Ghen tuông hoang tưởng: Dấu hiệu nhận biết và điều trị

Ghen tuông hoang tưởng đặc trưng bởi sự nghi ngờ vô căn cứ, hoang đường và dai dẳng về việc bạn đời không chung thủy. Tình trạng này gặp nhiều ở nam giới, đặc biệt là người bị rối loạn chức năng tình dục, nghiện rượu bia, chất kích thích và có sẵn các bệnh tâm thần.

Ghen tuông hoang tưởng là bệnh gì?

Ghen tuông hoang tưởng là một trong những dạng hoang tưởng thường gặp bên cạnh hoang tưởng tự cao, hoang tưởng bị hại và hoang tưởng được yêu. Dạng hoang tưởng này còn được gọi là ghen tuông bệnh lý (Pathological Jealousy) hoặc hội chứng Othello (Othello Syndrome).

Ghen tuông hoang tưởng là một dạng rối loạn tâm thần mà bản thân người bệnh có sự nghi ngờ vô lý, dai dẳng về việc vợ/ chồng hoặc người yêu của mình không chung thủy mặc dù không có bất cứ bằng chứng xác thực nào. Bản thân bệnh nhân không bao giờ từ bỏ sự nghi ngờ và nỗ lực tìm kiếm những bằng chứng để chứng minh điều này là đúng.

Tình trạng này thường gặp ở bệnh nhân rối loạn hoang tưởng, tâm thần phân liệt hoặc rối loạn nhân cách hoang tưởng. Ngoài ra, ghen tuông hoang tưởng cũng có thể gặp ở người mắc chứng nghiện rượu, rối loạn lưỡng cực hoặc mắc các chứng thoái hóa thần kinh.

Ghen tuông là cảm xúc không thể tránh khỏi trong một mối quan hệ tình cảm. Bất cứ ai cũng có thể nảy sinh cảm giác ghen khi bạn đời/ người yêu có những hành động thân mật hoặc nhận được sự quan tâm đặc biệt từ một người khác. Tuy nhiên, ghen tuông hoang tưởng là tình trạng thái quá và nghiêm trọng hơn. Sự ghen tuông mù quáng đến hoang đường, vô lý gây ra nhiều phiền toái trong mối quan hệ và có thể dẫn đến chia tay.

Dấu hiệu mắc bệnh ghen tuông hoang tưởng

Ghen tuông hoang tưởng ít khi khởi phát đơn độc mà thường là một nhóm triệu chứng của các rối loạn tâm lý, tâm thần. Tình trạng này đặc trưng bởi sự nghi ngờ vô lý, dai dẳng và hoang đường về việc bạn đời/ người yêu không chung thủy. Tuy nhiên, biểu hiện cụ thể sẽ có sự khác biệt ở từng trường hợp.

Thực tế, chứng ghen tuông hoang tưởng rất khó phát hiện vì đa phần mọi người đều nghĩ những người mắc chứng bệnh này chỉ đang ghen tuông thái quá. Theo thống kê, tỷ lệ người mắc bệnh chủ yếu là nam giới. Để kịp thời phát hiện và điều trị, gia đình và những người xung quanh nên chú ý đến những biểu hiện bất thường.

Người mắc chứng ghen tuông hoang tưởng thường sẽ có những biểu hiện như sau:

