Bệnh tâm thần phân liệt tái phát: Hệ lụy và giải pháp hiệu quả

Bệnh tâm thần phân liệt tái phát không chỉ gây ra những hệ lụy đáng lo ngại cho bản thân người bệnh mà nó còn đang trở thành thách thức nghiêm trọng đối với hệ thống y tế. Vì vậy, mọi người cần phải chú ý đặc biệt và áp dụng các giải pháp hiệu quả để can thiệp vấn đề này.

Thế nào là bệnh tâm thần phân liệt tái phát?

Bệnh tâm thần phân liệt tái phát là tình trạng những người có biểu hiện lại các triệu chứng của bệnh tâm thần phân liệt như khó phân biệt được giữa thực tế và ảo tưởng. Hoặc các dấu hiệu này thường trở nên nghiêm trọng hơn sau một giai đoạn điều trị và bệnh đã có chuyển biến khá tốt.

Mọi người có thể thấy bệnh này ở những ai mắc bệnh tâm thần phân liệt đã được điều trị và hồi phục trong vài năm. Nhưng gần đây, tình trạng tái phát khiến họ có những hành vi bất thường, hay nổi giận bất ngờ.

Một số biểu hiện cụ thể cho thấy người bệnh tâm thần phân liệt đang trong đợt tái phát bao gồm:

Gia tăng hoặc trở lại các triệu chứng tâm thần phân liệt:

• Ảo giác nghiêm trọng hơn như nghe nhiều giọng nói, thấy những hình ảnh kỳ lạ.
• Hoang tưởng tăng lên như tin tưởng mình có năng lực đặc biệt, bị theo dõi, bị hãm hại.
• Khó diễn đạt ý tưởng khiến lời nói và viết trở nên lộn xộn, vô nghĩa.

Thay đổi hành vi bất thường:

• Trở nên thu mình, tránh khỏi các hoạt động xã hội.
• Thiếu động lực, không muốn làm việc hay chăm sóc bản thân.
• Biểu hiện cảm xúc không phù hợp với tình huống, dễ nổi giận bất ngờ.
• Hành vi kỳ lạ, khó đoán như đi lang thang một mình, tự nói một mình.

Suy giảm chức năng nhận thức và công việc, học tập:

• Khó tập trung, chú ý kém, ghi nhớ kém.
• Không quan tâm công việc và học tập sa sút
• Không thể tự chăm sóc bản thân đúng cách như ăn uống, vệ sinh.

Các biểu hiện tâm lý:

• Cảm thấy buồn bã, tuyệt vọng, vô nghĩa.
• Có suy nghĩ về tự tử hoặc hành vi tự gây thương tích.
• Lo âu quá mức, sợ hãi, hoảng loạn không rõ nguyên nhân.

Những nguyên nhân của bệnh tâm thần phân liệt tái phát

Có nhiều nguyên nhân làm gia tăng nguy cơ quay trở lại của bệnh tâm thần phân liệt. Dưới đây là những yếu tố quan trọng:

• Người bệnh tự mình ngừng sử dụng thuốc đột ngột hoặc không tuân thủ đúng hướng dẫn của bác sĩ có thể gây ra sự tái phát của triệu chứng. Điều này đặc biệt quan trọng với các loại thuốc kháng tâm thần.
• Các tình huống căng thẳng từ áp lực công việc, xung đột với mọi người xung quanh hoặc sự mất mát đều có thể kích thích sự tái phát của bệnh.
• Việc sử dụng ma túy, rượu bia và các chất kích thích khác không chỉ tăng nguy cơ bị lại bệnh tâm thần phân liệt mà còn làm tăng mức độ nghiêm trọng của triệu chứng.
• Một số trường hợp bị nhiễm trùng, chấn thương sọ não hoặc các rối loạn nội tiết cũng có thể dẫn đến tái phát của bệnh.
• Thiếu kiến thức và không biết cách đối phó lại các triệu chứng có thể dẫn đến việc không tuân thủ điều trị, làm tăng nguy cơ tái phát.
• Điều kiện sống khó khăn, thiếu sự quan tâm từ gia đình hay giúp đỡ từ bạn bè cũng có thể làm tăng nguy cơ quay trở lại của bệnh tâm thần phân liệt.

