những sự thật đau lòng

Tâm lý lẫn trốn và sự ảo tưởng đó chỉ mang đến tác dụng trong thời gian ngắn, bởi vì đến một lúc nào đó, chúng ta vẫn buộc phải đối mặt với thực tế. Khi đó, niềm tin, niềm hy vọng và sự lạc quan vụn vỡ đã vượt quá sức chịu đựng của con người, đẩy họ nhanh chóng rơi vào sự tuyệt vọng khủng khiếp không thể thoát ra được.

Chính vì thế, chúng ta nên nhìn nhận nghịch cảnh và khó khăn theo một góc nhìn thực tế hơn, như điều nghịch lý Stockdale mô tả. Thay vì ủ rủ hay chờ đời kỳ tích xảy ra, chúng ta hãy chấp nhận hiện thực, tìm cách nâng cao chất lượng cuộc sống, và cổ vũ bản thân tìm mọi cách để vượt qua khó khăn.

Nghịch lý Stockdale thể hiện rõ nhất trong giai đoạn dịch Covid-19 hoành hành, khi người người nhà nhà bị hạn chế đi lại, hạn chế tiếp xúc, và buộc phải làm việc tại nhà. Những thông tin về việc thiếu lương thực, về tình hình dịch lây lan nhanh, và số người chết ngày càng tăng cao gây hoang mang không hề nhỏ trong cộng đồng.

Trong thời điểm này, thay vì hoang mang, tuyệt vọng và có nhiều suy nghĩ tiêu cực, hoặc mong chờ một cách hão huyền rằng đại dịch sẽ nhanh chóng kết thúc sau một thời gian ngắn, chúng ta cần chấp nhận sự thật rằng đại dịch sẽ kéo dài, gây ra ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt, và ta cần học cách thích nghi với chúng.

Trong khoảng thời gian ở nhà, nhiều người thay vì cảm thấy bi quan, cảm thấy bị cô lập thì đã chọn cách sắp xếp công việc hợp lý và quan tâm đến bản thân, gia đình nhiều hơn. Họ làm việc vừa sức vào những khoảng thời gian thích hợp, dành thời gian nghỉ ngơi, tập thể dục để tăng cường sức khỏe, và kết nối nhiều hơn với gia đình, bạn bè.

Khi chúng ta đón nhận đại dịch với cái nhìn thực tế, và cố gắng thay đổi để thích nghi với sự bình thường mới, ta sẽ thấy mọi thứ không tồi tệ như tưởng tượng. Chúng ta không bao giờ biết được đại dịch sẽ kéo dài bao lâu, cũng như không biết rằng những khó khăn, thử thách, nghịch cảnh mà bản thân phải đối mặt khi nào mới chấm dứt.

Chúng ta không đặt một hy vọng hay một thời gian cụ thể, mà nên cố gắng thích nghi và vượt qua để chờ ngày mọi thứ tốt hơn. Đó chính là nghịch lý Stockdale. Chỉ khi chúng ta chấp nhận hiện thực, chúng ta mới có khả năng thay đổi thực tế. Để có thể áp dụng nghịch lý Stockdale vào cuộc sống, bạn cần nhớ rằng:

• Sự tích cực và lạc quan mơ hồ, ảo tưởng không giúp bạn có thêm dũng khí đối diện với khó khăn và thách thức. Ngược lại, khi niềm tin đã mất, bạn phải đối diện với cảm giác hụt hẫng, và nguy cơ mắc các vấn đề tâm lý nghiêm trọng như bệnh trầm cảm, rối loạn cảm xúc, chấn thương tâm lý,…
• Đối diện và chấp nhận thực tế tồi tệ, sau đó tìm mọi cách trong khả năng để cải thiện tình hình là lựa chọn đúng đắn và sáng suốt khi gặp khó khăn.
• Nuôi dưỡng lòng tin và sự lạc quan lâu dài, đừng chú ý đến thời gian dài hay ngắn. Bạn càng chú ý đến thời gian thì càng nhanh tuyệt vọng và chán chường, vì thực tế khó khăn và khó đoán trước hơn nhiều.

Nghịch lý Stockdale có thể áp dụng trong rất nhiều trường hợp của cuộc sống, và giúp chúng ta có thểm dũng khi đối diện với những biến cố, tình huống không mong muốn. Nghịch lý này cũng có nhiều ảnh hưởng trong vấn đề kinh doanh, và giúp nhiều nhà lãnh đạo lèo lái con thuyền của mình đúng hướng.

2. Nghịch lý trong kinh doanh

Kinh doanh đồng nghĩa với thử thách và rủi ro. Chúng ta không bao giờ biết được liệu việc kinh doanh có ổn định không, có gặp những vấn đề nghiêm trọng nào trong quá trình hoạt động không. Do đó, thay vì chùn chân trước khó khăn, hoặc lạc quan là sẽ không có việc gì xảy ra, bạn cần chuẩn bị phương án đối phó với mọi tình huống.