• Luôn nghi ngờ về lòng chung thủy của bạn đời/ người yêu và sự nghi ngờ này đa phần đều vô căn cứ, hoang đường và thái quá. Trong một số trường hợp, bệnh nhân có bằng chứng nhưng không đủ xác thực và khó thuyết phục được những người xung quanh.
• Người bệnh cố chấp giữ sự nghi ngờ của bản thân và khó có thể loại bỏ suy nghĩ này ra khỏi tâm trí.
• Luôn có các hành vi dò xét, xâm phạm quyền riêng tư để tìm ra bằng chứng xác thực cho việc đối phương đang có mối quan hệ bên ngoài. Người bị ghen tuông hoang tưởng thường có thói quen kiểm tra điện thoại, đọc trộm tin nhắn, theo dõi và đôi khi có các những hành vi bạo lực (đập phá đồ đạc, đánh đập người yêu/ vợ chồng hoặc bạo lực bằng lời nói). Một số người còn kiểm tra đồ lót, giấy khám sức khỏe,… để chứng minh bạn đời đang phản bội mình.
• Đa phần đối phương đều không chịu được sự quá quắt và bệnh hoạn của người bệnh nên chủ động chia tay. Tuy nhiên, hành động này trong mắt bệnh nhân được xem là bằng chứng cho thấy đối phương thực sự có tư tình với người khác.
• Bản thân người bệnh luôn có cảm giác bứt rứt, đau khổ và khó chịu khi những suy nghĩ về việc bạn đời không chung thủy xuất hiện liên tục.
• Ban đầu, bệnh nhân chỉ tra hỏi và xâm phạm quyền riêng tư. Tuy nhiên, rất nhanh sau đó người bệnh kiểm soát nghiêm ngặt hành vi của đối phương và có những biện pháp để hạn chế việc đối phương đi ra ngoài, gặp gỡ người khác.
• Ngoài việc nghi ngờ bạn đời không chung thủy. Người bị ghen tuông hoang tưởng còn có những nghi ngờ như bản thân bị đối phương cho sử dụng các chất gây giảm ham muốn tình dục để có thể dễ dàng có mối quan hệ bên ngoài. Một số người nghi ngờ bạn đời thực hiện hành vi tình dục với người khác trong khi bản thân đang ngủ hoặc tin rằng đối phương lây các bệnh tình dục cho mình vì đã quan hệ không an toàn với bên thứ 3.
• Người bệnh cho rằng nghi ngờ của bản thân là sự thật mặc cho những người xung quanh cố gắng giải thích và đưa ra những bằng chứng xác thực nhất.
• Theo các chuyên gia, ban đầu bệnh nhân bị ám ảnh về việc bị lừa dối, sau đó xuất hiện các ảo tưởng cho thấy bạn đời không chung thủy và có những mối quan hệ không đứng đắn.

Bệnh ghen tuông hoang tưởng có xu hướng nghiêm trọng dần theo thời gian. Ban đầu, sự nghi ngờ chỉ dừng ở mức ám ảnh, sau đó bệnh nhân tin rằng điều này là sự thật và bắt đầu nảy sinh những mối nghi ngờ có liên quan. Vì cho rằng bản thân bị lừa dối nên người bệnh liên tục có những hành vi kiểm soát, đe dọa và bạo lực.

Những người mắc chứng bệnh này cho rằng bản thân nhận được quá ít tình cảm từ đối phương. Về lâu dài, người bệnh nảy sinh lòng đố kỵ với tất cả mọi người. Người bệnh thường giữ sự thù hằn, căng thẳng, đề phòng quá mức và không bao giờ cảm thấy an toàn hay tin tưởng tuyệt đối vào bất cứ ai.

Nguyên nhân gây bệnh ghen tuông hoang tưởng

Ghen tuông hoang tưởng là một nhóm triệu chứng hay gặp ở các rối loạn tâm thần. Thực tế, có rất nhiều dạng hoang tưởng và ghen tuông hoang tưởng là loại phổ biến nhất – đặc biệt là ở nam giới. Các triệu chứng của bệnh lý này thường khởi phát vào khoảng 28 tuổi và xảy ra chủ yếu ở những người đã kết hôn.

Mặc dù chưa thể xác định được nguyên nhân gây ra bệnh lý này nhưng các chuyên gia đã tìm thấy một số yếu tố nguy cơ sau:

1. Tổn thương tâm lý

Các chuyên gia cho rằng, hoang tưởng có mối liên hệ mật thiết với tổn thương tâm lý. Người mắc chứng ghen tuông hoang tưởng thường phải trải qua những sự việc liên quan đến cơn ghen trong quá khứ. Ngoài ra, tâm lý bị tổn thương do việc bản thân không có đủ sức khỏe sinh lý để duy trì đời sống chăn gối cũng là yếu tố gia tăng nguy cơ mắc bệnh.

Vì có liên quan đến tổn thương tâm lý nên ngoài sự nghi ngờ, ghen tuông vô căn cứ, bệnh nhân còn có các triệu chứng tâm thần khác. Đa phần những người mắc chứng bệnh này từng phải chứng kiến cảnh bố mẹ ghen tuông, có hành vi tình dục với người khác hoặc từng bị lừa dối trong tình yêu. Những tổn thương sâu sắc khiến bệnh nhân bị ám ảnh quá mức về việc bị lừa dối và dần nảy sinh hoang tưởng.

Ngoài ra, việc sống trong một gia đình thiếu tình thương và bị bố mẹ bỏ bê từ khi còn nhỏ cũng khiến cho người bệnh quá xem trọng tình cảm, thiếu cảm giác an toàn và ghen tuông quá mức vì sợ đánh mất bạn đời.