Bệnh tâm thần phân liệt tái phát gây ra nhiều hệ lụy

Bị lại bệnh tâm thần phân liệt làm xuất hiện hoang tưởng có thể dẫn đến nguy cơ người bệnh tự tử hoặc tự làm thương tích trên cơ thể mình. Họ cũng có thể mất khả năng tự chăm sóc bản thân làm ảnh hưởng đến vấn đề về ăn uống và vệ sinh cá nhân. Ngoài ra, trạng thái tinh thần không ổn định có thể gây ra trầm cảm, lo âu và các rối loạn cảm xúc khác.

Sự suy giảm năng suất làm việc và khả năng tập trung có thể khiến người bệnh gặp khó khăn trong công việc thậm chí là bị sa thải. Điều này cũng có thể gây ra tình trạng giảm tiền lương hoặc mất nguồn thu nhập chính.

Người mắc bệnh có thể bị kỳ thị và xa lánh do sự hiểu lầm về bệnh tâm thần. Họ cũng có thể mất đi nhiều mối quan hệ và trở nên cô đơn. Khó khăn trong giao tiếp cũng khiến người bệnh tâm thần phân liệt tái phát khó duy trì các mối quan hệ.

Chi phí điều trị cho mỗi đợt tái phát rất tốn kém gây áp lực tài chính cho gia đình. Người thân cũng phải dành thời gian làm của mình để chăm sóc bệnh nhân, gây ra cảm giác căng thẳng và áp lực tinh thần cho họ.

Việc điều trị bệnh tâm thần phân liệt tái phát có thể tạo ra áp lực lớn cho hệ thống y tế. Ngoài ra, nguy cơ số người vô gia cư và phạm tội cũng tăng lên nếu những người mắc bệnh không được chăm sóc đúng cách.

Cách phòng ngừa bệnh tâm thần phân liệt tái phát

Để ngăn ngừa tình trạng quay trở lại của bệnh tâm thần phân liệt, người bệnh cần thực hiện nghiêm ngặt các biện pháp điều trị và thay đổi lối sống theo hướng tích cực:

• Điều đầu tiên người bệnh cần làm là tuân thủ đầy đủ phác đồ điều trị bằng thuốc chống tâm thần theo chỉ dẫn của bác sĩ. Không được tự ý ngừng dùng thuốc khi chưa có sự đồng ý của người điều trị.
• Ngoài ra, cũng cần tham gia các liệu pháp không dùng thuốc như trị liệu tâm lý, hoạt động thể chất và thiền định để rèn luyện nhận thức, kiểm soát cảm xúc và giảm căng thẳng.
• Bên cạnh đó, người bệnh cùng gia đình cần tìm hiểu kỹ về bệnh tâm thần phân liệt, nhận biết các dấu hiệu cảnh báo sớm về khả năng tái phát để có thể can thiệp kịp thời.
• Việc duy trì chế độ ăn uống, giấc ngủ, luyện tập thể dục đều đặn và tránh các tác nhân gây stress cũng góp phần hạn chế nguy cơ bệnh trở lại.
• Theo dõi triệu chứng hàng ngày cũng giúp phát hiện sớm bất kỳ dấu hiệu bất thường của bệnh tâm thần phân liệt tái phát.

