Bạo Hành Tinh Thần: Nỗi đau “không thương tích” ít ai nhận ra

Bạo hành tinh thần (tiếng Anh: Psychological Abuse) là một dạng bạo hành phổ biến có thể gặp ở mọi đối tượng. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ thế nào là bạo hành tinh thần và dấu hiệu đặc trưng của dạng bạo hành này. Chính sự hiểu biết hạn chế đã khiến nạn nhân phải chịu đựng nỗi đau sâu sắc về mặt tâm lý trong thời gian dài.

Bạo hành tinh thần là gì?

Bạo hành tinh thần còn được gọi là bạo hành tình cảm/ tâm lý (tiếng Anh: Psychological Abuse). Đây là một trong những dạng bạo hành phổ biến bên cạnh bạo hành thể xác và tình dục. Bạo hành tinh thần rất khó nhận dạng vì không có vết tích rõ ràng mà nạn nhân phải chịu nỗi đau tinh thần do phải đối mặt với những lời nói chì chiết, trách móc cực đoan và nặng nề.

Ngoài ra, kẻ bạo hành cũng có một số hành vi (đe dọa, uy hiếp hoặc tự gây tổn thương cho bản thân) nhằm áp bức tinh thần của nạn nhân. Bên cạnh đó, một số trường hợp còn gặp phải hình thức bạo hành “chiến tranh lạnh”. Sự im lặng tuyệt đối từ kẻ bạo hành khiến nạn nhân bị tổn thương sâu sắc, chìm đắm trong những suy nghĩ tiêu cực và tự dằn vặt, trách móc bản thân.

Nạn nhân của nạn bạo hành “không chảy máu” này luôn phải đối mặt với sự tổn thương, phẫn uất, đau khổ và khủng hoảng về mặt tâm lý. Tuy nhiên, vì không có vết tích cụ thể nên bản thân nạn nhân và những người xung quanh không ý thức được nạn bạo hành tinh thần.

Theo số liệu thống kê, nước ta có đến 53.6% nữ giới bị hành hạ tinh thần do bạn đời. Ngoài các mối quan hệ trong gia đình, bạo hành tinh thần còn có thể xảy ra trong nhiều tình huống khác như nơi làm việc, mối quan hệ yêu đương,… Dù ở hoàn cảnh hay mối quan hệ nào, bạo hành tinh thần cũng đều gây ra những hậu quả nghiêm trọng.

Dấu hiệu nhận biết bạo hành tinh thần

Như đã đề cập, bạo hành tinh thần khó nhận biết hơn so với bạo hành thể chất do phương thức chủ yếu là lời nói. Ngoài ra, kẻ bạo hành cũng có những hành vi nhắm vào tinh thần của nạn nhân nhưng hoàn toàn không gây ra thương tích và không có va chạm vật lý.

Thực tế, rất nhiều nạn nhân không biết bản thân đang bị bạo hành về tinh thần. Thậm chí khi đề cập vấn đề này với bạn bè và người thân, những người xung quanh thường cho rằng nạn nhân đang nhạy cảm quá mức. Những hiểu biết hạn chế về bạo hành tinh thần chính là điều kiện thuận lợi để kẻ bạo hành tiếp tục các hành vi của mình mà không mảy may đến tinh thần, cảm nhận của nạn nhân.

Để kịp thời phát hiện bạo hành tinh thần, bạn có thể dựa vào những dấu hiệu sau:

• Luôn có những lời nói chì chiết, sỉ nhục và trách móc khiến bạn bị tổn thương và đau khổ. Ngoài ra, một số kẻ bạo hành có những lời nói chứa ẩn ý sâu xa nhằm mục đích gây ra cảm giác đau khổ, dằn vặt và tội lỗi cho nạn nhân.
• Đổ lỗi cho nạn nhân trong mọi hoàn cảnh. Thậm chí người bạo hành còn có xu hướng đổ lỗi một cách vô lý, chẳng hạn như cho rằng tất cả những sự kiện không mong muốn, xui xẻo đều do nạn nhân gây ra.
• Khi có mâu thuẫn, kẻ bạo hành có thể chọn cách “chiến tranh lạnh” hoặc la hét, chửi bới với cảm xúc quá khích như nóng nảy, tức giận, cáu kỉnh.
• Bạo hành tinh thần diễn ra trong gia đình hoặc các mối quan hệ yêu đương thường có những biểu hiện như ghen tuông thái quá, nghi ngờ lòng chung thủy của đối phương, kiểm soát quá mức về giờ giấc, cách ăn mặc,…Một số nạn nhân bị bạo hành tinh thần còn phải đối mặt với lạm dụng tình dục.
• Trong trường hợp cha mẹ bạo hành con cái, con trẻ sẽ phải chịu sự kiểm soát nghiêm ngặt từ gia đình và không thể tự mình đưa ra những quyết định trong cuộc sống. Bố mẹ có thể dùng quyền lực, tiền bạc để ép buộc hoặc có những câu nói trách móc, chì chiết để trẻ cảm thấy dằn vặt và quyết định nghe theo lời bố mẹ.
• Bạo hành tinh thần ở dạng “chiến tranh lạnh” có những biểu hiện như kẻ bạo hành im lặng tuyệt đối, lạnh nhạt, thờ ơ, vô trách nhiệm và không quan tâm đến gia đình. Trong trường hợp này, đối phương sẽ phải chịu trách nhiệm tất cả mọi thứ và phải đối mặt với khủng hoảng tâm lý. Hình thức “chiến tranh lạnh” thường được thực hiện nhằm áp bức tinh thần và khiến nạn nhân phải “đầu hàng”, chịu nghe theo sự sắp xếp của kẻ bạo hành.
• Kẻ bạo hành tinh thần có khả năng thao túng cảm xúc tinh vi khiến nạn nhân không hề biết rằng bản thân đang bị lạm dụng. Đặc điểm chung của kẻ bạo hành là coi thường cảm xúc của người khác và không bao giờ nhận lỗi về bản thân. Nếu không thể đổ lỗi cho nạn nhân, họ có thể đổ lỗi cho hoàn cảnh và cảm xúc nóng giận.
• Nạn nhân của bạo hành tinh thần luôn phải đối mặt với những cảm xúc tiêu cực như buồn bã, đau khổ, tội lỗi, dằn vặt, bi quan, tuyệt vọng,… Thậm chí, một số người có thể mắc phải các bệnh tâm lý do tinh thần bị áp bức và khủng hoảng trong một thời gian dài.

Bạo hành về tinh thần còn có thể biểu hiện qua một số dấu hiệu khác tùy theo hoàn cảnh và mối quan hệ cụ thể. Nhưng nhìn chung, hệ quả của các hành vi bạo hành đều là sự tổn thương sâu sắc về tinh thần, tâm lý bị khủng hoảng và bất ổn.

Đối tượng nào dễ bị bạo hành tinh thần?

Bạo hành tinh thần có thể xảy ra với bất cứ ai. Tuy nhiên theo số liệu thống kê, người cao tuổi, trẻ em và phụ nữ có nguy cơ bị bạo hành cao hơn. Bởi đây là những đối tượng “yếu thế” trong xã hội và ít có khả năng phản kháng.

Ngoài ra trong quan niệm của một số quốc gia, đàn ông luôn có quyền lực cao hơn phụ nữ và có thể kiểm soát tất cả thành viên trong gia đình. Cũng chính vì vậy mà những vùng có trình độ văn hóa thấp phải đối mặt với nạn bạo hành tinh thần, thể chất cao hơn so với khu vực thành thị. Thống kê ở nước ta cho thấy, 56.2% các vụ bạo hành tinh thần xảy ra ở nông thôn và 47.2% trường hợp xảy ra ở khu vực thành thị.

Ngoài ra, một số nạn nhân bị hành hạ về mặt tinh thần có thể phải đối mặt với cả bạo hành về thể xác và tình dục. Mặc dù tỷ lệ bạo hành cao nhưng rất ít nạn nhân đứng ra tố cáo và lên tiếng. Điều này cho thấy những hiểu biết của cộng đồng về bạo hành nói chung và bạo hành tinh thần nói riêng vẫn còn hạn chế. Bên cạnh đó, những quan niệm lạc hậu cũng có thể kìm kẹp khiến nạn nhân phải nhịn nhục chịu đựng.

Bị bạo hành tinh thần và những hậu quả nặng nề

Về cơ bản, tất cả các dạng bạo hành đều gây ra sự đau khổ và tổn thương. Tuy nhiên không giống với bạo hành thể xác, bạo hành về tinh thần gây ra nỗi đau sâu sắc về mặt tinh thần nên chỉ có nạn nhân là người biết rõ nhất. Vì không có vết tích cụ thể nên việc tố cáo thường rất phiền phức và đôi khi không nhận được sự ủng hộ từ những người xung quanh.