2. Đặc điểm tính cách

Tương tự như các rối loạn tâm thần khác, tính cách cũng có liên quan đến chứng ghen tuông hoang tưởng. Theo nhiều nghiên cứu, những người hay lo lắng, bất an và thiếu sự tin tưởng vào người khác sẽ có khả năng cao mắc chứng bệnh này hơn. Ngoài ra, dạng tính cách này cũng thường gặp ở bệnh nhân bị rối loạn nhân cách ranh giới.

3. Môi trường sống

Môi trường sống cũng ảnh hưởng đáng kể đến tâm lý và tính cách của mỗi người. Những người mắc chứng ghen tuông hoang tưởng thường sống trong gia đình không hạnh phúc, chứng kiến cảnh bố mẹ hoặc những người xung quanh ghen tuông thái quá. Ngoài ra, việc được nuôi dưỡng bởi người mắc chứng bệnh này dù không cùng huyết thống cũng là yếu tố gia tăng nguy cơ mắc bệnh.

4. Một số yếu tố khác

Hiện tại, các nghiên cứu về căn nguyên của chứng ghen tuông hoang tưởng mới chỉ được thực hiện trong quy mô nhỏ. Dù vậy, các nghiên cứu này đều cho thấy vai trò của những yếu tố sau trong cơ chế bệnh sinh:

• Mắc các bệnh tâm thần: Đa phần ghen tuông hoang tưởng đều xuất hiện sau khi mắc các vấn đề tâm lý, tâm thần như rối loạn nhân cách hoang tưởng, rối loạn hoang tưởng, tâm thần phân liệt, trầm cảm và rối loạn lưỡng cực. Các chuyên gia nhận thấy, ảnh hưởng của các chứng bệnh này khiến người bệnh cảm thấy thiếu an toàn, đề phòng và nghi ngờ quá mức dẫn đến sự hồ nghi vô lý về việc bạn đời không chung thủy.
• Rối loạn chức năng tình dục: Những người đàn ông cao tuổi bị rối loạn chức năng tình dục có nguy cơ cao mắc chứng ghen tuông hoang tưởng. Nguyên nhân là do những người này không thể duy trì đời sống tình dục nên lo sợ bạn đời sẽ có mối quan hệ với người thứ 3.
• Yếu tố văn hóa xã hội: Trong nhiều nền văn hóa, vợ/ chồng là vật sở hữu nên cần phải bảo vệ để tránh khỏi sự nhòm ngó của người khác. Tư tưởng này thường gặp ở những quốc gia coi trọng nam giới và xem nữ giới là kẻ phục tùng. Những quốc gia có tư tưởng như trên sẽ có tỷ lệ bạo hành gia đình cao và không ít người mắc chứng ghen tuông bệnh hoạn.
• Sử dụng rượu và chất kích thích: Lạm dụng rượu đã được chứng minh có mối liên hệ với chứng ghen tuông hoang tưởng. Các nghiên cứu đã được thực hiện cho thấy, tỷ lệ nam giới nghiện rượu mắc chứng bệnh này lần lượt từ 27 – 34%. Các chuyên gia cho rằng, rượu làm nghiêm trọng các bệnh tâm thần và hình thành các hoang tưởng, trong đó ghen tuông là dạng hoang tưởng thường gặp nhất. Trong khi đó, sử dụng chất kích thích có thể gây ra ảo tưởng về sự không chung thủy và hoang tưởng này có thể tồn tại cả sau khi ảo giác chấm dứt.

Những yếu tố kể trên được cho là nguyên nhân gây ra chứng ghen tuông bệnh lý – một dạng rối loạn tâm thần đặc trưng bởi cảm xúc, suy nghĩ phi lý đi kèm với các hành vi cực đoan, khó chấp nhận mà mối bận tâm dai dẳng của người bệnh là sự không chung thủy của bạn đời (đặc biệt là khía cạnh tình dục). Mặc dù chưa tìm ra nguyên nhân chính xác nhưng có thể thấy, bệnh lý này gây ra những ảnh hưởng sâu sắc đến mối quan hệ tình cảm và các khía cạnh khác của cuộc sống.

Ghen tuông hoang tưởng gây ra những ảnh hưởng gì?

Ghen tuông hoang tưởng là một dạng rối loạn tâm thần khá phổ biến nhưng ít được đề cập và chưa có thống kê về tỷ lệ mắc bệnh. Người mắc chứng bệnh này không chỉ có sự nghi ngờ dai dẳng mà còn có các hành vi kiểm soát, khống chế và bạo lực. Mức độ bệnh hoạn của các hành vi có xu hướng nghiêm trọng dần theo thời gian và sẽ để lại những hậu quả nặng nề nếu không có biện pháp điều trị kịp thời.