Giải pháp hiệu quả đối với bệnh tâm thần phân liệt tái phát

Có rất nhiều giải pháp điều trị đối với tình trạng tâm thần phân liệt tái phát, người bệnh cần tìm hiểu kỹ để áp dụng phương pháp phù hợp nhất. Một số biện pháp được chuyên gia tâm lý khuyến khích can thiệp, bao gồm:

1. Dùng thuốc điều trị

Điều trị bệnh tâm thần phân liệt quay trở lại nặng nề hơn thường kết hợp cả thuốc và các biện pháp can thiệp không dùng thuốc. Về thuốc, những loại thường được chỉ định bao gồm:

Thuốc chống loạn thần (antipsychotics):

• Thuốc thế hệ mới (atypical antipsychotics) như risperidone, olanzapine, quetiapine, aripiprazole, ziprasidone… Các thuốc này có hiệu quả kiểm soát triệu chứng tốt hơn và ít tác dụng phụ hơn so với thuốc thế hệ cũ.
• Thuốc thế hệ cũ (typical antipsychotics) như haloperidol, chlorpromazine nếu không dung nạp thuốc mới sẽ dùng thuốc này.

Thuốc chống trầm cảm: Đôi khi được kết hợp nếu bệnh nhân bị tâm thần phân liệt tái phát có triệu chứng trầm cảm.

Thuốc chống co giật: Một số thuốc như valproic acid, carbamazepine, lamotrigine được dùng phụ trợ để kiểm soát các triệu chứng tái phát bệnh tâm thần phân liệt.

Việc lựa chọn loại thuốc, liều lượng cụ thể cần được bác sĩ chuyên khoa tâm thần quyết định dựa trên tình trạng lâm sàng của bệnh nhân. Tuân thủ đúng phác đồ điều trị và theo dõi sát tác dụng phụ là điều rất quan trọng trong giải pháp này.

2. Can thiệp tâm lý trị liệu

Bên cạnh giải pháp sử dụng thuốc, các biện pháp can thiệp tâm lý trị liệu được nhiều chuyên gia tâm lý sử dụng trong việc điều trị bệnh tâm thần phân liệt tái phát mang lại khá nhiều chuyển biến tích cực. Một số phương pháp can thiệp tâm lý trị liệu chính bao gồm:

• Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT): Giúp bệnh nhân nhận biết và thay đổi các mô hình suy nghĩ, hành vi bất thường liên quan đến dấu hiệu tâm thần phân liệt tái phát, quản lý stress tốt hơn.
• Hướng dẫn kỹ năng đối phó: Dạy bệnh nhân các kỹ năng đối phó với các triệu chứng lặp lại của tâm thần phân liệt như hoang tưởng, ảo giác, rối loạn tư duy.
• Trị liệu hỗ trợ gia đình: Giúp gia đình hiểu bệnh và cách hỗ trợ, tạo môi trường thuận lợi cho bệnh nhân giảm nguy cơ tái phát bệnh.
• Trị liệu nhận thức (CT): Phương pháp này tập trung vào việc sửa đổi các suy nghĩ không đúng, phi logic dẫn đến các biểu hiện tâm thần phân liệt tái phát.

3. Hỗ trợ từ gia đình và xã hội

Sự hỗ trợ từ gia đình và xã hội là giải pháp mang lại nhiều lợi ích cho việc can thiệp bệnh tâm thần phân liệt tái phát. Một số hình thức hỗ trợ cụ thể như sau:

Hỗ trợ từ gia đình:

• Gia đình cung cấp một môi trường quen thuộc, yêu thương và chăm sóc, giúp bệnh nhân cảm thấy an toàn và ổn định về mặt tâm lý. Điều này rất quan trọng trong việc ngăn ngừa nguy cơ quay trở lại bệnh tâm thần phân liệt.
• Người thân có thể giúp bệnh nhân tuân thủ kế hoạch điều trị bằng cách nhắc nhở uống thuốc, đi khám định kỳ và theo dõi các triệu chứng.
• Người trong nhà có thể giúp giảm căng thẳng, một trong những yếu tố gây tái phát tâm thần phân liệt, bằng cách tạo ra một môi trường yêu thương, cảm thông và hỗ trợ.
• Anh, chị, em trong gia đình nên khuyến khích và hỗ trợ bệnh nhân tham gia các hoạt động xã hội, giúp phục hồi các kỹ năng xã hội và phục hồi chức năng
• Gia đình có thể tham gia các chương trình giáo dục và đào tạo để hiểu rõ hơn về nguy cơ quay trở lại của bệnh tâm thần phân liệt, cách điều trị và cách hỗ trợ bệnh nhân.