Những lời nói, hành vi cực đoan từ kẻ bạo hành gây ra sự phẫn uất và áp bức về tinh thần. Chính vì vậy, nạn nhân sẽ phải đối mặt với những cảm xúc tiêu cực trong thời gian lâu dài. Nếu không có biện pháp can thiệp kịp thời, nạn nhân rất dễ mắc phải các vấn đề tâm lý như stress, rối loạn căng thẳng sau chấn thương, rối loạn lo âu và trầm cảm.

Ngoài ra, khủng hoảng tâm lý kéo dài cũng gia tăng nguy cơ mắc các vấn đề thể chất như mất ngủ, đau đầu, suy nhược cơ thể, cao huyết áp,… Và quan trọng nhất, hành hạ tinh thần khiến đời sống tinh thần giảm sút, bệnh nhân giảm lòng tự trọng, thiếu tự tin và không tin tưởng vào bản thân.

Làm gì khi bị bạo hành tinh thần? 6 Cách vượt qua hiệu quả

Tỷ lệ bạo hành tinh thần ở nước ta không ngừng tăng lên trong những năm gần đây. Với sự phát triển của xã hội, nhiều người đã mạnh mẽ cắt đứt mối quan hệ với kẻ bạo hành để tìm kiếm cho bản thân cuộc sống tốt đẹp hơn. Thống kê vào năm 2005 cho thấy, 66% các trường hợp ly hôn xảy ra do bạo hành gia đình và 25% trường hợp có liên quan đến bạo hành tinh thần.

Nếu đang đối mặt với bạo hành tâm lý, bạn có thể vượt qua bằng một số cách sau:

1. Đề nghị đối phương dừng hành vi bạo hành

Thực tế, nhiều người không ý thức được bản thân đang có hành vi hành hạ tinh thần của người khác. Đơn giản những đối tượng này chỉ muốn thỏa mãn bản thân mà quên đi cảm nhận của những người xung quanh. Vì vậy, nếu nhận thấy đối phương đang có những hành vi bạo hành tinh thần, bạn nên đề nghị đối phương dừng ngay hành vi của mình.

Ban đầu, đối phương có thể cho rằng bạn đang quá nhạy cảm. Vì vậy, hãy cố gắng trò chuyện với sự nghiêm túc và bình tĩnh để đối phương hiểu ra rằng, bản thân bạn đang phải đối mặt với những tổn thương sâu sắc về mặt tinh thần.

Trường hợp cha mẹ bạo hành tâm lý con cái, con cái nên bày tỏ quan điểm của mình một cách thuyết phục để bố mẹ hiểu rằng, con đã lớn và có quyền quyết định cuộc sống của chính mình. Tuy nhiên, việc thay đổi bố mẹ là điều không dễ dàng – nhất là với những quốc gia đề cao “chữ hiếu” như ở Việt Nam. Trong trường hợp này, bạn có thể nhờ sự trợ giúp từ thầy cô hoặc những người thân khác.

2. Nhờ sự giúp đỡ của bạn bè, người thân

Khi đối mặt với bạo hành tinh thần, rất khó để giữ cho tâm lý ổn định. Vì vậy, bạn nên chia sẻ với bạn bè và người thân để được đồng cảm, thấu hiểu. Thực tế, bạo hành tinh thần chưa thực sự phổ biến nên mọi người có thể cho rằng bạn đang nhạy cảm quá mức. Do đó, hãy lựa chọn những người thực sự thấu hiểu bạn để chia sẻ.

Sự cảm thông từ những người xung quanh sẽ giúp bạn cảm thấy thoải mái và dễ chịu hơn. Ngoài ra, với vị trí là người ngoài cuộc, bạn bè và người thân sẽ có những lời khuyên giúp bạn đưa ra những quyết định đúng đắn hơn. Dù có là người mạnh mẽ như thế nào, chúng ta đều cần có chỗ dựa tinh thần vào những thời khắc khó khăn trong cuộc sống. Nếu không tìm cách chia sẻ, những cảm xúc tiêu cực sẽ bị dồn nén khiến cho tinh thần trở nên nặng nề, bất ổn và trường hợp xấu nhất có thể gây ra các rối loạn tâm lý.

3. Cắt đứt mối quan hệ với kẻ bạo hành

Nếu cả hai không tìm được giải pháp khắc phục, bạn nên dứt khoát cắt đứt mối quan hệ với kẻ bạo hành. Thực tế, nhiều nạn nhân không đủ mạnh mẽ để thực hiện điều này do những quan niệm, định kiến của xã hội – nhất là đối với trường hợp người bạo hành là chồng/ vợ hoặc bố mẹ.