Những ảnh hưởng, biến chứng do bệnh ghen tuông hoang tưởng gây ra:

• Gây ra sự bức bối, nặng nề trong mối quan hệ. Đa phần đối phương đều không thể chịu được các hành vi kiểm tra liên tục của bệnh nhân và quyết định ly thân, ly hôn để thoát khỏi cuộc sống hôn nhân địa ngục.
• Một số bệnh nhân có ý định tự sát do ghen tuông hoang tưởng gây ra sự đau khổ dai dẳng và điều này dẫn đến việc bệnh nhân bị trầm cảm hoặc rối loạn tâm thần do nghiện chất. Cũng có nhiều trường hợp bệnh nhân giết hại bạn đời sau đó mới tự sát.
• Các hành vi bạo lực gia đình gây tổn thương thể chất, tinh thần cho bạn đời và đôi khi có thể gây tổn thương con cái. Nhiều bằng chứng cho thấy, ghen tuông hoang tưởng gia tăng tỷ lệ bạo lực gia đình mà nạn nhân bao gồm cả bạn đời và con cái.
• Trẻ sống trong gia đình có bố hoặc mẹ bị ghen tuông hoang tưởng nhiều khả năng sẽ bị méo mó về nhân cách, khó phát triển tâm lý và thể chất một cách lành mạnh.
• Trong một số trường hợp, bạn đời của bệnh nhân có thể bị trầm cảm, rối loạn lo âu, nghiện chất do cuộc sống hôn nhân địa ngục. Bên cạnh đó, không ít người chủ động tìm đến cái chết để giải thoát bản thân.

Ghen tuông hoang tưởng gây ra những ảnh hưởng sâu sắc đến hạnh phúc gia đình và nhiều khía cạnh khác. Ngoài bệnh nhân, những người xung quanh cũng sẽ phải điều trị nếu tâm lý bị tổn thương quá nặng nề.

Chẩn đoán bệnh ghen tuông hoang tưởng

Ghen tuông hoang tưởng đã được mô tả trong tiêu chuẩn ICD-10 và DSM-5. Do đó, các bác sĩ chủ yếu dựa vào triệu chứng lâm sàng để chẩn đoán bệnh lý này. Như đã đề cập, ghen tuông hoang tưởng thường xuất hiện trong các rối loạn tâm thần nên bác sĩ sẽ yêu cầu thực hiện thêm một số xét nghiệm trước khi đưa ra chẩn đoán chính xác.

Trên thực tế, rất ít trường hợp chỉ xuất hiện biểu hiện ghen tuông hoang tưởng. Đa phần tình trạng này đều xuất hiện trong rối loạn nhân cách hoang tưởng, tâm thần phân liệt, rối loạn hoang tưởng và rối loạn tâm thần do nghiện chất. Những trường hợp này sẽ phải thực hiện nhiều kỹ thuật chẩn đoán và quá trình điều trị cũng phức tạp hơn.

Các phương pháp điều trị bệnh ghen tuông hoang tưởng

Tiên lượng của bệnh ghen tuông hoang tưởng khá đa dạng, phụ thuộc vào mức độ phức tạp của triệu chứng và các vấn đề sức khỏe đi kèm. Để kiểm soát bệnh lý này, trị liệu tâm lý và sử dụng thuốc là hai phương pháp được cân nhắc.

1. Sử dụng thuốc

Mục tiêu chính của điều trị bệnh ghen tuông hoang tưởng là giảm các triệu chứng của bệnh và ngăn chặn hậu quả, biến chứng. Trong đó, sử dụng thuốc là lựa chọn ưu tiên. Loại thuốc này giúp giảm sự nghi ngờ vô căn cứ về việc bạn đời không chung thủy, qua đó cải thiện cảm xúc phi lý, hành vi kiểm soát và bạo lực.

Để chỉ định loại thuốc phù hợp, bác sĩ sẽ xem xét các vấn đề sức khỏe đi kèm như trầm cảm, rối loạn hoang tưởng, tâm thần phân liệt,… Thông thường, bệnh nhân sẽ phải dùng nhiều loại thuốc để bác sĩ đánh giá loại thuốc nào phù hợp trước khi sử dụng lâu dài.