Hỗ trợ xã hội:

• Bạn bè, nhóm hỗ trợ giúp người bệnh tâm thần phân liệt giảm căng thẳng, lo âu và cảm giác bị xa lánh.
• Sự động viên, nhắc nhở từ người quen biết giúp người bệnh tuân thủ đúng phác đồ điều trị bằng thuốc và các liệu pháp khác, điều này rất quan trọng trong việc ngăn ngừa tái phát.
• Mọi người xung quanh nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường biểu hiện lại của bệnh để can thiệp kịp thời, ngăn chặn tình trạng tâm thần phân liệt trầm trọng hơn.
• Sự hỗ trợ từ cộng đồng giúp người bệnh duy trì các mối quan hệ xã hội, thúc đẩy hoạt động hằng ngày, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống.
• Khi được chăm sóc tốt bởi bác sĩ y tế, chuyên gia tâm lý người bệnh ít có nguy cơ tái phát cấp tính phải nhập viện hơn.

4. Cá nhân tự chăm sóc

Để cải thiện nhanh chóng tình trạng bệnh tâm thần phân liệt tái diễn trở lại, bên cạnh tuân thủ quy định điều trị từ bác sĩ, bệnh nhân cũng cần chủ động thực hiện các biện pháp tự chăm sóc một cách nghiêm túc.

Người bệnh duy trì một lối sống cân bằng, lành mạnh là điều kiện tiên quyết. Họ nên ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, tạo cho mình một thói quen ngủ nghỉ hợp lý và tránh các yếu tố gây stress không cần thiết. Kết hợp với chế độ sinh hoạt khoa học, thực hành các bài tập thể chất, thiền định hay yoga sẽ giúp tăng cường sức khỏe thể chất lẫn tinh thần.

Để duy trì sự ổn định về tâm lý, người bệnh cần thường xuyên theo dõi các dấu hiệu, triệu chứng hay những thay đổi bất thường nào của bệnh.Khi nhận thấy dấu hiệu tái phát, cần kịp thời báo cho bác sĩ điều trị để được tư vấn, điều chỉnh phương pháp phù hợp.

Ngoài ra, áp dụng các kỹ năng đối phó với triệu chứng bệnh như giải quyết vấn đề, kiểm soát cảm xúc sẽ giúp kiểm soát bệnh tốt hơn.

Cuối cùng, người bệnh nên chủ động tìm hiểu thông tin về bệnh tình của mình từ các nguồn đáng tin cậy. Việc am hiểu sâu hơn về lý do tâm thần phân liệt tái phát sẽ giúp người bệnh nhận thức đúng hơn về tình trạng và có những biện pháp tự chăm sóc phù hợp, hiệu quả nhất.

Bệnh tâm thần phân liệt tái phát gây ra trở ngại không nhỏ cho người bệnh, nhưng không phải là không thể vượt qua. Chỉ cần người bệnh áp dụng những giải pháp can thiệp hiệu quả thì họ sẽ thấy rõ những chuyển biến tích cực và hướng tới cuộc sống hạnh phúc hơn.

Có thể bạn quan tâm:

• [Hỏi đáp] Bệnh tâm thần phân liệt có di truyền không?
• Bệnh tâm thần phân liệt có nguy hiểm không? Di truyền không?
• Bệnh tâm thần phân liệt ở trẻ em: Chẩn đoán và điều trị