Nghịch lý Stockdale giúp những người làm kinh doanh có cái nhìn sâu rộng hơn, đánh giá chinh xác tình hình hiện tại, và chuẩn bị cho những vấn đề phát sinh trong tương lai. Họ tin rằng bản thân có thể giúp việc kinh doanh vượt qua khó khăn, nhưng vẫn chuẩn bị cho những điều tồi tệ nhất có thể xảy ra.

Khi không bị ảnh hưởng bởi sự tích cực độc hại hay lạc quan sai lầm, người làm kinh doanh có thể đưa ra những quyết định phù hợp với hiện thực. Họ đã chuẩn bị cho mọi thứ, chấp nhận đưa ra những lựa chọn có ảnh hưởng đến cả tương lai của công ty, và không ngại đối mặt với khó khăn có thể xảy ra do quyết định của bản thân.

Niềm tin, sự lạc quan, và cách nhìn nhận hiện thực của người lãnh đạo có thể giúp những thành viên khác trong nhóm trang bị tốt hơn về tư duy và tâm thế khi đối diện với khó khăn. Họ được tiếp nhận sự lạc quan thực tế, chấp nhận khó khăn trước mắt, nhưng không bao giờ từ bỏ niềm tin rằng mình có thể vượt qua.

Chính điều này tạo nên môi trường làm việc tích cực, kích thích sự cố gắng, sự sáng tạo, và tinh thần trách nhiệm của từng thành viên trong nhóm. Năng suất và chất lượng công việc tăng đồng nghĩa với việc tạo ra càng nhiều lợi ích, và là tín hiệu tốt để việc kinh doanh phát triển mạnh mẽ hơn.

Những người lãnh đạo cần nhìn thẳng vào tình hình thực tế, khuyến khích nhân viên đưa ra cái nhìn và những cách giải quyết tích cực cho những tình huống có thể xảy ra. Để xây dựng mục đích chung, lòng tin và lòng trung thành của nhân viên vào công ty, người lãnh đạo nên đề cập đến những biến cố có thể xảy ra và kế hoạch trong tương lai.

Lợi ích của việc áp dụng nghịch lý vào cuộc sống

Nghịch lý Stockdale giúp chúng ta cân bằng cả hai khái niệm là sự lạc quan và tính hiện thực. Những người cân bằng được hai yếu tố này có khả năng kiên trì, có niềm tin và khả năng vượt qua áp lực, nghịch cảnh tốt hơn nhiều so với những người quá bi quan, hoặc quá lạc quan. Ngoài ra, nghịch lý Stockdale cũng có lợi cho sức khỏe tinh thần.

Việc nhận thức được hiện thực, tìm cách thay đổi chúng theo khả năng, và không ngừng duy trì động lực, cố gắng trong công việc sẽ giúp chúng ta đạt được mục tiêu. Dù có bỏ ra thời gian dài hay ngắn, niềm tin và động lực của họ vẫn không hề mất đi. Nghịch lý Stockdale không chỉ giúp ta vượt qua những khó khăn của cá nhân, mà còn là của tập thể.

Thích nghi với những thay đổi nhanh chóng, chấp nhận rủi ro và thử thách giúp các cá nhân và tổ chức có thể ứng biến trong mọi tình huống. Chuẩn bị cho tình huống xấu nhất, và kiên trì để vượt qua khó khăn là điều kiện kiên quyết, cần thiết để cá nhân hay doanh nghiệp phát triển vững mạnh.

Tập trung vào những thứ có thể kiểm soát, ủng hộ tinh thần tập thể, tìm kiếm sự giúp đỡ từ người thân, bạn bè, và luôn trong tâm thế sẵn sàng đối mặt với những biến cố phát sinh là những yếu tố cần thiết của nghịch lý Stockdale. Nếu áp dụng nghịch lý này đúng cách, chúng ta có thể đối phó với rất nhiều vấn đề trong cuộc sống.

Cuộc sống đầy rẫy những biến cố, những sự kiện bất ngờ mà ta không thể dự đoán trước được. Dù chúng ta có đưa ra những giải pháp tốt nhất cho những biến cố có thể phát sinh, cũng sẽ có những sự kiện xảy ra ngoài dự đoán. Những lúc như vậy, bi quan tuyệt vọng, hay lạc quan thái quá chỉ khiến mọi thứ ngày càng tồi tệ.

Thích nghi với hoàn cảnh và có cái nhìn tích cực về tương lai mới là giải pháp phù hợp nhất khi đối diện với nghịch cảm. Hy vọng thông qua bài viết, mọi người đã hiểu hơn về nghịch lý Stockdale, và cách áp dụng chúng trong cuộc sống và cả công việc. Hành động này có thể giúp ta tránh được những ảnh hưởng tiêu cực mà khó khăn, nghịch cảnh gây ra trong cuộc sống.

Có lẽ bạn quan tâm: 

• 6 Cách Rèn Luyện Tư Duy, Suy Nghĩ Tích Cực Trong Cuộc Sống
• Làm thế nào để vượt qua cảm xúc tiêu cực và suy nghĩ muốn tự sát?
• Giải phóng cảm xúc (Catharsis): Cách giúp loại bỏ hết tiêu cực
• Bất lực tập nhiễm (Learned helplessness) và sức khỏe tâm thần