Các loại thuốc được dùng để điều trị ghen tuông hoang tưởng:

• Thuốc chống loạn thần
• Thuốc chống trầm cảm
• Các loại thuốc được sử dụng để điều trị tình trạng tâm thần chính (thường là rối loạn hoang tưởng, tâm thần phân liệt,…)

2. Liệu pháp tâm lý

Liệu pháp tâm lý có vai trò quan trọng trong việc kiểm soát bệnh ghen tuông hoang tưởng. Biện pháp này mang lại hiệu quả cao trong trường hợp hoang tưởng có liên quan đến nghiện rượu bia và chất kích thích. Liệu pháp tâm lý phần nào có thể giảm bớt sự hồ nghi vô căn cứ, thái quá về việc bạn đời không chung thủy. Đồng thời hỗ trợ cải thiện các triệu chứng tâm thần và hướng bệnh nhân đến lối sống lành mạnh.

Hiện nay, liệu pháp nhận – thức hành vi được xem là phương pháp mang lại hiệu quả cao nhất khi điều trị bệnh ghen tuông hoang tưởng. Tuy nhiên, bệnh nhân cũng sẽ phải kết hợp thêm với các biện pháp tâm lý khác để có thể đạt được kết quả cao nhất.

Các phương pháp tâm lý được áp dụng cho bệnh nhân ghen tuông hoang tưởng:

• Liệu pháp nhận thức hành vi
• Liệu pháp cặp đôi
• Liệu pháp gia đình
• Phân tâm trị liệu

Dựa vào tình trạng cụ thể, bác sĩ sẽ tìm hướng can thiệp phù hợp nhất. Những trường hợp kết hợp điều trị tâm lý và sử dụng thuốc đều có đáp ứng tốt, giảm đi đáng kể những nghi ngờ vô căn cứ và các hành vi bạo lực, kiểm soát quá mức cũng thuyên giảm rõ rệt.

3. Nhập viện

Đa phần những trường hợp bị ghen tuông hoang tưởng đều có thể điều trị ngoại trú. Tuy nhiên, một số trường hợp có thể phải nhập viện nếu có những hành vi bạo lực đe dọa đến bản thân và những người xung quanh. Ngoài ra, những trường hợp điều trị ngoại trú không mang lại hiệu quả cũng được xem xét nhập viện.

Khi nhập viện, bệnh nhân sẽ có khoảng cách với bạn đời nên tạm thời không có những ghen tuông hoang tưởng. Tuy nhiên, tình trạng sẽ nhanh chóng trở lại nếu cả hai tiếp tục sống chung. Vì vậy, đa phần bạn đời của bệnh nhân đều lựa chọn ly hôn hoặc ly thân để thoát khỏi cuộc hôn nhân đau khổ này.

Rất nhiều trường hợp bệnh nhân tiếp tục theo dõi và có các hành vi xâm phạm ngay cả khi đã chia tay. Họ cố gắng níu kéo và bày tỏ sự chân thành của mình. Tuy nhiên, nếu liên tục bị từ chối, bệnh nhân có thể nổi nóng và có những hành vi bạo lực. Chính vì vậy, việc kết hôn với người bị ghen tuông hoang tưởng gây ra tổn thương tâm lý sâu sắc và đôi khi dẫn đến các rối loạn tâm lý, tâm thần.

Nhìn chung, chứng ghen tuông hoang tưởng có thể được kiểm soát thông qua điều trị. Tuy nhiên, chứng bệnh này có khả năng tái phát cao nên gia đình cần giám sát cẩn thận trong thời gian dài (thậm chí là cả đời). Để đảm bảo an toàn, nên đưa bệnh nhân đến bệnh viện tái khám thường xuyên.

Ghen tuông hoang tưởng gây ra sự đau khổ nhất định cho bệnh nhân, bạn đời và những người xung quanh. Bệnh lý này thường dẫn đến các hành vi bạo lực và đôi khi là sự sát. Chính vì vậy, những người xung quanh cần quan tâm hơn đến người bệnh để kịp thời thăm khám và điều trị. Bên cạnh đó, cần theo dõi bệnh lâu dài để tránh tình trạng tái phát.

Tham khảo thêm:

• Ngoại Tình Trong Tư Tưởng Là Gì? Cách Nhận Biết Và Xử Lý
• Dấu hiệu nhận biết vợ ngoại tình tư tưởng và hướng giải quyết
• Nên làm gì khi vợ hoặc chồng bị bệnh ghen tuông hoang tưởng?
• Bạo hành tâm lý trong tình yêu: Biểu hiện và cách ứng phó