Việc sống chung với bạo hành tâm lý sẽ gây ra rất nhiều vấn đề về sức khỏe tâm lý và thể chất. Ngoài ra, những tổn thương về mặt tinh thần cũng khiến cho chất lượng cuộc sống suy giảm. Vì vậy, bạn nên dứt khoát cắt đứt mối quan hệ này nếu muốn tìm kiếm cho bản thân cuộc sống tốt đẹp hơn.

Nếu chưa đủ khả năng để tách rời khỏi bố mẹ, bạn cần nỗ lực học tập và làm việc. Khi có tài chính ổn định, bạn có thể chủ động trong cuộc sống và tách khỏi những người làm tổn thương bản thân. Trong thời gian đầu, những người xung quanh có thể có những định kiến không đúng về bạn. Tuy nhiên, hãy bỏ ngoài tai những lời đàm tiếu và tập trung cho cuộc sống của bản thân.

4. Nhờ sự can thiệp của pháp luật

Kẻ bạo hành tinh thần có thể không chấp nhận việc chấm dứt mối quan hệ. Trong trường hợp này, bạn nên nhờ sự can thiệp của pháp luật. Trước tiên, cần thu thập đủ bằng chứng (đoạn ghi âm, clip, tin nhắn,…) cho thấy đối phương đã có hành vi bạo lực về mặt tâm lý. Sau đó, cung cấp đầy đủ bằng chứng cho cơ quan chức năng để kẻ bạo hành phải chịu hình phạt thích đáng.

Trong trường hợp này, bạn có thể đơn phương chấm dứt mối quan hệ và nhận được sự ủng hộ của pháp luật. Ngoài ra, bạn cũng có thể nhờ sự trợ giúp của cơ quan chức năng nếu đối phương liên tục đe dọa và cưỡng ép bạn hàn gắn mối quan hệ.

5. Nỗ lực hoàn thiện bản thân

Sau một thời gian phải đối mặt với bạo hành tinh thần, nạn nhân ít nhiều sẽ bị ảnh hưởng tâm lý và có xu hướng trở nên tự ti, thiếu tin tưởng về bản thân. Sau khi giải quyết mối quan hệ với kẻ bạo hành, bạn nên nỗ lực hoàn thiện bản thân để lấy lại tinh thần lạc quan, vui vẻ và đón nhận cuộc sống một cách trọn vẹn nhất.

Đối tượng bị hành hạ  tinh thần thường là nữ giới làm nội trợ nên khi chấm dứt với chồng, không ít người phải đối mặt với tình trạng không có việc làm, tinh thần chán nản và uể oải. Tuy nhiên, thay vì chấp nhận đầu hàng, cần nỗ lực làm việc và học tập để nâng cao giá trị bản thân. So với việc sống chung với một kẻ bạo hành tư tưởng, những áp lực trong cuộc sống sẽ giúp bạn tôi luyện bản thân và mạnh mẽ đương đầu với thử thách.

6. Tham vấn, trị liệu tâm lý

Hành hạ tinh thần để lại tổn thương sâu sắc về mặt tâm lý. Chính vì vậy, bạn nên xem xét tham vấn và trị liệu tâm lý để vượt qua nỗi ám ảnh. Ngoài ra, phương pháp này cũng giúp bạn ổn định tinh thần và có kỹ năng kiểm soát những suy nghĩ, cảm xúc tiêu cực.

Trong trường hợp đang là học sinh, bạn có thể tìm đến phòng tâm lý của trường để được hỗ trợ. Hiện nay, nhiều trường học đã có phòng tư vấn tâm lý học đường nhằm giúp học sinh giải tỏa những áp lực về tinh thần liên quan đến học tập, mối quan hệ với bạn bè, thầy cô và gia đình.

Bạo hành tinh thần là một dạng bạo hành khó nhận biết nhưng rất phổ biến. Hy vọng qua những thông tin hữu ích trong bài viết, bạn đọc đã có những hiểu biết nhất định về bạo hành tâm lý và tìm cho bản thân giải pháp phù hợp nhất.

BÀI VIẾT LIÊN QUAN:

• Bạo Hành Tâm Lý Trong Tình Yêu: Biểu Hiện Và Cách Ứng Phó
• Bạo Hành Tinh Thần Nơi Công Sở Là Gì? Dấu Hiệu Và Cách Ứng Phó
• Mối quan hệ độc hại (Toxic Relationship) – Dấu hiệu nhận biết
• Hay khóc khi mang thai có ảnh hưởng đến thai nhi?